Aıgúl QOSANOVA, dástúrli ánshi:
– Aıgúl, erteń kópten kútken keshińiz de óteıin dep otyr. Týǵan jerdegi konertke erekshe daıyndyqpen kelgen bolarsyz?
- Árıne. Elge eseptik konertimdi berý – kópten oıymda júrgen edi. «Kez-kelgen nárse – sátimen» dep jatady ǵoı qazaq. Sáti osy kúnge túsip turǵan bolýy kerek, onyń ústine 14-naýryzǵa ádeıi qoıyp otyrmyz. Bizde Batysta 14-naýryz amal merekesin erekshe toılaıdy, bir-birimen kórisip jatady. Meniń aýyldan ketkenime 20 jyl bolypty. Sondyqtan, osy keshti amalǵa arnaıy qoıdyq.Jalpy, 2007 jyly Almatyda «Aınamkóz» degen atpen keshim ótken. Erteńgi konertti sol bastaýdyń jalǵasy desek bolady. Almatyny – úlken óner ordasy deımiz ǵoı. Sonda konert bergennen keıin kóp ánshiler ile-shala Astanada, oblystarda jalǵastyryp jatady. Biraq, men otbasylyq jaǵdaıyma, jumys babyna, Úkimettik gastrolder bar, Qazaqstannyń mádenı kúnderi degen sııaqty sebepterge baılanysty ondaı «sapar» jasaı almadym. Alaıda, araǵa bir jyl salyp, sol úzilisti týǵan jerimde jalǵaǵaly otyrmyn. Konert ótkizý – qarapaıym halyq úshin bir-eki saǵattyq ońaı is sııaqty kórinýi múmkin. «Toıdyń bolǵanynan boladysy qyzyq» degen konerttiń úlken jumysy jáne bar. Ony bir adam ǵana bitire almaıdy. Onyń ústine prodıýserim bolmaǵandyqtan, barlyq nárseni ózim isteımin. Afısha shyǵarý sııaqty usaq-túıektiń ózi kóp ýaqyt alady. Qalaı bolsa, solaı bere salýǵa bolmaıdy. Kez-kelgen iske úlken jaýapkershilikpen qaraıtyn bolǵandyqtan da, konertti ile-shala ótkize almadym.
– «Aýyldan ketkenime 20 jyl boldy», – deısiz, odan beri kóp nárse ózgerdi ǵoı… Tanymal ánshi retinde elge jeke konert berýińiz alǵash ret pe?
– Iá.
– Onda, shynymen de «Amal» merekesine laıyq kesh eken.
– Iá, sondyqtan, araǵa 20 jyl salyp kelip jatqasyn keshtiń ýaqytyn qatardaǵy kúnge qoıǵym kelmedi.
– Konerttik repertýaryńyz qalaı? Estradalyq ánderdi kóbirek oryndaıtyn shyǵarsyz?
– Men – dástúrli ánshimin. Dástúrli ánshi bolyp tanyldym. «Jýrnalısterdiń kópshiligi – estrada ánderin aıtyp júrsiz. Dástúrli ándi tastap kettińiz be?» dep suraıdy. Men – muny orynsyz suraq dep oılaımyn. Men dombyramdy tastaǵan joqpyn, tastamaq oıymda da joq. Ol – meniń jan serigim. Estrada ánshisi bolyp etene kirip ketken joqpyn. Keı konertterde estradalyq án aıtqanda áli de qobaljımyn. Óıtkeni qolymdaǵy mıkrofonmen jalǵyz qalǵandaı bolamyn. Dombyraǵa ábden úırenip qalǵanmyn, qasymda serigim joq sııaqty ózim jalǵyzsyrap turamyn. Kez-kelgen nárse ýaqytpen keledi ǵoı. Sondyqtan estrada janryna ýaqytpen kelgen kezde jaqsy bolyp shyǵatyn shyǵar, biraq dombyramen ózimdi senimdi, erkin sezinemin. Dombyramen shyqqan kezde kóp nárseden qoryqpaımyn.
