Halqynyń basym bóligi musylman sanalatyn Birikken arab ámirligi (BAÁ) bıligi alkogol ishkenderge, ózine qol jumsaǵysy kelgenderge qatysty jazany alyp tastady jáne neke qıylmaǵan juptarǵa birge turýǵa ruqsat etti. Bul týraly aqparatty biraz ýaqyt buryn habarlap edik.
BAÁ prezıdenti Halıfa ben Zeıd Ál Nahaııan usynǵan jańalyqtar qylmystyq kodekske engizilse, BAÁ-de alkogol ishý qylmys bolyp eseptelmeıdi. 21 jastan asqan azamattarǵa jeke nemese belgili bir qoǵamdyq oryndarda alkogol ishýge bolady. Budan basqa, endi ózine qol jumsaýǵa tyrysqandar qylmystyq jaýapqa tartylmaıdy jáne nekesi qıylmaǵan juptarǵa birge turýǵa ruqsat etiledi.
Bul qalaı? Kúlli musylman kıeli sanaıtyn Quranda osy atalǵan máselelerge qatań tyıym salynbap pa edi?
«Allanyń elshisi (s.a.s.) bylaı deıdi: «Úmbetimnen araqty halal dep esepteıtinder bolady». Buharı rıýaıaty rıýaıat etken. Quran Kárim men hadısterge júginsek, araqtyń naǵyz haram, tyıym salynǵan nárse ekendigin bilemiz. Alla Taǵala bylaı deıdi: «Ýa, ıman keltirgender! Shyndyǵynda araq, qumar oıyn, puttar, kóripkeldik jasaıtyn jebeler – shaıtannyń isterinen. Sondyqtan da olardan qatty saqtanyńdar, sonda qutylasyńdar! Shyndyǵynda shaıtan araq pen qumar oıyndar arqyly senderdiń aralaryńa ot salyp, dushpandyq pen jekkórýshilikti ornatýdy, senderdi Allanyń zikirinen, namazdan alystatýdy qalaıdy, sonda da toqtatpaısyńdar ma?! Allaǵa moıynsunyńdar ári Onyń elshisine moıynsunyńdar, saqtanyńdar! Al eger keri ketseńder, bilińder, Elshimizdiń bar mindeti anyq jetkizý ǵana» (Máıda, 90-92).
Paıǵambarymyz (s.a.s.) bir hadısinde: «Úsh adam jánnatqa kirmeıdi. Olar: araq ishýshi, týystyq baılanysty úzýshi jáne sıqyrǵa senýshi. Kimde-kim araq iship, mas bolyp ólse, dańqty hám uly Alla odan ál-Ǵýta ózeninen sýsyndatady», – deıdi. Adamdar: «Ýa, Rasýlalla! Ál-Ǵýta ózeni degen ne?» – dep suraǵanda, Paıǵambar (s.a.s.): «Ol tozaqtaǵy zınaqor áıelderdiń múshelerinen aǵatyn ózen. Olardyń músheleriniń ısinen búkil tozaqtyqtar qatty jıirkenetin bolady», – dep jaýap bergen. Bul hadısti Ahmet, Ábý Iaǵla, Ibn Hıbban, Hakımder rıýaıat etken dep jazady Fatua.kz
Al endi sýııd, ıaǵnı adamnyń óz ómirin ózi qııýyna qatysty Quranda: «...Jáne de óz-ózderińdi óltirmeńder. Rasynda, Alla senderge Meıirban ǵoı. Al kimde-kim dushpandyqpen, zulymdyqpen solaı isteıtin bolsa, Biz ony tozaqta órteımiz. Olaı etý Alla úshin ońaı» (Nısa, 29, 30) dep jazylypty. Bul týraly aqparatty Aqmeshit saıtynan aldyq.
