(Äŋgıme)
– Sen erteŋ ketetın boldyŋ ba?
– İa. Erteŋ tüs qaita jolǧa şyǧam, – dep ol ortaiǧan keselerge erneulete syra qūiyp, bosaǧan baklajkany ybyrsyp jatqan bosaǧa jaqqa laqtyra saldy. – Qysta poiyzben jürgen dūrys.
– Berık, sen de joq närsege senedı ekensıŋ. Mynauyŋnyŋ dauysyn basşy, midy jep qoidy. Bolmasa öşırşı qaŋqyldatpai. Toqta! Avtobus örtendı dei me? – dep serıgı ornynan tūra bergen Berıktıŋ jeŋınen ūstai aldy.
Ekeuı quyqtai bölmenıŋ qabyrǧasyna japsyra qoiylǧan kışkentai teledidarǧa telmıre qaldy.
– Elki-polki, 52 adam örtenıp kettı dei me? Masqara! Boldy, öşıre sal. Örtendı, būlady, talap kettı… Bır jaqsy jaŋalyq estımeisıŋ.
Berık teledidardy öşırıp, ekınşı baklajkanyŋ auzyn aşty. Serıgı temekısın alyp, ornynan tūrdy.
– Osynda şege ber, Erbol. Jataqhananyŋ bır jamany osy, balkony joq, – dep Berık şetı ketılgen tärelkenı onyŋ aldyna qarai ysyrdy. – Örtenıp ölu azap qoi ä…
– Qūdai saqtasyn. Bızdıŋ jaqqa jüretın avtobustardyŋ da siqyn bılesıŋ ǧoi, joldyŋ qai tūsynda şaşylyp qalar eken dep zäreŋ zär tübıne ketedı. Poiyz dūrys. Osy senıŋ soraptap syra ışe beretınıŋ ūnamaidy maǧan. Suyqta araq ışken jaqsy, – dep serıgı temekısın tūtatty.
Koridorda ärı-berı tasyrlap jügırgen, aiqailaǧan balalar dauysy tynbaidy. Körşı bölmelerdıŋ bırındegı ūrys-kerıs küşeie tüstı.
– Būlar da qoimady eken. Bır saǧat boldy ǧoi bükıl jataqhanany basyna kötergelı.
– Aitpa. Ekı künnıŋ bırınde osy, – dedı Berık.
– O, jaqsylap «ūiyqtatty» ǧoi deimın, qatynnyŋ ünı öştı.
Ekeuı qosyla küldı.
– Annan qaitqan, mynnan qaitqanmen äueiı bolmai, üilenıp alsaişy. Otyzǧa deiın armansyz-oinap küldıŋ, – dedı serıgı.
Berık ündemedı. Tereze aldynda tūryp, temekısın qūşyrlana sordy. Bölmeden syz iısı müŋkidı.
– Aitpaqşy, tamaq ışesıŋ be? Lapşa bar, su qainatyp jıbereiın, – dep, Berık temekı tūqylyn terezeden syrtqa laqtyrdy.
– Joq. Kel, ışeiık.
– Davai.
– Men anauyŋa senbeimın, – dep serıgı syrany salq etkızıp jūtty da, kesenı jaiylǧan gazet üstıne qoia saldy. – Ne degen batpan qūiryq.
– Iýtubten taǧy da jaŋa videolar taptym. Qalai senbeisıŋ, mıne, özıŋ körşı! – dep, Berık trikosynyŋ qaltasynan smartfonyn alyp, şūqylai bastady.
– Oi, boldy. Neşe künnen berı uatsapqa neşe türlısın jıberdıŋ ǧoi, jetedı sol. Ras bolsa boldy. Jūmysyŋdy tastap barǧanda qūr sandalǧan jürıs bolmasyn.
