Halqynyŋ basym bölıgı mūsylman sanalatyn Bırıkken arab ämırlıgı (BAÄ) bilıgı alkogol ışkenderge, özıne qol jūmsaǧysy kelgenderge qatysty jazany alyp tastady jäne neke qiylmaǧan jūptarǧa bırge tūruǧa rūqsat ettı. Būl turaly aqparatty bıraz uaqyt būryn habarlap edık.
BAÄ prezidentı Halifa ben Zeid Äl Nahaiian ūsynǧan jaŋalyqtar qylmystyq kodekske engızılse, BAÄ-de alkogol ışu qylmys bolyp eseptelmeidı. 21 jastan asqan azamattarǧa jeke nemese belgılı bır qoǧamdyq oryndarda alkogol ışuge bolady. Būdan basqa, endı özıne qol jūmsauǧa tyrysqandar qylmystyq jauapqa tartylmaidy jäne nekesı qiylmaǧan jūptarǧa bırge tūruǧa rūqsat etıledı.
Būl qalai? Küllı mūsylman kielı sanaityn Qūranda osy atalǧan mäselelerge qataŋ tyiym salynbap pa edı?
«Allanyŋ elşısı (s.a.s.) bylai deidı: «Ümbetımnen araqty halal dep esepteitınder bolady». Būhari riuaiaty riuaiat etken. Qūran Kärım men hadisterge jügınsek, araqtyŋ naǧyz haram, tyiym salynǧan närse ekendıgın bılemız. Alla Taǧala bylai deidı: «Ua, iman keltırgender! Şyndyǧynda araq, qūmar oiyn, pūttar, körıpkeldık jasaityn jebeler – şaitannyŋ ısterınen. Sondyqtan da olardan qatty saqtanyŋdar, sonda qūtylasyŋdar! Şyndyǧynda şaitan araq pen qūmar oiyndar arqyly senderdıŋ aralaryŋa ot salyp, dūşpandyq pen jekköruşılıktı ornatudy, senderdı Allanyŋ zıkırınen, namazdan alystatudy qalaidy, sonda da toqtatpaisyŋdar ma?! Allaǧa moiynsūnyŋdar ärı Onyŋ elşısıne moiynsūnyŋdar, saqtanyŋdar! Al eger kerı ketseŋder, bılıŋder, Elşımızdıŋ bar mındetı anyq jetkızu ǧana» (Mäida, 90-92).
Paiǧambarymyz (s.a.s.) bır hadisınde: «Üş adam jännatqa kırmeidı. Olar: araq ışuşı, tuystyq bailanysty üzuşı jäne siqyrǧa senuşı. Kımde-kım araq ışıp, mas bolyp ölse, daŋqty häm ūly Alla odan äl-Ǧuta özenınen susyndatady», – deidı. Adamdar: «Ua, Rasulalla! Äl-Ǧuta özenı degen ne?» – dep sūraǧanda, Paiǧambar (s.a.s.): «Ol tozaqtaǧy zinaqor äielderdıŋ müşelerınen aǧatyn özen. Olardyŋ müşelerınıŋ isınen bükıl tozaqtyqtar qatty jiırkenetın bolady», – dep jauap bergen. Būl hadistı Ahmet, Äbu Iаǧla, İbn Hibban, Hakimder riuaiat etken dep jazady Fatua.kz
Al endı suisid, iaǧni adamnyŋ öz ömırın özı qiiuyna qatysty Qūranda: «...Jäne de öz-özderıŋdı öltırmeŋder. Rasynda, Alla senderge Meiırban ǧoi. Al kımde-kım dūşpandyqpen, zūlymdyqpen solai ısteitın bolsa, Bız ony tozaqta örteimız. Olai etu Alla üşın oŋai» (Nisa, 29, 30) dep jazylypty. Būl turaly aqparatty Aqmeşıt saitynan aldyq.