Araq, sýııdten bólek, musylman qaýymyn dúr silkintetin nárse bolsa, ol zınaqorlyq. Zınaqorlyq degen nekesiz tósek qatynasyna túsý. Iaǵnı, bizdiń túsinikke salsaq, kóńildes, jasyryn otbasyn qurý sekildi dúnıeler. Nekeli jarynan basqamen tósek qatynasy bylaı tursyn, tipti kóz qyryn salýdyń ózi zına jasaý bolyp tabylady musylman úshin. Al endi osynaý kúnáli iske eldegi zań arqyly Birikken arab ámirligi ruqsat bermekshi. Qaıtadan Quranǵa júginip, bul zınaqorlyq týraly ne aıtylǵanyna kóz salaıyqshy.
«Zınaǵa jolamańdar! Ol arsyzdyq, las, tómen is, jaman jol bolyp tabylady.» (Isra 32). Hadıs shárıfterde bylaı delinedi: «Allahtyń aldynda zınadan úlken kúná joq.» (R. Nasıhın) «Bir jerde zına jáne rıba kóbeıse, ol jerdiń halqy bálege ushyraıdy.» (Hakım). Bul aqparatty Islam dini saıtynan aldyq.
Al endi, joǵaryda sóz bolǵan jaıttardy saraptap kóreıik. Qasıetti Quranda anyq kórsetilip, jazylǵan haram, kúnáli isterge musylman eli ne sebepti zańmen ruqsat bermekshi? «Bul kúnáli nárselerdi musylman eliniń zańdastyrmaqqa umtylýyn áldebir saıası taktıka dep oılaımyn. Ózin shynaıy musylman sanaıtyn adam zańdy emes, eń aldymen Quran úkimderine baǵynady. Sondyqtan zańmen ruqsat berilgenimen, naǵyz musylman araq, zınaqorlyq, sýııdke múlde jolamaıdy. Óıtkeni ol júregimen ıman keltirgen musylman»,-dep senedi shymkenttik shynaıy musylman Muhıt BAQYT.
Dál osyǵan uqsas pikirdi onyń áriptesi Narıman MYRZAGELDI de aıtty: «Bul musylman qaýymyna kúıe jaǵýdyń kezekti kórinisi dep bilemin. Qazir ne jamandyq bar, bárin musylmandar jasaýda dep jalaýlatý dástúrge aınalǵan. Menińshe, naǵyz musylman eshqandaı qujat, zańǵa qaramaıdy. Tek Qurannyń kórsetken aq jolymen júredi».
«Iá, bul aqparatty men de sheteldik basylymdardan oqydym. Eger ótirik aqpar bolsa, osy kúnge deıin teristeme beriler edi ǵoı? Soǵan qaraǵanda, ras bolǵany dep oılaımyn. Demek, musylman ekenine qaramastan, BAÁ basshylyǵynyń bulaı zańǵa ózgeris engizbekke umtylýynan eki túrli mán kóremin. Birinshisi, musylman eli ekenine qaramastan, BAÁ jańa qoǵamdyq ómir qalyptastyrǵysy keledi. Sol áreketi arqyly musylman memleketine qatysty damyǵan elderdiń saıası kózqarasyn ózgertýdi qalaıdy. Ekinshisi, osyǵan deıin bir núktesi ózgermegen dep dáriptelgen qasıetti sanaǵan Qurannyń jurt oılaǵandaı asa bir qasıeti bolmaǵany. Jaı ǵana qaǵazǵa túsken arab tarıhynyń jazbasy bolǵany ǵoı? Eger rasymen, Qurannan artyq kıeli kitap joq dep sanasa, nege musylman eli sol Qurandaǵy tyıym salynǵan dúnıelerge ruqsat bermek?» -deıdi qarapaıym azamat Erǵalı DÚISENULY.
Qalaı desek te, musylman áleminde úlken ózgeris beleń alyp jatqany ras. Bul ózgeristiń jaqsylyqqa nemese jamandyqqa bastaıtyny ázirge belgisiz. Sondyqtan eleýli jańalyqtardyń nátıjesin ýaqyttyń enshisine qaldyraıyq.
Merýert HÝSAINOVA,
«Adyrna» ulttyq portaly.
Foto ashyq derekkózden alyndy.
