Balalarǵa arnalǵan kontent jasaý – úlken jaýapkershilikti qajet etetin shyǵarmashylyq proess. Onyń maqsaty – balalarǵa paıdaly, qyzyqty jáne tanymdyq aqparat usyný. Jas ereksheligine qaraı aqparatty túsindirý tásilderi de ártúrli bolýy múmkin. Jalpy, balalarǵa arnalǵan kontent ázirlegende neni eskerý kerek?
Aldymen, tiliniń qarapaıymdylyǵy. Balalar qıyn sózder men kúrdeli sóılemderdi qabyldaı almaıdy. Sondyqtan, aqparatty jeńil ári túsinikti tilmen jetkizý kerek. Qarapaıym sózder men qysqa sóılemderdi qoldaný – kontenttiń qoljetimdiligin arttyrady. Sondaı-aq, naqty mysaldar keltirip, balalardyń ómirimen baılanystyrý aqparatty jaqsy meńgerýge kómektesedi.
Qazaqstandaǵy balalar kontenti sońǵy jyldary qarqyndy damyp keledi. Kóptegen otandyq jobalar balalardyń jas erekshelikterine, qyzyǵýshylyqtaryna jáne mádenı erekshelikterine saı sapaly aqparat, oıyn-saýyq jáne bilim berý kontentin usyna bastady.
Máselen, «Balapan» telearnasy - Qazaqstandaǵy balalarǵa arnalǵan basty telearnalardyń biri. 2010 jyly qurylǵan bul arna 3–12 jas aralyǵyndaǵy balalarǵa arnalǵan mýltfılmder, tanymdyq baǵdarlamalar jáne fılmder kórsetedi. «Balapan» kontenti qazaq tilinde usynylyp, balalardyń ana tilin úırenýine jáne ulttyq qundylyqtardy tanýǵa múmkindik beredi. Arnadaǵy «Qobylandy», «Er Tóstik», «Aldar Kóse» syndy qazaq ertegileri men ańyzdaryna negizdelgen anımaııalyq fılmder arqyly balalar óz tarıhyn tanıdy. Sonymen qatar, arnada balalardyń logıkasyn damytýǵa, tabıǵat týraly bilimin arttyrýǵa baǵyttalǵan «Tompaq», «Aısulý men Aıdar», «Dala oıyndary» sııaqty baǵdarlamalar bar.
Ekinshisi, kórnekilik pen grafıkanyń bolýy balalar kontentin damytýǵa kómektesedi. Balalar vızýaldy aqparatty jaqsy qabyldaıdy. Illıýstraııalar, sýretter, grafıkalar, vıdeolar men anımaııalardy paıdalaný – mańyzdy element. Mysaly, qarapaıym jazbasha aqparatty sýretpen tolyqtyrý balanyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrady, al anımaııalar men qysqa beınerolıkter materıaldy túsindirýdi jeńildetedi. Túrli-tústi grafıkalyq elementter jáne qyzyqty keıipkerler balanyń nazaryn aýdaryp, oqýǵa degen yntasyn arttyrady.
Úshinshisi, oıyn elementteri. Oıyn – balanyń ómirinde erekshe oryn alady. Sol sebepti balalarǵa arnalǵan kontentke oıyn elementterin qosý mańyzdy. Ártúrli jumbaqtar, tapsyrmalar, vıktorınalar men qımyl oıyndary balalardy qyzyqtyryp, tanymdyq proesti qyzyqty etedi. Oıyndar arqyly balalar kúrdeli aqparatty da jeńil qabyldaı alady.
Mysal retinde elimizdegi «Oyla» — balalar men jasóspirimderge arnalǵan Qazaqstandaǵy alǵashqy ǵylymı jýrnaldardyń birin alýǵa bolady. Bul jýrnal 12 jastan asqan balalar úshin ǵylymı jáne tanymdyq materıaldar usynady. Munda balalar men jasóspirimderge qarapaıym tilmen túsindirilgen ǵylym, tehnıka, matematıka, ekologııa, mádenıet taqyryptary qamtylǵan. «Oyla» jýrnaly arqyly balalar álemdi tanýǵa, ǵylymǵa qyzyǵýshylyǵyn arttyrýǵa múmkindik alady. Jýrnaldyń maqsaty — balalardyń logıkalyq oılaýyn, shyǵarmashylyq qabiletin damytý jáne olardy bolashaqta ǵylymǵa baǵyttaý.
Tórtinshi, taqyrypqa beıimdeý. Balalarǵa arnalǵan kontent balalardyń jasyna, qyzyǵýshylyqtaryna saı bolýy kerek. Mysaly, jas balaǵa arnalǵan kontentti mýltfılmderdegi súıikti keıipkerler arqyly jetkizý tıimdi bolýy múmkin. Al mektep jasyndaǵy balalar ǵylym, tabıǵat nemese tehnıka taqyrybyndaǵy aqparatty qyzyǵýshylyqpen qabyldaıdy. Balanyń jas erekshelikterin eskere otyryp, olardy qyzyqtyratyn taqyryptardy tańdaý mańyzdy.
Besinshisi, áńgime men ertegi. Ertegiler men qyzyqty oqıǵalar arqyly balalarǵa aqparatty jetkizý – eń tıimdi ádisterdiń biri. Ertegi keıipkerleriniń basynan ótken oqıǵalar, qıyndyqtar men olardyń sheshimderi balalardy oılanýǵa, úırenýge yntalandyrady. Bul ádis, ásirese, kishkentaı balalar úshin tıimdi, sebebi olar kez kelgen málimetti qııal men fantazııa arqyly jaqsy qabyldaıdy.
Altynshysy, eń mańyzdysy da - qaýipsizdik. Balalarǵa arnalǵan kontentte olardyń psıhologııalyq damýyna, mádenıetine, tiline sáıkes kelmeıtin materıaldardy paıdalanýǵa bolmaıdy. Ár kontent qaýipsizdik standarttaryna saı bolýy shart. Balalar úshin zorlyq-zombylyqsyz, ádepti, dostyq qarym-qatynasty nasıhattaıtyn materıaldardy tańdaǵan jón.
Jetinshisi, ınteraktıvtilik. Balalardyń belsendi qatysýyna múmkindik beretin ınteraktıvti kontent jasaý olardyń qyzyǵýshylyǵyn arttyrady. Mysaly, suraqtar qoıyp, jaýap berýin suraý nemese túrli tapsyrmalar berý arqyly balalardy dıalogqa tartýǵa bolady. Bul olardyń oılaý qabiletin damytyp, ózindik pikirin aıtýǵa yntalandyrady.
Balalar – elimizdiń bolashaǵy. Sondyqtan olarǵa arnalǵan kontent ázirleý tek tanymdyq aqparat usyný ǵana emes, olardyń oı-órisin damytýǵa, dúnıetanymyn keńeıtýge, shyǵarmashylyq qabiletterin oıatýǵa yqpal etýi qajet. Joǵary sapaly kontent balalardyń oqý proesin qyzyqty etip, olarǵa ómirlik mańyzy bar daǵdylardy meńgerýge kómektesýi kerek.
