Amerikalyq jazuşy, jurnalist Pit Hemillden bır äŋgıme oqyŋyzdar.
Olar – üş jıgıt, üş qyz 34 avtobusqa kerektı as-auqatyn jäne ışımdıktermen bırge qaǧaz sömkelerın salyp, Florida ştatynyŋ Fort Lauderleil qalasyn betke alyp jolǧa şyqty. Közdegen baǧyttary – teŋız qairaŋy edı. Niu-Iorkte janǧa jaily köktem ötıp, jaz şyǧa bastaǧan şaq. Būlarmen bırge jolǧa şyqqan bır oqşau jolauşy Vingo avtobustyŋ aldyŋǧy jaǧyna baryp otyrdy. Jürısın tezdetken avtobus lezde Niu-Jersi qalasyn artqa tastap ülgerdı. Köŋıldı jastar ünsız otyrǧan saparlastary Vingony sözge tartqysy kelgenımen, ol onşa yŋǧai bıldıre qoimady. Şaŋ-tozaŋ basqan betınen onyŋ jasyn anyqtau qiyn bolatyn. Üstıne ılgen qoŋyr şinelı mülde qonymsyz, arbiǧan sausaqtarynyŋ ūşy temekıden sarǧaiyp ketken. Ernın jymyrǧan qalpy qūddy ainalada ne bolyp jatqanynan habarsyz jandai tünerıp, äŋkı-täŋkı küide otyr. Ymyrt üiırıle bere avtobus Hord Jonson dämhanasynyŋ aldyna damyldady. Vingodan özge jolauşylar avtobustan tüse bastady. Köŋıldı jastar jol boiy ünsız otyrǧan saparlastarynyŋ jaiyn bılgısı keldı. «Bälkım, ol teŋız kapitany şyǧar?», «Mümkın, äielınen aiyrylǧan jalǧyz basty bıreu bolar?», «Älde üiıne oralǧan qart soldat pa?» degen siiaqty aluan türlı boljamdar aityldy. Avtobusqa qaita oralǧanda, olardyŋ aralaryndaǧy bır jas qyz Vingonyŋ aldyndaǧy oryndyqqa jaiǧasyp, söz bastady:
– Bız Floridaǧa bara jatyrmyz, sız de sol jaqqa barasyz ba?
– Bılmeimın…
– Floridaǧa būryn jolymyz tüspep edı, estuımşe, ol jaq körkem de kelıstı jer deidı.
– Solai şyǧar… – dedı Vingo süle-sapa jauap qatyp.
– Sız sonda tūrasyz ba?
– İä, men sol jerdegı Jeksonil bazasynda teŋız äskerı bolǧanmyn.
– Araq ışesız be? – dedı qyz qoiarda qoimai.
Ol külımsıregen beinemen qyz ūsynǧan bır staqan araqty qolyna alyp, qauyp bır ūrttady da, raqmetın aityp, taǧy da ünsız küige auysty. Qyz ornyna baryp otyrǧan soŋ, Vingo qalǧyp kettı. Taŋ atysymen olar bır-bırın oiatyp, taŋǧy as ışuge qamdana bastady. Būl sätte Vingo dämhanaǧa äldeqaşan baryp alǧan-tūǧyn. Älgı jas qyz Vingony bırge otyryp tamaqtanuǧa şaqyrdy, bıraq ol daiaşyǧa bır staqan qara kofe tapsyrys berdı de, temekı şegıp, öz oiymen özı äbıger bolyp otyrdy. Al jastar jaǧy qairaŋ jaǧasynda köŋıldı demalǧan sätterın äŋgıme etısıp jatty. Avtobus qozǧalǧanda älgı qyz taǧy da Vingonyŋ qasyna kelıp tıze büktı. Sälden soŋ auyr kürsıngen Vingo basynan keşkenderın äŋgımelei bastady. Eŋ aldymen ol ötken tört jylda Nyiu-Iorkte türmede otyryp, jaqynda ǧana bosap üiıne kele jatqanyn aitty.
