Almaty – Qazaqstannyń rýhanı jáne mádenı ómiriniń altyn besigi. Bul qala tek sulý tabıǵatymen ǵana emes, sonymen qatar mádenıeti men sporttaǵy jetistikterimen de tanymal. Almatynyń kez kelgen kóshesi tarıh pen qazirgi zamannyń úılesimin kórsetedi. Munda sport, óner jáne bilim bir-birimen tyǵyz baılanysty, qala turǵyndarynyń ómir súrý saltynyń mańyzdy bóligin quraıdy. Almatynyń sporttyq jáne mádenı áleýeti ony eldiń kóshbasshy qalasyna aınaldyrdy.
Sondyqtan, Almatynyń sport pen mádenıetti damytýdaǵy róli, onyń tarıhy men qazirgi jaǵdaıy, osy saladaǵy memlekettik baǵdarlamalar men jeke bastamalar jaıly sóz qozǵaý mańyzdy. Qalanyń ósip-órkendeýi men turǵyndardyń salaýatty ómir saltyn nasıhattaýdaǵy úlesi, sporttyq ınfraqurylym men mádenı jobalardyń damýy Almatyny tek qazaqstandyqtar úshin ǵana emes, halyqaralyq arenada da tanymal etedi.
Almatyda sporttyq ınfraqurylymnyń damýy memlekettik qoldaýmen qarqyndy júrip jatyr. Sońǵy jyldary qalada kóptegen sport nysandary jańartylyp, jańa sporttyq keshender salyndy. 2011 jylǵy Qysqy Azııa oıyndary jáne 2017 jylǵy Ýnıversıada Almatyda halyqaralyq deńgeıdegi sport nysandarynyń salynýyna túrtki boldy, olardyń qatarynda Medeý muz aıdyny men Shymbulaq taý-shańǵy kýrorty erekshe oryn alady. Sonymen qatar, qaladaǵy fıtnes-klýbtar, sport zaldary, basseınder men júgirý joldaryna turǵyndar men qonaqtar da jıi qatysady. Bul ınfraqurylym Almatyny salaýatty ómir saltyn ustaný úshin qolaıly qalaǵa aınaldyrdy.
Almaty qalasynda túrli mádenı is-sharalar jıi uıymdastyrylady. Mysaly, ár jyly ótetin Almaty kúni merekesinde qala kóshelerinde konertter, kórmeler, festıvalder jáne kitap jármeńkeleri ótedi. 2024 jyly qaladaǵy mádenı sharalardan túsken kiris 71 mıllıard teńgeden asty, bul Almatynyń mádenı ómiriniń qarqyndy damyp jatqanyn kórsetedi. Sonymen qatar, qalanyń kitap mádenıetin damytýda Kitap Fest úlken úles qosyp keledi, bul jármeńke kitap súıer qaýymdy biriktiretin jáne qazaqstandyq ádebıetti nasıhattaıtyn mańyzdy oqıǵaǵa aınaldy.
Almaty qalasynyń mádenıet salasynda, ásirese teatrlar men kınoteatrlarǵa degen qyzyǵýshylyqtyń artýy nazar aýdararlyq jaǵdaı.
Sońǵy jyldary, ásirese pandemııadan keıin, turǵyndardyń mádenı is-sharalarǵa qatysý belsendiligi edáýir ósti. Almatyda 20-dan astam teatr, sonyń ishinde memlekettik, jekemenshik jáne eksperımentaldy teatrlar bar. Olardyń qatarynda M. Áýezov atyndaǵy teatry, Ǵabıt Músirepov atyndaǵy teatr, opera jáne balet teatry syndy áıgili teatrlar ornalasqan.
2022 jyly Almatyda teatrlar 300-den astam qoıylym usyndy, olardy 150 myńnan astam kórermen tamashalady. Bul statıstıka mádenıetke degen qyzyǵýshylyqtyń artýyn kórsetedi. Qalanyń turǵyndary men qonaqtary teatrlarǵa qatysý arqyly tek ónerdiń bir túrin tamashalaýmen ǵana shektelmeı, sonymen qatar rýhanı azyq alady.
Kınoteatrlar salasynda da jaǵdaı ózgeshe emes. Almatyda 30-ǵa jýyq kınoteatr jumys isteıdi, olardyń biri - “Kinopark” jelisi. 2023 jyldyń basynda Almatydaǵy kınoteatrlar 3 mıllıonnan astam kórermendi qabyldaǵany týraly derekter bar, bul kórsetkish ótken jylmen salystyrǵanda 15% ósýdi kórsetedi. “Kıno-2023” baǵdarlamasy aıasynda qalada uıymdastyrylǵan kınofestıvalder men mádenı sharalar kórermenderdiń qyzyǵýshylyǵyn arttyrýǵa yqpal etýde.
Sonymen qatar, qala turǵyndarynyń mádenıetke qyzyǵýshylyǵy men belsendiligin arttyrý maqsatynda bilim berý baǵdarlamalary men sheberlik synyptary uıymdastyrylýda. Mysaly, teatraldy óner men kıno óndirisine qatysty kýrstar jastardy óner salasynda damytýǵa kómektesedi.
Osylaısha, Almaty qalasynda mádenıet salasy men ónerge degen qyzyǵýshylyqtyń artýy, qala turǵyndarynyń rýhanı baılyǵyn arttyryp, ónerdiń damýyna áser etip otyr. Mádenıet pen ónerdi damytý úshin aldaǵy ýaqytta da turaqty qoldaý men jańa jobalardy iske asyrý qajet.
Týrızm jáne qalanyń tartymdylyǵy: Almatynyń týrıstik sektory da damý ústinde, ótken jyly týrızmnen túsken kiris 106 mıllıard teńgege jetip, bul saladaǵy ınvestıııalar kólemi 47%-ǵa ósti. Qalaǵa jyl saıyn Qazaqstannyń ár aımaǵynan jáne shet elderden týrıster kelýde. Týrısterdi tartý maqsatynda Almaty ákimdigi qalanyń servıs salasyn damytýǵa, týrızm qyzmetkerlerin aǵylshyn tiline oqytýǵa basa nazar aýdaryp jatyr. Sheteldik qonaqtardy Almatynyń tabıǵı jáne mádenı kórnekilikteri, onyń ishinde Ile Alataýynyń taýlary men taý shańǵy kýrorttary, qalanyń tarıhı jáne mádenı eskertkishteri qyzyqtyrady.
Jalpy alǵanda, Almaty qalasynyń sport jáne mádenıet salalaryndaǵy jetistikteri onyń turǵyndary men qonaqtaryna sapaly demalys usyna otyryp, qalany elimizdiń eń mańyzdy mádenı-sporttyq ortalyǵyna aınaldyrdy. Qalanyń bolashaq damý josparlary Almatynyń bul baǵyttarda áli de joǵary deńgeılerge jetýin maqsat etip otyr.
