Aqyn Serik Tomanov 1956 jyly Talas aýdany, Jdanov atyndaǵy keńsharda dúnıege keldi. Eńbek jolyn «Lenın joly» (qazirgi «Talas tynysy») gazetiniń redakııasynda bastady. Alǵashqy óleńderi de osynda jarııalandy. Aqynnyń alǵashqy jyr jınaǵy 2000 jyly «Adasyp júrgen aqbóken edim» degen atpen jaryq kórdi. Onyń «Aqqýlar», «Qyzyl kóılek kıgen qyz», «Satýshy qyz», «Aýzynan aıdyń túsken qyz», «Sezimdi qaıtem týlaǵan» atty óleńderine sazgerler án jazdy. Syrshyl aqyn, qarymdy qalamger 47 jasqa qaraǵan shaǵynda 2003 jyly dúnıeden ótti.
TEREKTIŃ ShEShIMI
Men – terekpin,
Tonalyp tozǵan búgin.
Kúzi jetken jaıdary jazdan buryn.
Tipi ólikteı túnerip turǵansha bul,
Qoparyla qulaıyn qozǵal, dińim!
Qozǵal, dińim,
Qınama, qulat meni.
Uzynymnan túseıin sulap keri,
Mazalaýyn qoımaı tur myna bir jel,
Bitpegen be, bátshaǵar synap tegi.
Qozǵal, dińim,
Qulaıyn jańqalanyp,
Kún keshkenshe, qur beker qańqa baǵyp.
Qaryq bolsyn qysqy otyn tabyldy dep,
Qojaıynym qolyna baltany alyp.
Qozǵal, dińim,
Qalǵan joq, tańdanar túk,
Qashanǵy turam saǵan salmaq artyp.
Súıretilip qur súlde kún keshkenshe,
Jalyn bolyp lapyldap janǵan artyq!
* * *
Baqytty bastan teppeshi, kúnim,
Ketpeshi deshi qasymnan.
Ózegi dertti ókpeshil ulmyn,
Serttesip ósken jasymnan.
Qasyńnan meni qýmashy, janym,
Tyńdashy ánin júrektiń.
Sendegi saýmal syrǵa asyǵady,
Tamyrda týlap bir ekpin.
Saǵynyshym-aý, sóz endi osy,
Sezesiń neni sezimdim.
Ózińnen óziń bezetin be ediń,
Bezemin deseń óziń bil.
* * *
Láıli barda ómirde qaıǵy da bar,
Saǵynysh bar, ańsaý bar-baı muralar.
Jaltaqtaý bar jolyna súıgenińniń,
Jeter me dep janyma jaıly habar.
Májnúni bar ómirdiń muńy da bar,
muńy bar jan qalaısha tynym alar.
Tynym alyp júrgenmen kúni boıy,
Ońashada kóz jasyn syǵyp alar.
Láıli-qaıǵy bolmasa júregińde,
Májnún-muń da bolmaıdy bul ómirde.
Muńsyz,qamsyz kún keshken adamdardyń,
Túlki jorta bastaıdy túneginde.
* * *
Talaýǵa túsken jurtym bar,
Qanaýǵa túsken qul syndy.
Sorlynyń sózin kim tyńdar,
Sorasy kózden yrshýly.
Kóziniń jasy keppegen,
Jurtym bar jaltaq, jasqanshaq.
Ketpegen tepki ókpeden,
Shyqqanmen qansha attan sap.
Quralǵan óńsheń tobyrdan,
Jurtym bar kónbis, kóshke ermes.
Eti ólip ketken elim bar,
Ezilip jatsyn - eskermes.
Ezilsin qansha ókshemen,
Talaýǵa tússin tipti ábden.
Qudaıǵa úni jetpegen,
Qulyndaı daýsy shyqqanmen.
Qoıdan da qońyr jurtym bar,
Qoradan shyqpaı qamalǵan.
Qoıshynyń zaryn kim tyńdar,
Qasqyrǵa jyrtqysh talanǵan.
Sheshildi shúkir - tuıaq baý,
Erkindik biraq joqqa esep.
Bir qımyl kerek sııaqty-aý,
Mal bolyp múlde ketpesek.
QYZYL KÓILEK KIGEN QYZ OTTAI JANDY
Qyzyq kóılek kıgen qyz ottaı jandy,
Sol sol eken júregim shoqqa aınaldy!
Aıaǵymnan ál ketip toqtaı qaldym,
Al júregim...júregim soqpaı qaldy!
