Jaratýshy keremet qoı, Adamǵa túrli qasıet, minez bergen. Bárimiz birqalypty bolsaq, ómir de súreńsiz kóriner ma edi, kim bilsin?!
Meniń baıqaǵanym, táýekelshil adamdardyń túısigi aldamaıdy. Biraq barlyǵynyń emes. Olar ózgelerge qaraǵanda qaısar keledi, syrt kózge qyrsyq minezdi kórinetini de bar. Ondaılar oıyndaǵysyna jetem dep qaıtpaı, orta jolda qalyp ketpeıdi. Túbi degenine jetedi.
Bylaısha aıtqanda, taýdy da qoparady, tasty da úgitedi. Bul Qudaıdyń jaratqanyna bergen keremet qasıeti sııaqty. Árıne, áńgime nendeı maqsatqa umytylyp jatqanynda. Keıde kórip júrgendeı kózsiz batyrlyq jasap, mańdaıy tasqa kóp tıgenderi bertinde buıǵy tirshilikke kóship, burynǵy minezin ózgertedi. Al ár qadamyn, áreketin aldaı bermeıtin ishki túısigine senip táýekelge baratyn jan joldan adasa qoımaıdy. Mundaı adamdar ádette sheptiń aldyńǵy qatarynda turady. Kósh bastaıdy. Men elýge tolyp jatqan Ǵalymjan Elshibaıdy osyndaı azamat der edim.
Azamattyń adamı kelbetin onyń ustanymy aıshyqtap turady. Biz ekeýmiz tilshilik qyzmet etip júrip tanystyq. Ol kezde men «Habar» agenttiginiń Ózbekstandaǵy, al Ǵalymjan «Jas Alashtyń» Ońtústik Qazaqstandaǵy menshikti tilshisi bolatyn. Biraz ýaqyttan soń men Ońtústik Qazaqstan oblysyna oryn aýystyryp keldim. Keremet kezder edi. Marqum Qalybek Atjan bastap, Bahtııar Taıjan qostap, ómirden erte ketken Keńes Ismaılov kelip qosylyp, jýrnalıster bir sapta júretin edik. Kezdesý, basqosýlarymyz da kóp bolatyn. Osyndaı kezderde jigitterdi jınap, uıymdastyrý Ǵalymjanǵa tapsyrylatyn. Árıne, tyndyratynyna sengen soń. Negizi kez-kelgen is nıetten bastalady desek, nıetine qaraı is te nátıjeli bolady.
Bertin kele qalam, mıkrofon ustap, jýrnalıstıkanyń túrli salasynda qyzmette júrgenderdiń basyn biriktirgen resmı qaýymdastyq qurýdy qolǵa alǵan da Ǵalymjan boldy. 5 myńnan astam kásipqoı jýrnalısterdi biriktiretin, elimizdegi eń iri shyǵarmashylyq uıym bolyp esepteletin Jýrnalıster Odaǵynyń Túrkistan oblystyq fılıalyna basshylyq jasaǵan tuńǵysh tóraǵa retinde tarıhta aty qalǵan Ǵalekeńniń aımaqtyq medıa salany damytýǵa qosqan úlesi orasan. Men de kezinde Odaqtyń Ońtústik óńirdegi fılıalyn basqardym. Sondyqtan bul qyzmettiń qanshalyqty aýyr ári jaýapkershiliginiń joǵary ekenin bes saýsaǵymdaı bilemin. Sózdiń shyny kerek, Ǵalymjan odaqtyń jumysyn jańa deńgeıge shyǵardy. Tynym tappaıtyn kreatıvti de bastamashyl tulǵa retinde tanyldy. Odaqtyń qalaı jumys isteý kerektigin kórsetti. Áriptesterim renjimesin, basqa óńirlerdegi fılıaldardyń bar-joǵy bilinbeı, múlgip jatqanda Túrkistanda Ǵalekeńniń bastamasymen talaı-talaı is-sharalar dúrkiretip ótkizildi. Buǵan deıin provınııa bolyp