Almaty qalalyq Ishki saıasat basqarmasynyń qoldaýymen «Adyrna» ulttyq-etnografııalyq birlestigi 1916 jylǵy ult-azattyq kóterilistiń 100 jyldyǵyna arnalǵan is-sharalar kesheniniń qortyndy sharasy jasalyp, jınaqtyń tusaýkeseri men derekti fılminiń tanystyrylymy ótti.
Eske sala ketsek, Almaty qalasynyń árbir aýdanynda irili-usaqty 8 dóńgelek ústel, QR Ortalyq memlekettik muraǵatta 1916 jylǵy ult-azattyq kóterilistiń tarıhı mańyzy» atty respýblıkalyq ǵylymı-tájirıbelik konferenııa ótkizilgen edi. Barlyq alqasózdi eseptegende, 60 shaqty tarıhshylar men qoǵam qaıratkerleri, ónertanýshylar men aqyn-jazýshylar, kóterilis týraly óz oılaryn ortaǵa salyp, baıandamalaryn jasady. Solardyń ishindegi úzdik ǵylymı maqalalar jınaqqa endi.
Sharada ult-azattyq kóteriliske baılanysty derekti fılmniń tanystyrylymy ótti. Negizinen, ult-azattyq kóterilister Kenesary hannan bastaý alady. Derekti fılmniń basynda osyǵan erekshe mán berilgen. Odan keıin 1916 jylǵy kóterilis kezindegi Alash zııalylarynyń ustanymdary, eń aqyrynda Aq patsha taqtan qulaǵan soń Ýaqytsha úkimet basqarǵan kezdegi almaǵaıyp zaman sıpattalady. Alash avtonomııasynyń qurylýy osy kezge sáıkes keledi. Osylaısha osy kezderi Táýelsiz Qazaq eliniń irgetasy qalana bastaıdy.
Ármen qaraı jınaqtyń tusaýkeseri boldy. Onda t. ǵ.k., jazýshy B.Qoıshybaev pen QR Ortalyq memlekettik muraǵatynyń dırektory Lázzat Aqtaeva kitaptardyń lentasyn qıyp, saltanatty túrde tusaýkeser rásimin jasady. Qoǵam qaıratkeri, tarıhshy B.Ábdiǵalıevtiń jınaqqa engen maqalasynda qyzyqty derekter bar: Bul soǵysqa (birinshi dúnıejúzilik soǵys) qazaqtyń 5-6 ofıeri qatysqan. Olardyń bári áskerı ýchelıe bitirgender. Alash áskerin qurǵandardyń biri Hamıt Toqtamysovtyń baýyry Sultanmurat Toqtamysov qatysqan. B. Ábdiǵalıevtiń maqalarynan birinshi dúnıejúzilik soǵysta qazaqtardyń úlesi baǵalanbaı kele jatqany jazylady. Tarıhqa qaıta kóz júgirtkisi kelgen adamǵa bul ǵylymı jınaqtyń mańyzy óte zor.
Shara sońynda Sh.Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh jáne etnologııa ınstıtýty dırektorynyń orynbasary, tarıh ǵylymynyń doktory Svetlana Smaǵulova men «Adyrna» ulttyq etnografııalyq birlestiginiń jetekshisi Arman Áýbákir bir top ǵalymdar men óner sheberlerine, jýrnalısterge, kitaphanashylarǵa, jalpy sharalardyń ótýine atsalysqan azamattarǵa sertefıkattar men alǵyshattar tabystady.
Jasulan NAÝRYZÁLIEV,
"Adyrna" ulttyq-etnografııalyq portalynyń redaktory
