Búgingi týǵan kúninde Jánibek Kármenovti eske alǵan shákirti ánshiniń ustazdyq kelbeti, ánshilik, zertteýshilik ereksheligi jaıly syr shertedi.
Ár jerde áni shyrqalyp, ár jerde ánshini eske alǵanymyzben, onyń murasyn saralap, salalap, zerttep, jerine jetkizgen dúnıe – joqtyń qasy. Osy jaǵynan kelgende Jánibekti óziniń zertteýshisin kútken tulǵa retinde ataýǵa májbúrmiz. Májbúrmiz deıtinimiz, búginde, 22 naýryzda týǵanyna 76 jyl tolyp jatqan kezde, onyń ózin de, ánshilik mektebin de zerttegen tolymdy dúnıe, tipti shaǵyn maqala da áli jaryqqa shyqpady.
Onyń syrtynda kezinde Jánibek shyrqap, Aqseleý teledıdarǵa jazǵyzǵan ánderdiń tolyq saqtalmaýy jáne Muhtar Maǵaýın júrgizip, Jánibek jetkizgen Shákerim ánderine arnalǵan habardyń «altyn qordan» qoldy bolýy kóńilge kirbiń túsiredi.
Jánibekti dástúrli ánshi deımiz. Ol án shyrqaǵanda sahnadan túspeı shyrqaıtyn ánshi emes edi. Onyń azdy-kópti saqtalǵan murasy, búginge jetken qazynasyna qarap, kózkórgender men zamandastarynyń aıtqanyna qarap, Jánibektiń túrli ortada án salǵanyn kóremiz. Ásireleı aıtqanda, kezinde Jánibektiń ánin estimegen qazaq aýyly bolmaǵan shyǵar.
Meıli ol jekelegen qonaqqa shaqyrǵan adamdardyń aq dastarhanynyń basynda bolsyn, sahna tórinde bolsyn, talmaı, bálsinbeı shyrqaıtyn edi. Munyń ózi dástúrli orta bolatyn.
Jánibek ánniń jaı shyrqaýshysy ǵana emes, ánniń saýatty jetkizýshisi de boldy. Otyrǵan jerinde án tarıhyn aıtyp, oqıǵasyn tergep, eski tarıhty búginge jetkizip, erteńge amanat etti desek, artyq aıtqandyq bolmas. Onyń tarıhty jete bilýi án kókjıegin keńeıte túsedi.
Júsipbek Elebekov – Júsekeń mektebiniń kórneki ókili Jánibektiń ózi de óz mektebin qalyptastyryp ketti. Biraq sony pash etý, elge jetkizýde taǵy da nasıhat pa, zertteý me, bir sheshýshi qadam jetpeı kele jatqany anyq.
Qurmanǵazy atyndaǵy konservatorııa men óziniń týǵan jeri Shyńǵystaý, Abaı aýdanynda onyń atyna bir-bir án klasy ashylǵan. Ázirge Jánibekti zertteý baǵytynda osyndaı sanaýly sharalardy ǵana aıta alamyz. Ánshiniń óz shyǵarmalaryn notaǵa túsirip, túbegeıli zertteýmen aınalysqan adamdar bolǵan emes. Talpynystar baıqalǵan, alaıda ony jerine jetkizýde kemshilik bar.
Án qanatyndaǵy Jánibek shalqyǵan áýenniń ishine enip, tabıǵatyn jetkizýde erekshe kúıge enetin. Ándi túsingen ǵana ándi jetkize alady. Túsinbegenniń bir qaınaýy kem túsip jatatyny anyq. Ándi babyna jetkize baýlý Jánibek aǵanyń súıikti ádetine aınalǵan. «Artyq alý, ne kem salýǵa» qatań qaraıtyny, talapty joǵary qoıatyny baıqalatyn.
Osy jaǵynan kelgende, onyń bekzat tulǵasy tyńdaýshysyn da, shákirtterin de bıikke jeteleıdi.