kelgen rýhanı astanamyz Túrkistanda sońǵy 5-6 jylda respýblıkalyq, halyqaralyq deńgeıdegi medıaforýmdar men sımpozıýmdar, elge tanymal medıatulǵalardyń qatysýymen sheberlik synyptary men semınarlar uıymdastyryldy. «Túrkiler tóri Túrkistan», «Turkistan Open Media», «Medıakrattar forýmy» sekildi aýqymdy is-sharalar, jýrnalıstıka fakýltetiniń stýdentterine Beısen Quranbek atyndaǵy stıpendııalardyń tapsyrylýy qoǵamda úlken pikir týǵyzǵan jobalarǵa aınaldy. Ǵalymjan fılıaldy basqarǵan tusta elimizdiń Ońtústigindegi aımaqaralyq jýrnalıstıkanyń yntymaqtastyǵy artty. Iaǵnı, Jýrnalıster odaǵynyń Jambyl, Qyzylorda, Túrkistan oblystyq jáne Shymkent qalalyq fılıaldarynyń basshylary ózara Memorandýmǵa qol qoıyp, birlesken jobalardy iske asyrýǵa, birin-biri qoldaýǵa ýaǵdalasty. Mundaıdy basqa qaı óńirden kórdińiz? Al Ǵalekeńniń ıdeıasymen ótkizilgen «Densaýlyqqa qaraı 10 000 qadam» atty marafony jýrnalısterdiń ǵana emes, myńdaǵan túrkistandyqtardyń basyn biriktirip, qoǵamda salaýatty ómir saltyn nasıhattaýǵa zor úles qosqan kreatıvti de biregeı sharaǵa aınaldy.
Ǵalymjan Elshibaı «Eren eńbegi úshin» medalimen, «Aqparat salasynyń úzdigi» tósbelgisimen marapattaldy. Ár jyldarda Ońtústik óńirindegi «Jyl jýrnalısi», «Altyn qaýyrsyn», «Eń úzdik aımaq tilshisi», «Jańashyl jýrnalıst» sekildi nomınaııalardyń jeńimpazy atandy. Men úshin erekshe qymbat jetistigi - respýblıkalyq baıqaýdaǵy ult ustazy Ahmet Baıtursynuly atyndaǵy «Sóz Zergeri» nomınaııasynyń jeńimpazy atanýy. Mundaı marapat ekiniń birine buıyra bermeıtini, ol mártebe eń laıyqty jýrnalısterge beriletini aqıqat. Jýrnalıstıka salasyndaǵy osyndaı zor jetistikterimen, kópshilikti moıyndatqan talantymen erekshelengen Ǵalymjan Elshibaı – belsendi qoǵamdyq jumysymen de erekshe kózge túsip, jetinshi jáne segizinshi shaqyrylymdaǵy Túrkistan oblystyq máslıhatynyń depýtaty atandy. Óńirdegi kóptegen ózekti máselelerdi kóterip, saılaýshylarynyń senimin aqtaǵan halyq qalaýlysy retinde tanyldy.
Óz basym Ǵalymjan Elshibaıdy týǵan elge degen janashyrlyq pen súıispenshiliktiń keremet úlgisin kórsetken azamat retinde qurmetteımin. Tólebı -- talanttar shoǵyrlanǵan aýdan. Ásirese KSRO Sýretshiler odaǵynyń 17 múshesiniń bir óńirden, dáliregi Toqbolat Toǵysbaev, Erbolat Tólepbaev, Bekseıit Túlkıev bastaǵan talanttardyń Ǵalymjannyń kindik qany tamǵan Qasqasý aýylynyń topyraǵynda aýnap-qýnap óskeni bul jerdiń qasıettiligin baıqatsa kerek. Qazaqstannyń Eńbek Eri, Qazaqstannyń Halyq jazýshysy, aqıyq aqyn Muhtar Shahanovtyń da balalyq shaǵy osynaý qut qonǵan, rýhy kúshti, syry mol qasıetti Qasqasýda ótkenin, bul ataqty aýyldy otty jyryna qosqanyn bilemiz. Osy