– Erbol, şynyn aitsam ana «Ümıt müiısıne» barǧym kelmeidı. Soŋǧy kezde baryp ta jürgem joq. Annan-mynnan jinap alǧan jarnamaŋdy aldyŋa jaiyp, tabanyŋnan syz ötıp otyrasyŋ. Qazır ol jerge adam az keledı, päter jaldaityndar internetten ızdeidı keregın.
– Kezınde dürkıregen «Ümıt müiısı» edı. Kel, alyp qoialyq!
Berık jataqhananyŋ aldyna deiın serıgın şyǧaryp salyp, ışke endı. Ol teŋselıp joǧary köterıldı. Qarsy aldynan bır etajda tūratyn, anda-mūnda kezdesıp qalǧanda bas izesıp ötetın jas kelınşek ūşyrasty. Halatynyŋ keude tūsy aşyq-şaşyq, qos anary aǧaraŋdap körındı. Berık onyŋ keudesıne sūqtana qarap qaldy. Äiel halatyn tüzep, tarsyldata basyp, tömenge kettı. «Osynyŋ küieuı bar ma eken? Keide bar, keide joq qūsaǧan. Ädemı özı». Berık äieldıŋ soŋynan qarap, basyn şaiqap qoidy.
***
Ol etjeŋdı, jetpıs jas şamasyndaǧy sary äielmen amandasyp, sömkesın tösek üstıne qoidy da, dälızge şyǧyp, terezeden syrtqa üŋıldı. Dala sūrǧylttanyp körındı. Perronda ärı-berı jöŋkılgen jūrt. Poiyz mūnyŋ keluın kütıp tūrǧandai jylji jöneldı. Bırmūnşa uaqyt dälızde tūrǧan Berık kupege kırıp, ornyna jaiǧasty. Sary äiel şai ışuge kırısıptı.
– Kel, balam, şai ış. Tüste asyǧyp jürıp dūrystap şai ışe almap edım, – dep, ol sambyrlai söiledı.
– Raqmet,apa, sosyn ışermın.
– Aqjotaǧa ketıp barasyŋ ba?
– Joq, Tastöbeden tüsem.
– Tastöbeŋ joldyŋ üstı ǧoi, bügın tünde-aq jetıp barasyŋ. Bızdı aitsaŋşy.
– Tün bolǧanda taŋda ötedı Tastöbeden. Sız Aqjotaǧa ma?
– İä.
– A-a… Bıraz jüresızder, – dep Berık tösek üstıne tastai salǧan kurtkasyn aqtaryp, şylymyn aldy.
Ol tamburǧa şyǧap, şylymyn tūtatty. Ekı vagonnyŋ tüiılısken jerı şaqyr-şūqyr etıp, damylsyz teŋseledı. Bırneşe adam ärı-berı öttı. Berık şylymyn qūşyrlana soryp, anda-sanda rels körınıp kele jatqan kışkentai aşyqqa şyrt tükırdı. Arǧy jaqtan poliseidıŋ basy qyltidy.
– Serjant Qambar Atabaevich bolamyn, – dep ol qolyn şekesıne aparyp tüsırdı. – Temekıŋızdı tastap, menımen jürıŋız.
– Ne bop qaldy?
– Jürıŋız deimın. Mūnda temekı tartuǧa bolmaidy. «Tasymal erejelerın būzu» boiynşa hattama toltyramyz. Qūjatyŋyzdy alyp, provodniktıŋ kupesıne kelıŋız.
– Nege? Būryn şylym şektıruşı edı ǧoi, – dep Berık poliseidıŋ soŋynan erdı.
– Būryn bolsa, qazır bolmaidy. Äkel qūjattaryŋdy!
Berık qyrma saqal poliseidıŋ qaita-qaita zaŋdy nūsqap, körsete bergen papkasyna bırneşe myŋdy qystyryp, bırmūnşa uaqyttan keiın baryp provodnik kupesınen şyqty.
Sary äiel terezege betın berıp, namaz oqyp otyr. Berık tösegıne şalqalap jata kettı.