Jánibek Kármenov 1949 jyly qazirgi Abaı oblysy, burynǵy Semeı oblysy, Abaı aýdany, Qaraýyl aýylynda dúnıege kelgen. Ánshi, jazýshy, Qazaq SSR-iniń eńbek sińirgen ártisi. Alǵashynda Almaty estrada-ırk óner stýdııasynyń (qazirgi kolledj) ánshilik bólimin, odan keıin Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirdi. Jánibek "Óner" baspasynda redaktor, Almaty memlekettik konservatorııasynda halyq ánderi kafedrasynyń meńgerýshisi bolyp qyzmet atqardy. Ol ózindik án oryndaýshylyǵymen erekshe kózge tústi. Kóptegen halyq kompozıtorlarynyń shyǵarmashylyq ómiri men murasyn nasıhattaý jáne olardyń umytylǵan án mátinderin qalpyna keltirý isine zor úles qosty. Kezinde Qazaq radıosy men televızııasy arqyly halyq ánshileri men ánshilik dástúr jaıynda habarlar júrgizdi. Óner taqyrybyna arnalǵan kitaptary («Aqylbaıdyń áni», «Ǵashyqtyń tili», «Mahabbat áni») jaryq kórdi. 1984 jyly konerttik-oryndaýshylyq, zertteý qyzmetteri jáne jastar arasynda halyq ónerin nasıhattaýdaǵy jumystary úshin oǵan Qazaqstan Lenın komsomoly syılyǵy berildi.
Jánibek Kármenov 1992 jyly kólik apatynan qaza tapty. Bul ánshiniń ábden der shaǵyna jetken, babyna kelgen, kúıi kelisken shaǵy edi. Alaıda taǵdyr talqany budan árige barmady. Az jasasa da, kóp úıretken, kóp jetkizgen, kóp shyrqaǵan Jánibektiń artynda mol murasy qaldy.
Onyń jarqyn beınesin máńgi este saqtaý nıetimen 1996 jyly Jánibektiń esimi týǵan jeri Qaraýyl aýylyndaǵy mýzyka mektebine berildi. Keıinnen osy aýylda ánshiniń eskertkishi de ashyldy.
Ánshiniń atyna Almatyda kóshe de berilgen.
Osy arada Jákeń jaıynda jazylǵan esteliktiń birine nazar aýdartqym kelip tur. Shamasy, ánshi týraly sońǵy jazylǵan tuymdy esseniń biri osy bolsa kerek, búginde ózi de marqum áıgili jazýshy Muhtar Maǵaýın 2020 jyly bylaı dep jazypty.
«Aýyr qaza, qazaq mádenıeti úshin orny tolmas qaıǵy. Sóıtsek, Jánibektiń mezgilsiz ólimi – úlken apattyń bir ǵana bólshegi eken. Qaıtkende artynda qanshama murasy bar edi. Túptep kelgende qyrýary qaıda, juqanasy ǵana qalypty. Eń birinshi olqylyq – Jánibek burnaǵy bir jyldar bolmasa, tolysqan, kemeline kelgen otyz bes-qyryqta eshbir ánin Qazaq radıosyna jazdyrmapty. Sonda, mýzyka bóliminde otyrǵan jigittermen qyrbaı eken. Analar yqylas bildirmegen, Jánibek jazyp ala qoıyńdar dep ıilmegen. Aqyry, «altyn qorda» joq bolyp shyqty. Bul – bar keseldiń basy ǵana eken. Qazaq teledıdarynda mol qazynasy tur ǵoı. Tiri daýysy ǵana emes, óziniń bar sýreti, bet-beınesimen. Ol da túgeldeı derlik joıylyp ketipti. Qısynsyz ertegi sııaqty. Alaıda anyq, kisi qolynan kelgen kesapat... Eskini jańasha paıdalaný jolynda Jánibek ánshiniń murasy birinshi kezekte qurbanǵa shalynypty. Manaǵy, Aqseleý ekeýi túsken toǵyz tabaqtyń ekeýi ǵana aman qalady. Biri – Abaı ánderi. Ekinshisi – Kenen aqsaqal. Abaı, árıne, arýaq. Qol barmaǵan. Kenekeńnen de kiná joq, ata balasy, bárinen joǵary tur. Al Birjan, Aqan, Mádı, Áset, Estaı... taǵy qanshama ǵajaıyp án, jaı ǵana án emes, Jánibek Kármenovtyń oryndaýyndaǵy ǵalamat mura bir-aq kúnde joıylyp kete barǵan. Anyǵy – bir kún emes, birneshe kún qatarynan. Onyń ishinde osy keıingi kezde ǵana túsirilgen Shákerim ánderi de jelge ushty», - dep jazady jazýshy Muhtar Maǵaýın.