Lap berdi de ystyq lep otqa orady,
Eser sezim erkimdi noqtalady.
Qudaıdyń bir áıteýir saqtaǵany,
Qyzyl kóılek kıgen qyz toqtamady.
Qyzyl kóılek qaıtip sol kórinbedi,
Óshpeı qaldy órt beıne kóńildegi.
Janarymda birjola qalyp qoıdy,
Lap bergeni jalynnyń, shegingeni.
Júr de meıli bekerge joqqa nalyp,
Jaltaqtaımyn sol jaqqa kóp qadalyp.
Shala janǵan jigitter jaman eken,
Órtenip ketpegen soń otqa oranyp.
ARYLMAS MUŃYM BAR MENIŃ
Arylmas muńym bar meniń
Janarǵa jasymdy irikpen.
Ashtyqtan qyrylǵan eldiń,
Súıegin basyp júrippin.
Attasam ańǵal nıetpen,
Aýyrlar muńym batpandaı.
Kómýsiz qalǵan súıekter,
Kútirlep synyp jatqandaı.
Eshkimdi qostatpan kór dep,
Dala bul – Qabir jaılanǵan.
Súıemdeı bos jatqan jer joq,
Súıekpen jabylmaı qalǵan.
Arýaqqa qaraǵan janmyn,
Men deme satqyn albastyń.
Syrtqy elge dala-babamnyń
Súıegin bastyra almaspyn.
Keshir sen, asyldy bassam,
Kıeli shańyraq – tórim.
Eshkimdi basyndyrmaspyn,
Alashym – arýaqty elim!
TÚS NEMESE «JELTOQSAN QUBYJYǴY»
«Tulpar» kórdim túsimde;
Basy-esek álginiń,
Turqy-tulpar pishinde,
Esek qusap aqyryp,
Jylqylarǵa azý tisin batyryp,
Oıran salyp júrdi úıirdiń ishinde.
Tulpar qusap tuıaqty,
Toptap-toptap tastaıdy,
Basy esek sııaqty bolǵanmenen,
Salpańdatyp qulaqty.
Jylqylardy kádimgideı jasqaıdy.
Esek deýge kelmeıdi,
Tulpar bop ta mandymas.
Kisinese, jón meıli,
Esek qusap aqyrady álgi bas.
"Qambar ata-aıaýlym!
Qalypsyń-aý sorǵa anyq"
Dedim-daǵy qorlanyp,
Quryǵymdy qolǵa alyp,
Aıqaı salyp oıandym.
JYRYM MENIŃ JÚIRIGIM....
Ábzelderin ázirlep taqqan asyl,
Jalyn súzip, jyrymdy baptaǵasyn.
Shart túıdim de quıryǵyn, qoıa berdim,
Qaratyp halyq turǵan jaqqa basyn.
Jyrym meniń, janardan jas parlatyp,
Zaýla joldyń qum-shańyn aspanǵa atyp.
Kózi shyǵyp kólderdiń sharasynan
Taýlar tynyp, qalsyn bir tastar qatyp.
Zaýla jyrym, jer sharyn aınala shap,
Tuıaqtaryń talmasyn oıǵan oshaq.
Jeterindi sezemin júrekterge
Orta jolda or qushyp jaıramasań.
Zaýla jyrym, toqtamaı úsh ilgeri,
Jarty jolda qalmasyn kúshiń kemip.
Jaraly júrekterge dem berip ót
Ortaıyp qalsyn qaıǵy ishindegi.
Júıtki, jyrym-júırigim, jelqanatym,
Jetkiz, jyldam jyraqqa keń dala atyn.
Qazaqtyń qıyry keń dalasynda
Aqyn baryn jer jaıly tolǵanatyn.
Zaýla jyrym, belderden batyl asqyn,
Sen úshin men janymnyń otyn ashtym.
Tek jetip jyǵylǵaısyń júrekterge
Baltasyna jolyqpaı Batyrashtyń.
* * *
Qazdandaǵan qalamymnyń izinen,
Qaz-qaz basyp jyr tursa.
Qup-qý bolǵan qaǵazymnyń júzine,
Qan júgirip, qulpyrsa.
Qumyrsqadaı qujynaǵan qara óleń,
Qalamymdy qaýmalasa, qaptasa.
Qaraqshydan qashqan jandaı dalamen,
Qan sorpa bop qalam tynym tappasa.