– Ne qyl deidı analar? – dedı älden uaqyttan keiın sary äiel.
– Jai, dokument tekserıp.
– Būlar da kırgende bır, otyrǧanda bır teksere beredı, äiteuır. Myna ekı oryn bos kele jatyr, – dep sary äiel joǧarǧy tösektı iegımen nūsqady. – Al, bız bır ai būryn baryp jürıp osy oryndy äzer taptyq.
– Aldyn ala almasa, qiyn qazır.
– Älgı deldal degenderı bilettıŋ bärın satyp ap qoiady deidı ǧoi, odan qandai paida köretının, ädıram qaǧyr, – dep sary äiel ernın sylp etkızdı.
Berık şalqalap jatqan küiı qos iyǧyn bır qozǧady. Aşyq tūrǧan esıkten kiım-keşek kötergen äiel alqynyp kırdı. Qaratory jüzı tütıgıp ketıptı.
– Otyrsam bola ma, apa? – dedı ol jalp etıp otyryp jatyp.
– Otyr, otyr.
«Myna kısınıŋ özı de apa ǧoi, mūnşa kiım-keşektı zıldei ǧyp qaitıp köterıp jürıp satady eken?». Berık jüzı totyqqan äielge selsoq qarap qoidy. Ol sambyrlap söilep, saudasyna kırıstı.
– Sızdıŋ jasyŋyzdaǧy kısıler toiǧa, qonaqqa kiıp baratyn köilekter bar, apa. Körıŋız.
– Äkel, köreiık.
Sary äiel köilektı qolyna alyp ärı audaryp, berı audaryp kördı. Kiımınıŋ syrtynan kiıp, kupenıŋ esıgın jauyp, ainanyŋ aldyna bardy. Tyrysqan iyqtaryn tartqylap, tüzedı.
– Oi, apa, sız köilektıŋ syrtynan kigen soŋ säl tyrysyp-byrysyp tūr. Bylai tūp-tura. Öŋıŋızdı de aşty.
– Qanşa tūrady.
– 3500 teŋge.
– Qymbat qoi.
– Oi, apa! Provodnikke beremız, polisiiasy bar. Osy aqşadan jyrymdap-jyrymdap özımızge az-aq qalady. Säl tüssem tüseiın endı, 3300 bolsyn.
– Bıraq mynauyŋnyŋ jeŋı kelteleu eken. Men özı qajyǧa barǧan adammyn.
– O, bırınşı saudam sız sekıldı auzynda kälimasy bar adamnan bastalsa, jaman bola qoimas. Jeŋı qatty şolaq bolyp tūrǧan joq, namaz oqyǧan kezde basqa köilek kimeisız be. Būl endı toidyŋ, qonaqtyŋ kiımı ǧoi.
– Toiǧa, qonaqqa barǧanda namaz oqymaimyn ba sonda?
– Jo, jo, joq, oqisyz ǧoi. Prosto myna köilek sızdı salauatty ärı jasyraq qyp körsetedı eken.
Sary äiel ainanyŋ aldynda ärı-berı ainalyp, üiırıldı de qaldy. Arasynda:
– Taǧy da säl tüsseişı, – dep saudalasyp qoiady.
– Jaŋa basqa bır vagonda tura sızdei apa osy köilektıŋ bıreuın satyp aldy. Bala-şaǧasymen toiǧa ketıp bara jatyr eken, balalary qoimai alǧyzdy.
Berık terıs aunap tüstı. Közıne ūiqy tyǧylyp, esınei berdı. Ekı äieldıŋ kübır-kübır söilesken sözı bır tynbady. Qalǧyp kettı. Tün ortasynda aidalada toqtap tūrǧan poiyzdan tüsıp, şylym şektı. Şaǧyn stansiiada qybyr etken jan joq, boran ūlyp tūr. Boiy mūzdap, ışke kırgen ol ornyna jaiǧasyp, ūiqyǧa bas qoidy.
– Tastöbege keldık, tūr!
Provodnik ony jūlqyp oiatty.
Ertedegı jarǧanat suretı
***
Berık tüs qaita jūrt «Kemırgış» dep laqap at qoiǧan Marǧūlannyŋ esıgın aşty. Jiren şaş, imek tūmsyq Marǧūlan jer taqtaidyŋ basynda jalǧyz özı kösıle jatyr.
– Assalaumaǧalaikum!
– Uaǧalaikumassalam! Berıkpısıŋ?
Marǧūlan ornynan atyp tūryp, qolyn ala jügırdı. Boiy eŋkış tartyp, jaǧy quşiyp ketıptı.
– İä, aǧa. Jaǧdaiyŋyz jaqsy ma?
– Şükır ǧoi, şükır. Kel, şaiǧa kel. Jeŋgeŋ körşılerdıŋ üiıne kettı ǧoi deimın, kep te qalar. Auylǧa at ızın salmai ketıp edıŋder, qys tüskelı bırazyŋ mūsylman boldyŋdar, – dep Marǧūlan qarqyldai küldı. – Qalai özı, jaǧdaiyŋ jaqsy ma? Qaşan keldıŋ?
– Taŋda tüstım.
– Äke-şeşeŋ qalai eken? Bır auylda tūrady demeseŋ, ol kısılerdı de köp körmeimız. Qys tüskelı azǧantai mal-sūldan būryla da almaimyz.
– Ol kısıler de jaqsy eken.
– Tünımen boran soǧyp edı, qora-qopsynyŋ aldyna tau maia bop qar üiılıptı. Sony kürep, tazalap kelıp otyrǧan betım. Mä, şai al, – dep, Marǧūlan Berıkke kese ūsyndy.
– Sol, sızge sälem bereiın dep, taǧy bır şarualar bar edı…
Berık sözınıŋ aiaǧyn jūtyp, şai ūrttady.
– Sälem bergelı kelgenıŋe raqmet. Al, ne şarua? Aita ber, qūlaǧym sende.
– Osy Tastöbedegı Qaraüŋgırde jarǧanattyŋ ūiasy bar ma? Sız bıletın şyǧarsyz.
Marǧūlan ışıp otyrǧan şaiyna şaşalyp, tüzelıp otyrdy. Dastarhan şetındegı mailyqty alyp, auzy-basyn sürttı.
– Jarǧanattyŋ ūiasy deisıŋ be? Sen de sonymen auyryp kelgen ekensıŋ ǧoi. Kım aitty saǧan jarǧanat ūia salady dep?
Berık qaltasynan smartfonyn şyǧaryp, Marǧūlannyŋ janyna taiap kep otyrdy.
– Mıne, qaraŋyzşy! – dep, ol smartfonynda saqtalǧan videony qosty. – Mıne, osyndai ūia.
Ekeuı smartfonǧa syǧalai qarap, ünsız videony köruge köştı. Kadrdaǧy jas jıgıt qūrqyltaidyŋ ūiasy ıspettı kışkentai balşyq ūiaǧa altyn jüzıgın jaqyndatty. Ūia baiau jyljyp, qaşa bastady. Jüzıgın alystatqanda, balşyq ūia ornynda tapjylmai tūra berdı. Jas jıgıt būl äreketın bırneşe ret qaitalady da ūiany syndyryp, tübındegı qara tüstı qoimaljyŋ zatty sausaǧymen nūsqady. «Jarǧanat ūiasyndaǧy metall zattan qaşatyn qasiettı zat – osy. Būl «Amrita kokon» dep atalady. Rak auruyna em bolady, adamdy jas qalpynda ūzaq jasauǧa kömektesedı. Osy qasietı üşın arab bekzadalary mūnyŋ bır talyn 250 myŋ dollarǧa deiın satyp alyp jatyr. Eger sız osyndai ūia tapsaŋyz, bızge habarlasyŋyz. Qanyn jerge tigızbei satyp alamyz. Bızdıŋ bailanys telefonǧa habarlasaŋyz».
– Taǧy da bıraz video bar, – dep Berık ekınşısın qosuǧa yŋǧailandy.
– Boldy, qospai-aq qoi. Körgem, – dep baiau kürsındı Marǧūlan.
– Qaidan kördıŋız?
– Qystyŋ basynan berı qalada jürgen qanşama jıgıt kelıp kettı. Solar körsettı de.
– Bızdıŋ Qaraüŋgırde bar ma endı osyndai ūialar?
Marǧūlan myrs ettı.
– Qalada qandai jūmys ıstep jürsıŋ?
– Anau-mynau şarualar sol.
– Jalaqyŋ jaqsy ma?
– Mardymsyz.
– Endeşe, tepse temır üzetın jıgıtsıŋder, joq ūiany ızdegenşe, nege jalaqysy täuır jūmys ızdemeisıŋder?! Ülken qala, mümkındık bar ǧoi.
– Qaraüŋgırdıŋ jarǧanattary ūia salmai ma sonda?
– Äi, bala! Senıŋ esıŋ äbden ketken eken. «Esıŋ ketse, eşkı baq» deidı, endeşe, men saǧan jaqsy jūmys aitaiyn.
– Aityŋyz.
– Qalaǧa baryp jarymaǧan jūmysqa jaldanǧanşa, äkeŋnıŋ malyna qara. Az-aq jylda aldyŋa äjepteuır mal salyp alasyŋ. Mal degenıŋ ülken biznes qazır.
Jiren şaşyn salaly sausaqtarymen artyna qarai qaiyrǧan Marǧūlan kesedegı ortalaǧan şaiynan bır ūrttap qoidy.
– Mal baǧa almaimyz ǧoi bız.
– Joq ūiany tauyp, satyp, tosynnan baiyǧysy keletın senderdıŋ qoldaryŋnan bärı keledı, – dedı Marǧūlan.
Berık yrjalaqtap küldı.
– Sonda jarǧanatta şynymen ūia bolmai ma? – dep mıŋgırledı ol.
– Kıtap betın aşpasaŋdar, erteŋ qūstyŋ sütın de ızdeisıŋder. Jür, men saǧan jarǧanattyŋ ata-babasyn körseteiın, – dep Marǧūlan ornynan tūrdy. – Jeŋgeŋ kelgen soŋ dūrystap şai berer.
Berık onyŋ soŋynan erıp zal üige kırdı. Oŋ jaq qaptaldy tūtas alyp tūrǧan qyzyl küreŋ söre qaz-qatar tızılgen kıtaptan belı maiysyp tūr. Törge taqap baryp toqtaǧan Marǧūlan sol qolynyŋ sūq sausaǧymen şaşyn ūstap, kıtaptarǧa köz jügırttı. Joǧarǧy qatardan qyzyl tysty, qalyŋ kıtapty suyryp aldy.
– Mıne, myna kıtap orta ǧasyrda salynǧan suretter jinaǧy, – dep Marǧūlan qalyŋ tomdy aqtara jöneldı. – Būl özı qyzyq jaratylys, jarǧanatty aitam. Sütqorektılerdıŋ ışınde ūşatyny, qūstektılerdıŋ ışınde jūmyrtqasyz balalaityny. Ǧalymdar mūny sonau dinozavr däuırınen berı tūqymy qūrymai, bügınge jetken jan iesı deidı. Köp halyqtyŋ aŋyz-äfsanada da jiı ūşyrasady. Jarǧanatty künı bügın kie tūtyp, simvoly sanaityn elder de bar. Ortaǧasyrda salynǧan, mıne, myna suret.
