جاراتۋشى كەرەمەت قوي، ادامعا ءتۇرلى قاسيەت، مىنەز بەرگەن. ءبارىمىز بىرقالىپتى بولساق، ءومىر دە سۇرەڭسىز كورىنەر ما ەدى، كىم ءبىلسىن؟!
مەنىڭ بايقاعانىم، تاۋەكەلشىل ادامداردىڭ تۇيسىگى الدامايدى. بىراق بارلىعىنىڭ ەمەس. ولار وزگەلەرگە قاراعاندا قايسار كەلەدى، سىرت كوزگە قىرسىق مىنەزدى كورىنەتىنى دە بار. وندايلار ويىنداعىسىنا جەتەم دەپ قايتپاي، ورتا جولدا قالىپ كەتپەيدى. ءتۇبى دەگەنىنە جەتەدى.
بىلايشا ايتقاندا، تاۋدى دا قوپارادى، تاستى دا ۇگىتەدى. بۇل قۇدايدىڭ جاراتقانىنا بەرگەن كەرەمەت قاسيەتى سياقتى. ارينە، اڭگىمە نەندەي ماقساتقا ۇمىتىلىپ جاتقانىندا. كەيدە كورىپ جۇرگەندەي كوزسىز باتىرلىق جاساپ، ماڭدايى تاسقا كوپ تيگەندەرى بەرتىندە بۇيعى تىرشىلىككە كوشىپ، بۇرىنعى مىنەزىن وزگەرتەدى. ال ءار قادامىن، ارەكەتىن الداي بەرمەيتىن ىشكى تۇيسىگىنە سەنىپ تاۋەكەلگە باراتىن جان جولدان اداسا قويمايدى. مۇنداي ادامدار ادەتتە شەپتىڭ الدىڭعى قاتارىندا تۇرادى. كوش باستايدى. مەن ەلۋگە تولىپ جاتقان عالىمجان ەلشىبايدى وسىنداي ازامات دەر ەدىم.
ازاماتتىڭ ادامي كەلبەتىن ونىڭ ۇستانىمى ايشىقتاپ تۇرادى. ءبىز ەكەۋمىز تىلشىلىك قىزمەت ەتىپ ءجۇرىپ تانىستىق. ول كەزدە مەن «حابار» اگەنتتىگىنىڭ وزبەكستانداعى، ال عالىمجان «جاس الاشتىڭ» وڭتۇستىك قازاقستانداعى مەنشىكتى ءتىلشىسى بولاتىن. ءبىراز ۋاقىتتان سوڭ مەن وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنا ورىن اۋىستىرىپ كەلدىم. كەرەمەت كەزدەر ەدى. مارقۇم قالىبەك اتجان باستاپ، باحتيار تايجان قوستاپ، ومىردەن ەرتە كەتكەن كەڭەس يسمايلوۆ كەلىپ قوسىلىپ، جۋرناليستەر ءبىر ساپتا جۇرەتىن ەدىك. كەزدەسۋ، باسقوسۋلارىمىز دا كوپ بولاتىن. وسىنداي كەزدەردە جىگىتتەردى جيناپ، ۇيىمداستىرۋ عالىمجانعا تاپسىرىلاتىن. ارينە، تىندىراتىنىنا سەنگەن سوڭ. نەگىزى كەز-كەلگەن ءىس نيەتتەن باستالادى دەسەك، نيەتىنە قاراي ءىس تە ناتيجەلى بولادى.
بەرتىن كەلە قالام، ميكروفون ۇستاپ، جۋرناليستيكانىڭ ءتۇرلى سالاسىندا قىزمەتتە جