Mine, qazir, Azııadaǵy Qazaqstannyń ózinde biraz adam bórkin aspanǵa atyp, Belorýssııadaǵy jaǵdaıǵa qýanyp jatyr. Sondaǵy dáıekteri "Lýkashenko -dıktator" eken. Árıne, negizgi aqparat kózi - Reseılik basylymdar. Men Belorýssııada bolǵan joqpyn. Qandaı dıktator ekenin bilmeımin.
Al, sol Belorýssııadaǵy ereýilge qosa eligip otyrǵan bizdiń aǵaıynnyń ózi sol jerde boldy ma eken? Tehnologııasy ábden eskirgen zaýyttary men qalyń ormany, jeriniń basym bóligi sor-batpaq, qazba baılyǵy atymen joq Belorýssııa degen memleket júnjimeı, toz-tozy shyǵyp ketpeı, táýelsizdigin qalaı saqtap otyr degen suraq qoıyp kórdik pe? Bir jaǵynanda baılyǵy shalqyp tasyǵan Evrodaq, bir jaǵynda qaıtsem túbi bir jutyp alamyn dep azýyn kergen Reseı. Lýkashenko Evrodaqpen araz. Óıtkeni, ózderi Amerıka fermerlerimen alysyp jatqan Evrodaq Belorýssııa ónimderin ólse kirgizbeıdi. Sapalyq standarttary da basqa. Reseı judyryqtaı Belorýssııany qyspaqqa alyp otyrǵanyna qansha jyl?!
Evrazııalyq odaqtyń múshesi bolsa da kedenmen býnap tastady. Lýkashenko kishkentaı elmiz degen joq, Reseımen qyrqysyp júrip, ónimderin barynsha ótkizip jatyr. Sút ótkizý úshin bir aıqaılaıdy, et ótkizý úshin taǵy aıqaı shyǵarady. Gazǵa baılanysty óz ustanymyna Reseıdi kádimgideı kóndirdi. Belorýssııa ónimderi Qazaqstanda da az emes. Belorýssııadaǵy reformalar baıyppen, birtindep júzege asyp keledi. Ol keshegi Qytaıdaǵy Den Sıao Pınniń, alystaǵy Pınochettiń reformalaryna uqsaıdy. Bálkim, qazir ózindik ónim óndirýdi jedeldetip jatqan Ózbekstanǵa uqsaýy da múmkin. Belorýssııa daǵdarys jyldary burynǵy zaýyt, fabrıkalardy túp-tamyrymen qurtyp, qara metal retinde arzanǵa satqan joq Biraz jyl konservaııalap qoıyp, endi jańa tehnologııamen aqyryndap iske qosyp jatyr. Sovhoz, kolhozdardy da talan tarajǵa salyp taratyp jibermedi. Ildebaılap kún kórip, jan saqtady. Endi mine sapaly aýyl sharýashylyǵy ónimderin óndirýge qoly jetip, Evrazııalyq odaqtan narqyńdy, bazaryńdy ash dep talap etip otyr. Óıtkeni taýardy ótkizý kerek. Oǵan Reseı kónbeıdi.