Marǧūlan kırpış kıtapty Berıktıŋ qolyna ūstatty. Ol qanatyn qaiyqtyŋ jelkenındei jaiǧan jarǧanat suretıne üŋıldı.
– Ne kördıŋ?
– Jarǧanattyŋ suretın, – dedı Berık.
–Ne körmedıŋ?
– Tüsınbedım.
– Tūtas, ädemı salynǧan suret pe?
– İä. Jarǧanat osy ǧoi.
– Kördıŋ be, jarǧanattyŋ beinesın de bılmeisıŋ. Onymen qoimai, joq ūiany ızdep, qys ışınde tentırep jürgen jürısıŋ mynau. Qanaty men qūlaǧy emes pe, jarǧanattyŋ eŋ aldymen közge tüsetın müşesı. Uatsaptaǧy ösek-aiaŋdy aŋdyp, ömırlerıŋ qor boldy-au.
– Sonda qūlaǧyn nege salmaǧan surette?
–Būl surettıŋ ne tūspaldaǧanyn men de bılmeimın. Jarǧanattanuşysyŋ ǧoi, sen bırdeŋe bıle me dep körsetkenım.
Berık basyn qasyp, yrjalaqtap küle berdı.
– Jür, anda baryp otyraiyq. Būl jerde köp tūrsaŋ, ūşynyp qalarsyŋ, – dep, Marǧūlan kıtapty ornyna qoidy.
Ekeuı jer taqtaidyŋ basyna baryp otyrdy.
– Solai, Berıkjan, jarǧanat turaly äŋgıme köp. Keibır halyqtarda «Ol – adamnyŋ jany. Bır jarǧanat öltırseŋ, bır adam öltırgenıŋ» degen senım bolǧan. Taǧy bır jūrt «Ol – ölgen adamnyŋ ūşyp jürgen ruhy» deidı eken. «Süleimen paiǧambarǧa kiım bolarǧa jünın jūlyp berıp, siyqsyz türınen ūialyp, tünde ǧana ūşady eken» degen de aŋyz bar. Qyzyq äfsana Ǧaisa paiǧambarǧa qatysty da aitylady. Ǧaisa paiǧambar bır künı balyqşylarǧa jolyǧyp qalady. Olar «Paiǧambar ekenıŋ ras bolsa, bır keremetıŋdı körset. Elşı ekenıŋe seneiık» deidı. «Keremetımdı körsetsem, maǧan erıp, iman keltıremısıŋder?» deidı Allanyŋ elşısı. Balyqşylar bır auyzdan uäde beredı de, ūstaǧan balyqtarynyŋ bırın körsetıp: «Mynanyŋ auzynan denesı jünsız qūs ūşyp şyqsyn; Qūstyŋ tūmsyǧy bolmasyn,basy qoidan aumasyn. Tısı bolsyn, bıraq, şöp te, et te jemesın. Qoregı qan bolsyn; Qūlaǧy esektıŋ qūlaǧyna ūqsasyn, bıraq, estımesın. Közı bolsyn, bıraq, körmesın. Aiaǧy bolsyn, bıraq, jürmesın; Qūstyŋ emşegı bolsyn. Bır emşegınen süt aqsyn, ekınşısınen su aqsyn. Öz emşegın özı sorsyn;
Qūstyŋ qanaty kemenıŋ jelkenındei bolsyn, bıraq, suda jüzbesın; Qūs jūmyrtqa baspasyn, tolǧatyp tusyn; Qūsyŋ men siiaqty şyqylyqtap kületın bolsyn», – deidı jan-jaqtan şulap. Ǧaisa paiǧambar balyqtyŋ auzynan bır qūs şyǧaryp: «Sūraǧandaryŋ osy ma?» – dep, balyqşylardyŋ aldyna tastaidy. Türı siyqsyz, auzynda orsiǧan tısı, salbyraǧan ekı qūlaǧy, ekı emşegı bar maqūlyqty körgende olardyŋ zäresı ūşady. «Elşı ekenıŋe sendık, soŋyŋnan erdık. Mynanyŋ közın qūrt» dep jalbarynady olar. Adamdardyŋ üreiın ūşyrmas üşın paiǧambar ol maqūlyqqa tünde ǧana ūşudy būiyrypty. Kördıŋ be, būl aŋyz bolsa da jarǧanattyŋ bıraz sipatyn sidyrǧan.