– Üilendıŋız be?
– Bılmeimın…
– Bılmegenıŋız qalai?
– Türmede äielıme hat jazdym. Eger şarasyz qalyp, basqa bıreumen otasu oiy bolsa ärı tūrmystyŋ soqqysyna şydai almasa, balalarymyz «äkemız qaida?» dep sūrap mazalasa, menı ūmytyp, qalaǧan adamymen otbasyn qūruyna qarsy emestıgımdı aityp, maǧan būdan bylai hat jazbauyn ötındım. Bıraq, kerısınşe, ol tört jyldan berı menıŋ jolyma qaraumen keldı. Maǧan hat jazudan eşqaşan jalyqqan emes.
– Onda sız bügın üiıŋızge qaityp barady ekensız ǧoi? Nege «bılmeimın» deisız?
– İä, – dedı ol narau ǧana. – Ötken aptada türmeden şyǧatynym turaly estıgen soŋ, äielıme hat jazdym. Eger ol basqa bıreumen otbasyn qūrǧan bolsa, ony tüsınetınımdı, al menı älı de kütıp jürse, tezdetıp üige qaitatynymdy eskerttım. Bız būryn Bransuik auylynda tūrǧanbyz, auylǧa kıre berıste bır ülken emen aǧaşy bar bolatyn. Äielım menen künı bügınge deiın ümıtın üzbese, älgı emen aǧaşynyŋ japyraqtaryna sary torǧyn matalardy bailap qoiuyn sūradym. Sary torǧyn körınse, men avtobustan tüsıp, üige baratynymdy, eger kerısınşe bolsa, avtobustan tüspei，ary qarai öz jolymmen jüre beretınımdı aittym.
– Ou!
Äserlengenı sonşa, baiqamai aiqailap jıbergen qyz Vingonyŋ äŋgımesın dostaryna aityp berdı. Qatty tolqyp ketken Vingo olarǧa üş balasymen, äielımen bırge tüsken suretterın körsettı. Osy sätte onymen bırge avtobustaǧylardyŋ barlyǧy bar bolǧany 20 şaqyrym qalǧan Bransuik auylyna tezırek jetuge asyqty. Tıptı, olardyŋ keibıreuı oŋ jaq tereze qasyna jaiǧasyp, emen aǧaşy qaşan körıner eken dep taǧatsyzdanyp kele jatty. Köŋıl küiı astaŋ-kesteŋ Vingo tereze jaqqa qarauǧa batyly barmai, qūddy alda kezdesetın sätsızdıkke belın bekem buǧan kısıdei jabyrqau küide otyr. Äne-mıne degenşe avtobus Bransuik auylyna jaqyndap qaldy. Jiyrma şaqyrym… On şaqyrym… Bes şaqyrym… Sälden soŋ… jastar oryndarynan atyp tūrdy da, şyŋǧyryp, aiqailap, keibırı jylap ta jıberdı. Tek jüdeu köŋıl Vingo ǧana älı ünsız. Kenet ol da emen aǧaşyna qaz-qatar bailanǧan sansyz sary torǧyndardy kördı, kördı de öz közıne özı senbei otyryp qaldy. Japan dalada jalǧyz ösken emen aǧaşy sap-sary torǧyndarmen kömkerılıptı. Otyz, joq, elu… bälkım jüz neşe torǧyn bolar… Sary torǧynǧa oranǧan emen japyraqtary qūddy «Sızdı kütıp tūrmyz» ，- dep tūrǧandai samal jelmen baiau terbeledı. Jüzderı balbūl janǧan jastar älı de aiqailap keledı. Olar avtobustan tüsuge qamdanǧan Vingonyŋ qolyn kezek-kezek qysyp jatty.
Aǧylşyn tılınen audarǧan Düisenälı ÄLIMAQYN
Ūqsas jaŋalyqtar