– Estradalyq janrdy dombyramen qatar alyp júrý qıyn ba?
– Bul – zamannyń talaby. Shyndyǵyn aıtý kerek, dástúrli ánniń tyńdarmany azaıyp barady. Orta býyn men aǵa býyn jaqsy tyńdaýy múmkin. Jas býynnyń kópshiligi dástúrli ándi tyńdamaıdy. Árıne, kópke topyraq shashýǵa bolmaıdy. Al, jalpy men estradaǵa kóshtim dep aıta almaımyn. Biraq ózimdi synap kórdim. Estradamen aıtqan eń alǵashqy ánim – Saıat Medeýovpen oryndaǵan Nurǵısa Tilendıevtiń «Kele jatyr qus qaıtyp» áni edi. «Án men ánshiniń» «Juldyzdy jup» keshinde shyqtyq. Osydan keıin jaqsy pikirlerdi estidim. Qolymnan keletin shyǵar dep ári qaraı kóre berdim. Osy ýaqytqa deıin halyq ishinen, jýrnalıster tarapynan “siz” tek dombyrany qoıyp ketpeńizshi degen ótinish bolmasa, «estradamen aıtpańyzshy» degendi estigen joqpyn.
– Erteńgi kesh neshe bólimnen turady?
– Konert, jalpy, úsh bólimnen quraldy. Alǵashqy bólimi, árıne, dástúrli án. Onyń ishinde jeti qaıqynyń ánderi, Mańǵystaýdyń ánderi, halyq ánderi bar. Onyń ústine Batys Qazaqstan ánshilik mektebiniń júgin arqalap júrgenderdiń biri bolǵandyqtan, Muhıttyń ánderin aıtpaı ketýime bolmaıdy. HH ǵasyrda sol Muhıt babamyzdyń, jalpy Batys Qazaqstannyń ánshilik mektebin bizge jaqsy tanytqan aqıyq ánshi Ǵarıfolla Qurmanǵalıevtiń ánderin de repertýaryma qospaýǵa bolmaıdy. Ol múmkin emes. Ol kisiniń bıyl 100 jyldyq mereıtoıy da toılanbaq. «2009 jyl – Ǵarıfolla Qurmanǵalıev jyly» dep atalmaqshy. Ulttyq konservatorııada shamamyzdyń kelgeninshe, konertterdi bastap ta kettik. Astanada, Almatyda, Ǵarekeńniń týǵan jeri Oralda, Qaratóbede, Mańǵystaýda, Atyraýda, Aqtóbede ótedi degen josparlar bar.
Konerttiń birinshi bóliminde dombyramen aıtylatyn ánder. Men dombyramen, estradamen ǵana emes, folklorlyq ansamblmen birneshe án jazǵanmyn. Sol baǵyttaǵy ánder ekinshi bólimde. Ánshi tek qana dástúrli ándi aıtyp qana júre bermeýi kerek. Ózin jan-jaqty synap kórýi kerek. Sosyn halyqqa usynsyn. Ánshini bar qylatyn da, joq qylatyn da halyq. Synshy da halyq. Halyqtyń synynan ótseń, halyqtan jaqsy baǵa alsań ǵana, sol janrda ary qaraı aıtýǵa múmkinshiligiń bar sııaqty kórinedi maǵan.
– Dástúrli ándi tańdaýda jol siltep, keńes beretin adam bar ma?
– Burynnan bala kúnimnen aǵa bolyp, aqyl-keńesin berip otyratyn Svetqalı Nurjanmen aqyldasamyn. Osy konertke qatysty ol kisiniń birneshe usynysyn qabyl ettim. Ásirese, jeti qaıqynyń ánderi joǵalyp ketpesin dep birneshe ándi tańdaýyma keńes berdi.
Óte jaqsy tańdaý boldy. Jastar dástúrli ándi tyńdamaıdy deı bergennen, tyńdamaýy múmkin. Sondyqtan biz olardyń jadynda qalýy úshin Mańǵystaýda jeti qaıqy degen dúldúl ánshilerdiń ótkenin taǵy sol sııaqty asyl muralardy nasıhattaı berýimiz kerek.
