Qazaq änderı — ūlttyq ruhani qazynamyzdyŋ baǧa jetpes basty bailyǧy. «Maǧan küllı qazaq dalasy än salyp tūrǧandai sezıledı» dep ūltymyzdyŋ özgeşe önerıne biık baǧasyn bergen orystyŋ muzyka tanuşysy Zataevichtıŋ pıkırı — aŋyz emes, aqiqattyŋ naq özı. Qazaq änın tartylmaityn kielı käusar būlaqqa teŋesek, osy būlaqtyŋ arnasyn basqa baǧytqa būryp, lailap jatqandary jyl emes-au, kün sanap köbeiıp kele jatqany namysyŋa tiedı.
Mäselen, halyq mūralary men halyq kompozitorlarynyŋ änderın özge ūlttyŋ, onyŋ ışınde Qytaidaǧy ūiǧyr aǧaiyndardyŋ öz menşıgıne ainaldyryp bara jatqany — ūlttyq önerımızge jasalǧan ülken qiianat der edık.
Soŋǧy kezderı Qytai ūiǧyrlarynyŋ qazaq änderın menşıktep aluy jiılep barady. Būl turaly arǧy bette tūratyn aǧaiyndarymyz bıraz uaqyttan berı janaşyrlyq tanytyp aityp ta, mäsele köterıp te keledı. Elımızden sol jaqqa jiı baratyn änşı, sazgerler de basqanyŋ qanjyǧasyna barymtaǧa tüsken änderımızdı öz qūlaǧymen estıp kelıp jür. Jaqynda Qytaida şyǧarylǧan ūiǧyr tılındegı «Saǧynasyŋ demeseŋ» dep atalatyn klipterden qūralǧan jinaq qolymyzǧa tüstı. Sol diskıdegı ekı än «Köŋılımdı bermeimın» degen atpen Ǧaini Äbdıkärım atty änşınıŋ jeke menşıgı bolyp jazylyp, beinebaian tüsırılıptı. Aina-qatesız aqyn Qūdaibergen Qazybekovtyŋ öleŋıne jazylǧan Marat Iliiasovtyŋ «Merekem sen» änı. Bız jinaqty bırden Marat aǧamyzǧa tyŋdattyq.
Marat ILİIаSOV, änşı, sazger:
- Ūzynqūlaqtan estuımşe, «Men saǧan ökpelemeimın» degen änım de tura osylai ūrlanyp, ūiǧyrlardyŋ enşısıne ainalǧan. Ännıŋ sözın jazǧan aqyn Mūhtar Şahanov. Al «Merekem sendı» de ūiǧyrlar özıne däl solai ielenıp alǧan. Jalǧyz būl emes, menıŋ änderımnen basqa da köptegen änderımızdıŋ ūrlanǧanyn Ürımşıde bolǧanda, anyq köz jetkızdım. Bırde ashanada tamaq ışıp otyrǧanymyzda, bızdıŋ jas änşılerımızdıŋ köptegen änderınıŋ ūiǧyr tılınde aitylyp jatqanyn estıdık. Eŋ soraqysy Ahmet Jūbanovtyŋ «Qarlyǧaş» degen änı de būrmalauǧa tüsken. Būl bırınşıden, jalpy qazaq halqyna, qazaq önerıne jasalyp jatqan qiianat. Şynyn aitqanda, būl avtorlar qoǧamynyŋ tıkelei jūmysy, būl jūmyspen sol kısıler ainalysu kerek. Mädeniet ministrlıgınıŋ, Ädılet ministrlıgınıŋ arnaiy bır departamentı tek qana osy salamen jūmys ısteidı. Būl mäsele sol kıslerdıŋ qūlaǧyna jetse, mümkın tiıstı oryndar tıkelei şeşetın şyǧar.
Şaba ÄDENQŪLQYZY, änşı, sazger:
- 2006-2007-jyldary Qūrmanǧazy atyndaǧy Qazaq Ūlttyq konservatoriiasynyŋ studentterı Ürımşı qalasyna gastroldık saparmen bardyq. Bır künı ūiǧyrlardyŋ meiramhanasyna bas sūqtyq. Sonda Şämşı aǧamyzdyŋ «Arys jaǧasynda» änın jäne Altynbek aǧamyzdyŋ «Saǧyndym Almatymdy» änın ūiǧyrlardyŋ instrumentaldyq muzykasyna ainaldyryp, basqa bır avtordyŋ atyn jazyp beinebaian tüsırgenın közımız şaldy. Al jaqynda ǧana Qytaida tūratyn jezdem «Şaba, senıŋ «Bır ökınış bır ümıt» änıŋdı ūiǧyrlar özderınıŋ änı etıp aityp jür» dep habarlasty. Menıŋşe, būǧan der kezınde män berıp, nazar audaru qajet.
