Kez-kelgen nadandyqty, sonyń ishinde, dinı nadandyqty áshkereleýdiń eń tıimdi joly – kúlki. Qarańǵylyq pen nadandyqty kúlkige, syqaqqa aınaldyrý qajet.
Jóni joq, joly joq «ustazdyqqa» qarsy turýdyń, bul, óte tıimdi joly.
Sondyqtan, mynaý tirlikterińiz (chelendj) úshin myń da bir alǵys sizderge, ápke-qarandastar!
Jazbaǵa qaraǵanda, «din páktigin», onyń tabaldyryǵynda jatyp kúzetýshiler, myna bir ápkemizdiń isin jaratpaı, sol turǵan boıda qolynan qaǵypty.
Ásiredinshildik, totalıtarlyq saıası júıe sııaqty, basqa dúnıetanymdyq kózqarasqa tózimsiz qaraıtyn júıe ǵoı. Ár mádenı bolmystyń máni men ǵylymı negizin izdegennen kóri, «Allanyń atymen» kesip tastaýǵa, julyp ótýge, tunshyqtyryp tastaýǵa beıim turatyn jurt.
Osy oraıda, ápkemizdiń urshyq ıirý rásiminiń ǵylymı negizine qysqasha toqtamaq edim.
Kóshpeli ótken turmystyń dúnıetanymdyq joldary syltym kúshterge senimge toly. Onyń surapyl kúshin «qaıtarý», bolmasa «qolǵa úıretý» sııaqty, ǵylymı tilmen aıtqanda, amal-osharlar qoldanǵan. Mysaly, adam qaıtys bolsa, týystarynyń oramalmen belin bekem býýy, qýyrylǵan bıdaıdy máıittiń basynan aınaldyryp alyp, tek mırasqorlaryna jegizý – soǵan bir mysal.
Belin oramalmen býý, óliktiń basqaǵa «darymaýyn qamtamasyz etse», qýyrǵan bıdaıdy artyndaǵy balalaryna jegizý – baq-berekeniń ólgenmen birge «kóship ketpesinniń» jol-joralǵysy.
Sol sııaqty, urshyqty – kádimgideı – ońnan solǵa qaraı aınaldyrýdyń ornyna, soldan ońǵa qaraı ıirý – bul da magııalyq jáne mıstıkalyq árekettiń bir kórinisi.
Máni - bylaı. Jaıshylyqta, kókten túsken qar da, jaýǵan jaýyn da jerdi jumsartyp, ony kógertip, mal-jandy toıdyrady. Qudaıdyń jaýyn-sýynyń mánisi de – sol.
Bul – halyqtyń jaýyn-shashyn jaıyndaǵy túsinigi.
Biraq, qazirgi kúnderi, sol jaýyn men qardyń sýy mal-jandy kógertýdiń ornyna, óltirip otyr. Demek, óz jaratylysynyń «qarsy» mánine aınalyp, Jaratqan salǵan jolynan "taıyp" ketti.
Osy jaǵdaıda, adam ne isteý kerek? Ne amal keledi qolynan?
Jaýap: «teris» baǵytta ketken qar-jaýyndy «oń» baǵytqa baǵyttaý qajet.
Joly – urshyqty ońnan solǵa ıirýdiń ornyna, soldan ońǵa qaraı ıirip, tabıǵı apatty, "teriske - teris" amal qoldaný arqyly, «oń jolyna» qoıý.
Durys baǵytta ıirilgen urshyqtan bekem jip shyǵady. Odan tirlikke qajetti zat jasaısyń.
Al, burys baǵytta ıirilgen urshyqtan jip almaısyń, jón-jolsyz ketken sýdy «ornyna qaıtarasyń».
Osy amal - ápkemiz "teris ıirip" otyrǵan urshyǵynyń syltym máni.
Magııalyq jáne mıstıkalyq bul ádetter týraly franýz etnology jáne fılosofy Jıýlıen Levı-Brıýl (Lucien Lévy-Bruhl) La mentalité primitive degen eńbeginde jazǵan.
Ápke-qaryndastarymyz esen-saý júrsin!
Seitkassym Aouelbekov