– Keshte Almatydaǵy baǵdarlamadan bólek, jańa án bar ma?
– Dástúrli ánderdiń ishinde az. Shyǵarylmaǵan jeti qaıqynyń ánderi bar.
– Al, estradalyq janrda jańa án bar ma?
– Eki-úsh án bar. Onyń bireýi – Anar Shamshadınovanyń sózine jazylǵan «Aqyndy ańsaý» degen Muqaǵalıǵa arnalǵan jas kompozıtor Gúlnar Berımovanyń áni. Ekinshi án – Qarlybek Janmaǵambetovtiń áni «Aıaýlym, asyl Aqtaýym».
– Dástúrli ánge klıp túsirý oıyńyzda bar ma?
– «Aınamkózge» klıp túsirmek bolǵam. Biraq ánniń aranjırovkasy álsiz. Basqa aranjırovka jasaý kóp ýaqytty qajet etedi. Ony bir kúnde jasaı salýǵa bolady. Biraq meniń oıymda basqa, sol boıynsha bir aranjırovıkke berdim. Ol kisi biraz ýaqyt sozyp aldy da, qalyp qoıdy. “Temirdi ystyq kezinde soq” demekshi, ár nárse óziniń pisip, taǵaty jetip turǵan kezde istemeseń, sol kúıi qalyp qoıady eken. Qazir bul jospar aıaqsyz tur. Biraq negizi oıymda bar. Konertterimdi bergen soń múmkin kirisermin.
– Aıgúl, jeke basyńyzǵa qatysty suraq qoısam. Úırenshikti suraqtardan aýlaq bolǵym kelip otyr. «Ne unaıdy, ne ishesiz, ne kıesiz?» degennen góri oqyrmannyń sizdiń obrazyńyzdy jaqynyraq tanýyna jol ashatyndaı qylyp qoısam,.. Máselen, sizdi qatty sharshatatyn ne?
– Túsindim. Qatty sharshatatyn – kúıbiń tirshilik. Áıel adamnyń úıdegi sharýasy bitpeıdi ǵoı. Istegeniń kórinbeıdi. Kúnde-kúnde bir nárse aınalyp kele beredi. Ol endi bizdiń mindet. Jasaýymyz kerek qoı. Onyń ústine balalarym – áli jas. Kishkentaı. Jáne konertke daıyndalǵanyma úsh aıdyń ar jaq ber jaǵy boldy. Án jazý, jańadan dısk shyǵardyq degendeı. Sonyń barlyǵy – kózge kórinbeıtin jumys. Daıyn turǵan kezinde jaqsy. Daıyndaý barysy óte qıyn. Ony bilgen adam ǵana túsinedi.
– Ánshilikti – ómirlik jolyńyz retinde tańdadyńyz ǵoı.
– Iá. Oǵan eshqandaı ókinish joq.
– Úlken maqsatyńyz bar ma, jetkińiz keletin?
– Ózimdi óner adamy dep eseptep, óner jolynda júrgennen keıin halyqtyń jadynda jaqsy ánderimmen, ónegeli isterimmen, ónerimmen máńgi qalsam deımin.
– Osy eńbegińizben de halyqtyń aýzyndasyz. «Qazaq radıosynyń» «Altyn qorynda» atyńyz da, daýsyńyz da qalady. Maqsatyńyzǵa qolyńyz jetip qoıǵan sııaqty emes pe?
– Armansyz adam bolmaıdy. Maqsat degen óte kóp. Jeke ómirimde, áıel adam retinde men balalarym aman bolsa eken, balalarymnyń azamat bolǵanyn kórsem, el úshin, qazaq úshin bir kirpish bolyp qalanǵanyn kórsem deımin. Solardyń balasyn baǵyp, áje atansam degen armanym bar.
– Qudaı sol armanyńyzǵa jetkizsin!
- Rahmet!
Suqbattasqan
Almas UQAN