Berık basyn şaiqap, taŋqalǧandai rai tanytty.
– Adam kökıregıne, iaǧni, jüregınen görı közıne köp senedı. Közımen körmese, esep emes. Jaŋaǧy balyqşylar sekıldı. Senıŋ de ışıŋde arman ketpesın, Qaraüŋgır sıdık şaptyrym jer, barsaŋ, baryp qait. Bıraq, esıŋde bolsyn, ūiyqtap jatqan jarǧanattardy oiatuşy bolma! Qysqy ūiqyǧa ketken kezdegı temperaturasyn joǧaltyp, oiandy – boldy, myna suyqta bırden öledı. Qys basynda üŋgır auzynda apyr-topyr qyrylǧan jarǧanattardy kördım. Obal!
– Baryp jatsam, bıreuıne de timeimın.
– Bügın, ärine bara almaisyŋ, sen jetkenşe kün batady. Jalpy qazaqtyŋ köbı nege kezdeisoq baiyp, kezdeisoq tabysqa jetkısı keledı eken? Qyzyq.
– Jaman ba?
– Ärine, oilaǧany bolsa, qanekei. Men bıletın osy kışkentai auyl tūrǧyndarynyŋ bıraz ömırı kezdeisoq qūbylysty kütumen ötıp jatyr. Ekı adamnyŋ basy qosylsa, osynau jerdıŋ ast-üstı bailyǧyn, özge qaqylaryn uaqytşa üilestıruşılerge köŋılı tolmaitynyn aityp, eŋıregende etekterı jasqa tolady. Sol üilestıruşı kezdeisoq ajal qūşatyn şyǧar degen armanmen ıldäldap ömır süredı. Äreket joq. Jaŋaǧy jarǧanattyŋ jaraluy turaly aŋyz da ızdenbeitın, kürespeitın, hareketsız, kezdeisoq qūbylysqa ǧana senetın adam bolmysyn tūspaldaǧan dünie, menıŋşe. Qaibır jyly memlekettık arnanyŋ bırı auylda «Alla» dep şaqyrǧan qarǧany jaŋalyqtardan alaqailap körsettı. Bızdıŋ senımnıŋ kepılı qarǧa ma sonda? Kışkentai kezdeisoqtyqtan ülken män tapqymyz keledı. Solai. Jarǧanat jaryqtyq bolmasa, senderdı de körmeidı ekenbız.
– Özım de keleiın dep jürgem.
– Şırkın, jarǧanat ūia salatyn bop, onyŋ qasietın senımen bırge talqylap, taŋdy taŋǧa jalǧap äŋgıme aitatyn bolsaq, qatyp keter edı. Oǧan jaǧdai osylai eken, – dep Marǧūlan Berıkke qarap jymidy. – Aitpaqşy, qytailar ūia-pūia emes, jarǧanattyŋ özın jeitın körınedı. Jaŋaǧy ana telefonyŋdaǧy «jasartady, qartaitpaidy» degen äŋgıme sekıldı olardykı de. Restorandaryndaǧy qymbat astyŋ bırı eken.
Syrtqy esıktıŋ aşylyp-jabylǧan dybysy estıldı. Marǧūlan jiren şaşyn artyna qaiyryp:
– Jeŋgeŋ keldı ǧoi deimın, endı dūrystap şaiyŋdy beredı. Älde balalar ma eken? – dedı.