oraıda Ǵalymjannyń aýylyna bir jıynǵa barǵanda elden estigen myna bir áńgime esime túsip otyr. Táýelsizdik jańadan tý tikken 1991 jyly eken. Mektep támamdap Qazaq Ulttyq Ýnıversıteti jýrnalıstıka fakýltetine qujat tapsyrýǵa Almatyǵa barǵan shaǵynda Ǵalymjan balalyq shaǵy Qasqasýda ótken Shahanovty ol basqaratyn «Jalyn» jýrnalyna izdep baryp, aýylda shahta ashylǵaly jatqan sumdyqty aıtady. Ǵalymjan ol kezde nebári 16 jasta ǵana. Bir kásipkerler Qasqasýdan kómir shahtasyn ashatyn bolyp, sol jyly eldi dúrliktirgen. Ǵalymjannyń janaıqaıy «Jalyn» jýrnalyna jarııalanady. Sol joly shahtanyń ashylmaı qalýyna memleket jáne qoǵam qaıratkeri Shahanovtyń aralasýy men Ǵalymjannyń janaıqaıynyń baspasózge jarııalanýy, Ábdimálik Rahmanqulov basqaratyn aýdandyq «Tólebı týy» gazetinde qaıta-qaıta dabyl qaǵylýy basty sebep bolǵanyn el áli umyta qoıǵan joq. Búginde Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń Basqarma tóraǵasy Mereke Qulkenov sol kezde bas redaktor Shahanovtyń orynbasary, al klassık jazýshy, marqum Rahymjan Otarbaev bólim meńgerýshisi eken. Shahanov kabınetine Qulkenov pen Otarbaevty shaqyryp alyp, «Kórdińder me, 16 jasar bala bolsa da bizdiń aýyldan meni izdep kelipti. Aýylyn qorǵap qalý úshin, shahtany ashtyrmaý úshin shyryldap kelip otyr» dep tanystyrǵanyn, keıinnen jýrnalǵa óleńder toptamasyn bergenin Ǵalymjan erekshe tebirenispen, saǵynyshpen eske alady. 2000-shy jyldardyń basynda Qasqasýdan shahta ashýǵa taǵy da shabýyl jasaldy. Bul jyldary «Jas Alash» gazetinde jumys isteıtin Ǵalymjan «Qasqasýǵa qasiret tónip tur» degen kólemdi maqalasymen kópshilik arasynda qoǵamdyq pikirdi keńinen týyndatty. Basqa basylymdar da shahta ashylmaýyn qoldap jazýy aýyldy tónip kelgen óasiretten arashalap qaldy. Qasiret emeı nemene, asqaq Alataýdyń dál bókterindegi syrt kóz «Qazaqstannyń Shveıarııasy» dep súısinetin tabıǵaty tańǵajaıyp Qasqasýdyń shatqalynan shahta ashylǵanda jer jánnatynyń toz-tozy shyǵyp, quryp ketetini sózsiz edi. Qazir Qasqasý týrızmniń naǵyz ortalyǵyna aınalyp otyr. Qazir jyl boıyna jumys isteıtin halyqaralyq kýrorttyq shańǵy bazasy salynyp jatyr. Túrkistan oblysyna issaparmen kelgen kezde Memleket basshysyna tanystyrylǵan «Jol kartasynda» turǵan biregeı joba. Iá, bul Alla buıyrtsa aldaǵy ýaqytta eldiń maqtanyshyna aınalatyn úlken joba bolǵaly tur. Jyldyń tórt mezgilinde de elimizdiń ár qıyrynan Qasqasýdyń ásem tabıǵatyna dostarymen, otbasymen baryp, demalyp qaıtatyndardyń qarasy kóp. Sheteldikter de jıi keledi. Men de Qasqasýǵa jumystan qol bosaǵanda múmkindikke qaraı baryp turamyn. Sharshaǵan shaqta Qasqasýdyń taýyna shyǵyp, sergip, qýat alyp qaıtamyn.