Belorýssııada aýylǵa kóshken adamǵa úı beredi, jer beredi, aqsha beredi. Tek ónim óndirýge kúsh sal. Men muny bir belorýstan óz qulaǵymmen estidim. Ol Mınskidegi úıin tastap aýylǵa kóship ketipti. Jaǵdaıy jaqsy, endi qalaǵa kóshpeımin deıdi. Belorýssııa halqy nege qatty shalqyp ómir súrmeıdi? Óıtkeni olar shet elden ońdy-soldy qaryz alyp, olaı-bulaı shashqan joq. Aqyly jetken, qolynan keletin, tyń tehnologııasyn tapqan, erteń naryqta ótetetin ónimdi óndirip, birtindep damyp keledi. Eldiń alatyn tabysy da soǵan saı onsha kóp emes. Biraq, jutap jatyr dep te aıtýǵa bolmaıdy. Sondyqtan da Lýkashenko el táýelsizdigi jolynda jalǵyz tal aǵash úshin de alysa ketedi. Meniń oıymsha, osy saılaýdy onyń 80 paıyz alýy zańdylyq. Osylaı baryn joǵaltpaı damyp, kúshti el qataryna jetetinin sezingen basym kópshilik Lýkashenkoǵa daýys berdi dep oılaımyn. Al, onda demokraııa uranymen búkil eldi alasapyran qylyp, dúrliktirip júrgen kimder? Olar da az emes. Men olardyń ortasynda bolǵan joqpyn. Biraq, óz oıym bylaı: Belorýssııa ál-áýqaty kúshti, áleýmettik jaǵdaıy sheshilgen batys Evropanyńnyń qursaýynda tur. Polsha, Lıtva, Estonııa, Latvııa. Olar da Belorýssııa sııaqty elder. Biraq, Evrodaqtyń baılyǵy olardy asyraýǵa jetip tur. Al, belorýs halqy olarmen kúnde qoıan-qoltyq aralasyp jatyr. Ásirese, jastar. Sol alańdaǵylardyń birazy bul kúnderi Evropadan aǵylyp kelip jatsa tańqalýǵa bolmaıdy. Olardy kim sanapty deısiz? Biz nege osylardaı ómir súrmeımiz, biz nege osyndaı jalaqy almaımyz, bizdiń áleýmettik jaǵdaıymyz nege tómen degen suraq jastardy kúnde mazalaıtyny anyq. Ol zańdylyq. Jáne kórme sııaqty kerilgen úlgi.
Geosaıasattyń maǵynasyna kim tereń boılaı bersin? Bizdi tejep otyrǵan Lýkashenko-dıktator. Eń qysqa, naqty jaýap osy. Onda Lýkashenkony ketirý kerek. Onyń ústine, aınala qorshaǵan azýly elder de ot kósemeı únsiz otyr degenge sený qıyn. Barynsha úrlep jatqan shyǵar. Lýkashenko olardyń tamaǵyna ıne bolyp qadalyp otyrǵanyna qansha jyl?! Reseıdiń ańda-sańda aqparat shabýylynyń tıegin qalaı aǵytatynyn ábden kórdik..Onda Lýkashenko nege prezıdent oryntaǵyna jabysyp ketpeı otyr? Óıtkeni, ózine sengen, daýysyn bergen saılaýshylardy kimge tastap ketedi? Onyń ústine, Belorýssııany qıyn jaǵdaıdan alyp shyǵatyn tulǵa kim? Kishkentaı el bolsa da óz kúshimen, eldiń erik-jigerimen, myqty táýelsiz ustanymmen damyp kele jatqan eldiń erteńi ne bolady? Erteń jabaıy naryqtyń talaýyna túsip, táýelsizdiktiń arqasynda jetken ájeptáýir jetistikteri talan-tarajǵa túsip ketpesine kim kepil? Onsyz da Reseıdiń jol qartasyna qol qoımaımyn dep tartysyp otyr edi. Endi eldi arystannyń kómeıine ótkizip jibermeı kóldeneń turatyn myqty tulǵa kim bolady? Meniń oıymsha, biz jıyrma jyldan beri el táýelsizdigi úshin kimmen de bolsa alysa ketetin, janqııar patrıot retinde biletin Aleksandr Lýkashenkony ustap turǵan osy ǵana. Jaǵdaı budan ári qalaı órbıdi? Oǵan da boljam jasaı almaımyn.
Men tek óz oıymdy aıttym: Lýkashenkony qoldaımyn. Másele onyń qansha jyl basqarǵanynda emes, elin qandaı jetistikke jetkizgeninde emes pe? Áıtpese, memleketin uzaq jyldar boıy basqaryp, ozyq elder qataryna qosyp ketken saıasatshylar az ba tarıhta? Atatúrik, Den Sıaopın, Lı Kýn Iý, Aýgýsto Pınochet, Konrad Adenaýer...Uzaq basqarý men jetistikke bastaýdyń da aıyrmasy bar ekenin uqsaq kerek.
Serik Janbolattyń jazbasynan