***
Jel azynap tūr. Tastöbenıŋ küdır joly, biık asuy Berıktıŋ dymyn qūrtty. Sılesı qatyp, yrsyldap, alqynyp ketken ol üŋgır auzyndaǧy alaŋqaiǧa jete bere şalqalap jata kettı. Köp jyldan berı kelmegen jerı jatsynyp, joldyŋ belı jazylǧandai. Taŋerteŋ şyqsa da Qaraüŋgırge jetkenşe tüs bolyp ülgerdı. Ol qybyr etpesten jatyr. Aspan şaidai aşyq, kökpeŋbek. Jan-jaq yzyŋ-yzyŋ, gu-gu. Äredık ūlyǧan ittıŋ dauysy estılgendei bolady. Entıgı basylyp, demın alǧan Berık basyn köterıp, kösılıp otyrdy. Aiaǧyndaǧy astaudai saptama etıgınıŋ tūmsyǧyn bır-bırıne ūryp, etekke köz saldy. Sonadaida alabajaq qyrqalardan keiın qar qymtaǧan jalpaq dalanyŋ öŋırıne şaşylǧan bır uys qūmalaqtai bolyp auyl jatyr.
Berık ornynan tūryp, jerde jatqan taiaǧyn alyp, üŋgırge bettedı. Üŋgır auzy kısı boiynan biık, keŋ-mol. Işke kırgen saiyn zoraiyp, ülken qoimadai körınetın üŋgırdıŋ tüpkı jaǧy qysy-jazy qap-qaraŋǧy bolyp tūrady. Ol smartfonynyŋ jaryǧyn jaǧyp, qaraŋǧy qaltarysqa qarai jürdı. Boiyn ürei bilep, jan-jaǧyna saqsyna qarady. Qūstyŋ saŋǧyryǧy aiǧyzdaǧan jartastar melşiedı. Berık tükpırge taiap baryp toqtady. Ärı qarai jüruge jüregı daualamai, jaryq tüsırıp, maŋaiyn şoldy. Säl ärırekte töbnıŋ är tūsynan ösımdık tamyry ıspettı salbyraǧan qaraŋ-qūraŋ köŋılın jelpıntıp, attap-būttap jetıp bardy da, taiaǧyn sermedı. Qūlaǧynyŋ tübınen äldene zu etıp ūşyp öttı. Onyŋ üreiı ūşyp, jyǧyla-sürıne üŋgırden atyp şyqty.
Alaŋqaida az-kem otyrǧan ol üŋgırdıŋ auzyna qaita kelıp, ışke qūlaǧyn türdı. Jeldıŋ guılınen basqa eşteŋe estılmeidı. Tauy şaǧylyp, tauany qaitqan Berık kenet üş-tört qadam aldynda jatqan jarǧanatty kördı. Qaraltqym qanaty jaiylyp, şalqasynan qūlapty. «Şynymen būlardyŋ da salbyraǧan emşegı bola ma eken?» dep köruge qanşa äuestense de, onyŋ ölgen jarǧanattyŋ janyna baruǧa dätı jetpedı. Kerı būrylyp, kelgen ızımen auylǧa qaitty.
– Qaida qūryp kettıŋ? Künı boiy senı ızdep, telefonǧa maza bermedı, – dedı Berıkke esık aldynda jolyqqan äkesı.
– Kım?
– Kım boluşy edı, polisiia.
– Polisiianyŋ mende nesı bar eken?
– Tört künnıŋ aldynda sen tūrǧan jataqhanada bır äieldı ūrǧan dei me, zorlaǧan dei me? Bıraz kün es-tüssız jatqan sol äiel bügın tüste qaitys bopty. «Auylda sotka ūstamaidy, kelgen soŋ özı habarlassyn» dep telefondaryn jazyp aldym. Älı keş bata qoiǧan joq, jūmystarynda şyǧar, zvonda! Şeşeŋnıŋ üreiı ūşyp öletın boldy.
Berık basyn izektep, üige kırdı.
qazaqadebieti.kz