Ǵalekeńniń týǵan jerge degen janashyrlyǵy bul ǵana emes. Aýdandyq "Tóle bı týy" gazetinde jumys istep júrgen kezde «Aýylda ortalaý mektep ashylsa» degen maqala jazyp, júz shaqty tútini bar Joǵary Qasqasý aýylyn úıme-úı aralap júrip, osy bastamaǵa qol jınaǵan jankeshti eńbeginen de habardarmyn. Turǵyndardyń qoly qoıylǵan usynysty aýdandyq ákimdikke, aýdandyq bilim bólimine óz qolymen aparyp tapsyryp, keıin osy usynys pen gazetke shyqqan maqala aýylda mekteptiń ashylýyna sebepker boldy. Osyǵan qarap Ǵalymjan áriptesimniń depýtat bolsyn, bolmasyn, el úshin qyzmet etý isine sol kezeńnen ábden shyńdalǵanyn baıqaısyń, basyńdy shaıqaısyń. Qasqasýdaǵy sol mektep jaqynda Ǵalymjannyń janashyrlyǵymen jóndeýden ótkizildi.
Qasqasýdaǵy meshit úıiniń qurylysy erterekte bastalǵanymen, eldiń ıgiligine resmı paıdalanýǵa berilmeı turǵan edi. Ǵalymjan bir top belsendi jigittermen birge aýyl azamattaryn yntymaqqa shaqyryp, meshit qurylysynyń jandanýyna uıytqy boldy. Sózi ótetin kásipkerlerdi jumyldyrdy. Aýyldaǵy árbir áýlet múmkindigine qaraı meshittiń tolyq bitýine, aınalasyn kógaldandyrýǵa qarjylaı úlesin qosyp, aýyzbirshiliktiń, bekem birliktiń úzdik úlgisin tanytty, Ár apta saıyn aýylda asar bolyp «bir jaǵadan bas, bir jeńnen qol shyǵarǵan» tamasha úrdis paıda boldy. Jap-jańa meshit úıiniń ashylý saltanatyna qatysyp, qasqasýlyq jamaǵattyń qýanyshyna ózim de kýá boldym.
Óz basym Qasqasýǵa jıi baramyn, Elshibaevtar áýletimen etene aralasyp ketkenmin. Qandaı jıyn, basqosý bolsyn, qýanysh ta da, qaıǵyda da birgemiz. Ǵalymjannyń búkil aǵaıyn-týysyn tanımyn. Olar da meni týǵan baýyryndaı kóredi. Bul áýletke jaqyndyǵym sondaı, jandary jánnatta bolǵyr Qamytbek aqsaqal men Kúlparshyn apa 9 ul-qyz tárbıelep ósirse, ózimdi «Elshibaevtardyń onynshy balasymyn» dep aıta júremin. Ásirese Kúlparshyn apamnyń qazan-oshaqqa pisirgen sorpasy men tandyrda japqan nanynyń dámi aýzymnan ketpeıdi. Ǵalymjanmen biraz jyl kórshi boldyq. Perzentteri Ińkár men Zańǵar kóz aldymyzda ósti. Búginde oqýynda ozat, qatarlastarynyń aldy bolyp júrgen olardyń jetistikterine qatty qýanamyn. Úıime qonaq kelse Ǵalekeń Raýshan ekeýi kelip kútedi, olar qonaq shaqyrsa Ǵalııabaný ekeýmiz baryp biz qyzmet etemiz. Áli solaı. Laıym, jarasymyn tapqan otbasylyq dostyǵymyz uzaǵynan súıindirsin.
Jalpy, ómirde óz jolyn adaspaı tańdaǵan, táýekelden taıynbaıtyn adamdar ǵana úlken jetistikterge jetedi ǵoı. Ǵalymjan Elshibaı da jýrnalıstıkada da, qoǵamdyq qyzmette de júreginiń únine, túısigine senip áreket etip júrgen jigit. Ol jýrnalıstıkaǵa kezdeısoq kelgen joq dep oılaımyn. Onyń qabileti, bolmysy, ómirlik ustanymy búgingi mamandyǵymen úndes jatyr. Jýrnalıste bolýy kerek qasıetti túgel meńgergen, óz mamandyǵynyń maıtalmany boldy desek, artyq aıtqandyq emes. Onyń jazǵan kóp maqalasy – qoǵamǵa serpilis, eldiń kókeıindegi saýaldarǵa jaýap bola bildi.
Ǵalymjan Elshibaıdyń ómir joly – tek jýrnalıstiń ǵana emes, júreginiń únine senip áreket etetin azamattyń joly.
Ábdez Rahmanuly