Oralhan SÄDUAQAS:
- Qytaidaǧy ūiǧyr bauyrlarymyz qazaq änderınıŋ eşqandai sūrausyz avtorlaryna ainalyp bara jatqan jaǧdaiy aşy da bolsa, şyndyq. Onyŋ ışınde «ABK» tobynyŋ oryndauyndaǧy «Bır tamşy jas» pen menıŋ «Orda» toby oryndaityn «Belgısız jan» degen änım de bar.
Men mūny halyqaralyq avtorlyq qūqyq erejelerın öreskel būzu dep bılemın. Zaŋ jüzınde qudalanuǧa tiıstı närse dep sanaimyn. Öitkenı būl intelektualdy menşık bolyp esepteledı, oǧan eşkımnıŋ qol sūǧuǧa qaqysy joq. Eger qol sūǧady eken, ol üşın jauap beruı tiıs. Būl — bızdı memleket dep tanymaudyŋ, ūlt dep syilamaudyŋ bır belgısı.Qalai dep aitsaq ta, būǧan köz jūmyp qarauǧa bolmaidy. Sondyqtan memleket, avtorlyq qūqyq qorǧau oryndary arqyly mūny toqtatu kerek. Ramazan STAMǦAZİEV, änşı: - Osydan bır jarym jyl būryn Qytaida gastroldık saparmen bolyp, Toqtar Serıktıŋ «Jüregım jüregımmen egız be edı» degen änın ülken meiramhanada tyŋdadyq. Ol jerdegı qazaqtardan sūrastyrsaq, «būlar qazır eşteŋege qaramaidy» deidı. Mysaly, bız Qazaqstanda konsert bersek, 3 künnen keiın sol konsert Qytaidaǧy qara bazarda satylyp jatady. Olardyŋ mūny qalai jazyp alǧanyn bız bılmeimız. Kezınde «Dudar-ai» änın sol jerdegı bır ūiǧyr azamaty ūiǧyrdyŋ änı dep aitqan eken. Sonda sol eldegı 1 därejelı änşı, general aǧamyz Hami Ysqaq araǧa tüsıp, araşalap alypty. Qazaqtyŋ ūlttyq änın kez kelgen memleket jünın jūlǧan tauyqtai qylyp tartyp alyp, menşıktep jatsa, erteŋımız ne bolady? Būl degenıŋız — qazaq önerınıŋ küre tamyryna balta şabu. Qazaq önerı basqa ūlttyŋ töl düniesıne ainalyp jatqanda, qūzyrly oryndar qaida qarap otyr? TAQYRYPQA TŪZDYQ Bız osy mäselege qatysty Qazaqstan avtorlar qoǧamynyŋ töraǧasy Maral Ysqaqbaiǧa telefon şaldyq. - Qazır Qytaidaǧy ūiǧyrlar qazaq kompozitorlarynyŋ änderın ūrlap oryndap jürgenınen habaryŋyz bar ma? - Joq, ondaidy estıgen emespın. - Al osyny toqtatuǧa sızderdıŋ avtorlyq qoǧam qandaida bır äreket jasai ala ma? - Ol üşın dälel kerek, qai ändı, kımnıŋ änın, kım audaryp alǧanyn naqty körsetsın, sol kezde qandai äreket jasauǧa bolatynyn oilanyp köreiık. Kömektesuge mümkındıktıŋ qanşalyqty ekenın aita almaimyn. Öitkenı Qytaimen jūmys ısteu öte auyr. - Mümkın, ministrlık arqyly şyǧu kerek şyǧar? - Ministrlık şeşetın bolsa, ministrlıkke şyǧyŋdar. - Al sızder öz taraptaryŋyzdan ne ıstei alasyzdar? - Sen kımsıŋ sonda? - Men jurnalistpın… - Sen būl şaruamen ainalysuǧa tiıs emessıŋ, mūnymen avtorlar, änşıler ainalysyp, solar mäsele köteru kerek. - Avtorlar mūŋyn aityp bızge keldı… -Olar şaǧym aityp kelgenımen, būl sen şeşetın, jurnalisterdıŋ bas qatyratyn mäselesı emes. Senderge pıkır tudyru üşın kerek bolar. Odan basqa eşteŋe jasai almaisyŋdar. Avtorlar özderı qolǧa alyp, özderı ainalyssyn!
Jarqyn SÄLENŪLY
«Aiqyn» gazetı.