Bul tusta qalamgerdiń mezep otyrǵany – 1986 jyly Jánibektiń shyrqap, Qazaq teledıdary taspaǵa túsirip alǵan Shákerim ánderiniń keshi. Jazýshy bul keshti «Shákerim – Jánibektiń án keshi» dep ataıdy. Muhtar Maǵaýın osy kesh týraly bylaı sıpattapty.
«...Jazýshylar odaǵynyń májilis zalynda ótkerilip edi. Qazaq teledıdarynan túsirýshiler bar jaraǵymen jáne kelgen. 1986, kúzdiń basy. Shákerim endi ǵana keńinen nasıhattalyp jatqan kez. Sol qatardaǵy ózgeshe bir mádenı oqıǵa. Men «tamsanýshy» ǵana emes, túsiniktemeshi, dáıekshi boldym. Áýelde qyzyǵa jınalǵan jalpy jurt, keıinde teledıdar kórermenderi úshin, kópke beımálim Shákerim, onyń mol murasy, qazaq rýhanııatyndaǵy orny týraly qajetti, shaǵyn aqpar. Sodan soń, kezegi kelgen árbir ánniń shyǵý tarıhyna, mán-maǵnasyna qatysty, qolda bar naqty derekter. Sol qalpymen Jánibek Shákerimniń on eki ánin qaıta tiriltip edi. Burnaǵydaı, bardy jetistirip tolǵaǵan emes, joqty qalpyna keltirgen, jalpy jurt úshin múlde sony, ǵajaıyp konert boldy. Arada eki apta óter-ótpeste tolyǵymen, Qazaq teledıdarynan berildi. Endi syrttaı, kóldeneń kózben qarap edim. Bul joly Jánibek ǵajaıyp ánshi ǵana emes, Shákerimniń án murasyn qaıtadan qalyptaýshy, zertteýshi, ári áıgileýshi retinde kóringen. Osy áýelgi Shákerim – Jánibek keshi, men kórgenniń ózinde taǵy da eki qaıtara kóp aldyna tartyldy. Túıip aıtqanda, dáp osy joly Jánibek Shákerimniń saz murasyn, joǵyn taýyp, baryn tıesili áýezine qaıtaryp, tolyǵymen naqty bir júıege túsirip edi», - deıdi Muhtar Maǵaýın. Jazýshy osy keshten eki jyl ótkende Jánibektiń kenjesine Shahkerim esimin qoıǵanyn jazady.
Osynyń bárin paıymdaı kelgende, Jánibektiń ánderi, Jánibek jetkizgen ánder, Jánibek oryndaǵan ánderdi tolyqqandy zerttemeı, kerektisin notaǵa túsire almaı kele jatqanymyz árıne, ókinishti. Sol úshin de lekııa-konertterdiń syrtynda Jánibek muralaryn, Jánibek jınaǵan qazynany akademııalyq turǵydan zertteýdiń óte ózekti másele ekenin aıtqym keledi.
Qaırat Qabyshev,
Jánibek Kármenovtiń shákirti