Olaı qashsa, bulaı qashsa bultaqtap,
Tyǵylatyn jer taba almaı jalǵannan.
Qýǵan saıyn qujynasa jyr qaptap,
Oıhoı, shirkin!
Odan ótken bar ma Arman!
QALAMAQY HAQYNDA...
Tıyn sanap jolyna, kólemine,
Qalamaqy almaımyn óleńime.
Jazǵandarym júrekke jetse boldy,
Basqa maǵan baılyqtyń keregi ne?
Ózim qoja qashanda óz baǵyma,
Aqy almaımyn sondyqtan jazǵanyma.
Maǵan sol da jetedi, júrekterge
Jylý berip jyrlarym mazdady ma?!
Aqy almaımyn jazylǵan jyrlaryma,
Qyzyqpaımyn eshkimniń pul, malyna.
Maǵan sol da jetedi
Jyrymdy oqyp,
Jylaǵannyń kóz jasy qurǵady ma?!
Aıyrbastap altynǵa jezderimdi,
Saýdaǵa sap júrgem joq sózderimdi.
Odan ótken baılyq joq, jazǵanymnan
Oqyrmanym sezinse ózge muńdy.
Toqsan taraý ómirdiń torabynda,
Odan ótken baqytty tabamyn ba?
Jyrym tegin juraǵat, halqym úshin
Qalamaqym - halqymnyń qabaǵynda.
RÝHANI KEREŃDERGE ARNALǴAN JYR NEMESE ABAIǴA JÚGINÝ...
Qulaǵyńa qý óleń sińbeı qalyp,
Otyrsyń ba meńireý túnge aınalyp.
Túńildim-aý, qaıteıin tym bolmasa,
Túsire almaı sanańa tildeı jaryq.
Jyr oqysam, jadyrap qalar ma dep,
Alynbaıtyn tap boppyn qamalǵa kep.
Qalǵyp keter bas shulǵyp otyryp-aq,
Qalmapty ǵoı qashanǵy qarańǵy ádet.
Qaıta qaıtqan daýystaı jarǵa baryp,
Óz únim tapty ózimdi zorǵa oralyp.
Qaı shamada qaıran er júr ekensiń,
Qulaǵyńdy qulqynǵa jalǵap alyp.
Qý óleńge qulaqtyń syrtyn berip,
Qaı shamada júrsiń sen qulqynǵa erip.
Jyrǵa oryn tabylmaı qaldy ma álde,
Júregindi "múńkigen" múlkiń kómip.
"Óleń saǵan kórermiz mal bolar" dep,
Otyrmysyń kúlkińdi zorlap ántek.
Baqytyń da, basqań da - baılyqta dep,
Týra joldy ózińshe tandaǵan bop.
Betpe-bet kep maldymen, myqtylarmen,
Qaıran Abaı sende bitti dármen.
Myńmen jalǵyz alysqan, sóz patshasy,
Men seni uqtym ábden, uqtym ábden.
TART QOLYŃDY...
Tart qolyńdy!
Aqynǵa tıme, nadan!
Aqymaqtyq - aqyndy syılamaǵan,
Aqyn degen Aqqýy adamzattyń,
Adaldyqty qaıta sen úıren odan,
Al Aqqýǵa ońbaıdy tıgen adam.
Toqtat qane!
Aqyndy taıaqtama!
Alasurma aqyndy aıaqtan ap,
Aqyn degen halyqtyń ardaqty uly,
Elden bólip sondyqtan saıaqtama,
Toqtat qane, aqymaq, taıaqtama!
Jeter endi!
Nesine kerildediń?!
Aqylǵa kel, ashýǵa berilmegin,
Aqyn degen aqıqat, aqymaq-aý,
Aqıqattyń kórip pe eń jeńilgenin.
Aıt odan da, ne seniń kóńildegiń?..
AQYN EKEM...
Myna men aqyn ekem,
Jyrǵa jomart júregi saqy meken.
Ómirdegi ózimdeı ónerde de,
Óleńde de ózgeshe aty bóten,
Senesiń be, myna men aqyn ekem.
Aqyn ekem óz úni, aıtary bar,
Keýdesinde tuńǵıyq Baıkaly bar.
Kemerinen keıde bir asyp jatsa,
Keı-keıde arnasyna qaıtarylar,
Aqyn ekem myna men aıtary bar.
Aqyn ekem, men sony jańa bildim,
Aqyndyq izinde emes qalamymnyń.