Araq, suisidten bölek, mūsylman qauymyn dür sılkıntetın närse bolsa, ol zinaqorlyq. Zinaqorlyq degen nekesız tösek qatynasyna tüsu. Iаǧni, bızdıŋ tüsınıkke salsaq, köŋıldes, jasyryn otbasyn qūru sekıldı dünieler. Nekelı jarynan basqamen tösek qatynasy bylai tūrsyn, tıptı köz qyryn saludyŋ özı zina jasau bolyp tabylady mūsylman üşın. Al endı osynau künälı ıske eldegı zaŋ arqyly Bırıkken arab ämırlıgı rūqsat bermekşı. Qaitadan Qūranǧa jügınıp, būl zinaqorlyq turaly ne aitylǧanyna köz salaiyqşy.
«Zinaǧa jolamaŋdar! Ol arsyzdyq, las, tömen ıs, jaman jol bolyp tabylady.» (İsra 32). Hadis şärifterde bylai delınedı: «Allahtyŋ aldynda zinadan ülken künä joq.» (R. Nasihin) «Bır jerde zina jäne riba köbeise, ol jerdıŋ halqy bälege ūşyraidy.» (Hakim). Būl aqparatty İslam dını saitynan aldyq.
Al endı, joǧaryda söz bolǧan jaittardy saraptap köreiık. Qasiettı Qūranda anyq körsetılıp, jazylǧan haram, künälı ısterge mūsylman elı ne sebeptı zaŋmen rūqsat bermekşı? «Būl künälı närselerdı mūsylman elınıŋ zaŋdastyrmaqqa ūmtyluyn äldebır saiasi taktika dep oilaimyn. Özın şynaiy mūsylman sanaityn adam zaŋdy emes, eŋ aldymen Qūran ükımderıne baǧynady. Sondyqtan zaŋmen rūqsat berılgenımen, naǧyz mūsylman araq, zinaqorlyq, suisidke mülde jolamaidy. Öitkenı ol jüregımen iman keltırgen mūsylman»,-dep senedı şymkenttık şynaiy mūsylman Mūhit BAQYT.
Däl osyǧan ūqsas pıkırdı onyŋ ärıptesı Nariman MYRZAGELDI de aitty: «Būl mūsylman qauymyna küie jaǧudyŋ kezektı körınısı dep bılemın. Qazır ne jamandyq bar, bärın mūsylmandar jasauda dep jalaulatu dästürge ainalǧan. Menıŋşe, naǧyz mūsylman eşqandai qūjat, zaŋǧa qaramaidy. Tek Qūrannyŋ körsetken aq jolymen jüredı».
«İä, būl aqparatty men de şeteldık basylymdardan oqydym. Eger ötırık aqpar bolsa, osy künge deiın terısteme berıler edı ǧoi? Soǧan qaraǧanda, ras bolǧany dep oilaimyn. Demek, mūsylman ekenıne qaramastan, BAÄ basşylyǧynyŋ būlai zaŋǧa özgerıs engızbekke ūmtyluynan ekı türlı män köremın. Bırınşısı, mūsylman elı ekenıne qaramastan, BAÄ jaŋa qoǧamdyq ömır qalyptastyrǧysy keledı. Sol äreketı arqyly mūsylman memleketıne qatysty damyǧan elderdıŋ saiasi közqarasyn özgertudı qalaidy. Ekınşısı, osyǧan deiın bır nüktesı özgermegen dep därıptelgen qasiettı sanaǧan Qūrannyŋ jūrt oilaǧandai asa bır qasietı bolmaǧany. Jai ǧana qaǧazǧa tüsken arab tarihynyŋ jazbasy bolǧany ǧoi? Eger rasymen, Qūrannan artyq kielı kıtap joq dep sanasa, nege mūsylman elı sol Qūrandaǧy tyiym salynǧan dünielerge rūqsat bermek?» -deidı qarapaiym azamat Erǧali DÜISENŪLY.
Qalai desek te, mūsylman älemınde ülken özgerıs beleŋ alyp jatqany ras. Būl özgerıstıŋ jaqsylyqqa nemese jamandyqqa bastaityny äzırge belgısız. Sondyqtan eleulı jaŋalyqtardyŋ nätijesın uaqyttyŋ enşısıne qaldyraiyq.
Meruert HUSAİNOVA,
«Adyrna» ūlttyq portaly.
Foto aşyq derekközden alyndy.Ūqsas jaŋalyqtar