Aqyndyq - astynda eken myna meniń,
Jaqsylyqqa jasaǵan qadamymnyń.
Men sony jańa bildim.
Ý...
Náleti mynaý naryqta,
Men ishpegen ý men zahar qalyp pa?!
Sonyń bárin ózegimnen ótkizdim,
Zardaptary tımesin dep halyqqa.
Ý soıqyly ýdyń bárin men ishtim,
Taýqymetpen taǵdyrym dep toǵystym.
Qolqamdy kep qapqan ýdan qaıtpadym,
Qoldaǵanyn kim biledi ne kúshtiń.
Shınelinen shyqtym demen Gogoldiń,
Qursaǵynan týdym taza elimniń.
Zamananyń zapyranyn jutqanym,
Qalaǵanym tazalyǵyn tegimniń.
Baýkeńder men Sherhandardyń kóılegin,
Kıip alyp, kımeledim, sóıledim.
Ý men zárdiń ısin sezse, zytady,
Tyshqan ańdyp tushtandaǵan keı bóriń.
Tańsyq bolmas taýqymetke tań qalý,
Qaımanaǵa qıyn biraq ańǵarý.
Áli talaı aqynǵa azyq bolady-aý,
Qunanbaıdyń balasynan qalǵan Ý.
ÁKIM MEN ÁŃGIME
Aqkóz aqyn men bolsam,
Qyzyl kóz ákim sen ediń.
Qoı baǵyp men qor bolsam,
Qor boldyń-aý demediń.
Qabandaı bop jondandyń,
Halyqty aldap jep júrip,
Qalamdaı bop men qaldym,
Qaǵazymdy kemirip.
Qaryn ketti seni ertip,
Qanaǵattan aýlaqqa,
Daryn ketti meni ertip,
Qala jaqqa taý jaqqa.
Seniń aýzyń salymdy,
Taqtan taqqa minesiń.
Meniń aýzymdaǵymdy,
Taqpaq pa dep kúlesiń.
Sen de bılik, taq bolsa,
Men bir júırik qalammyn.
Altynǵa sen attansań,
Halqyma men qararmyn.
Men-júrekpin
(Sol artyq!),
Halqym úshin qaıǵy aldym.
Qos aıaqqa boqty artyp,
Sen qarynǵa aınaldyń.
Men-darynmyn,
Sen-qaryn,
Aıyrmamyz sol bizdiń.
Halqym biler ol jaǵyn,
Men óleńdi órgizdim.
Aqkóz aqynnyń ary,
Atylsa da ólmeıdi.
Qyzyl kóz ákimniń maly,
Satylsa qaıtyp kelmeıdi.
* * *
Samaıymda aq qyraý,
Mańaıymda baq synaý.
Toılaǵanym táttileý,
Oılaǵanym aylaý.
Kózderimde kóleńke,
Sózderimde keń ólke.
Keltirmeńder maǵan sóz,
Óltirmeńder meni erte.
Mańdaıymda myń qatpar,
Tańdaıymda túrli aqpar.
Muńdarymmen myń batpan,
Syrlarymdy tyńdap qal.
Ýa, tyńdap qal, tyńdarman,
Bekerden-beker tuldanban.
Arttaǵyǵa sóz qalsyn,
Óter de keter bul jalǵan.
.jpg)
«EPITAFIIa»
(Qulpytastaǵy jazý)
Sharýa edim tirliktiń kóshine ergen,
Taýsap tattym jerdegi nesibemnen.
Kóp jyl boldy máńgilik uıqydamyn,
Topyraǵym buıyrdy osy jerden.
Ata-babam, baýyrym, týysym da,
Osy jerde: tóbeniń qýysynda.
Alyp ketken ózimniń eshteńem joq,
Topyraq tek qalǵany ýysymda.
Bir kisideı shaıqap em tirligimde,
Jalǵan dúnıe jalt etpeı turdy kimde?!
Adamdarǵa aıqaıdy salar edim,
Amalym joq qaıteıin, bildirýge.
Eı, tiriler!
Ómir joq ólim barda.
Tilegim sol: soqpasyn jolyń jarǵa,
Qý tirliktiń baǵasyn bilgiń kelse,
Kóz qyryńdy salyp qoı qorymdarǵa.
Eı, tiriler!
Qulaq as ólilerge,
Esepteser qý tirlik senimen de,
Ajal bir kún aptyǵyp jetip kelse,
Jarty qarys jer qalmas sheginerge.
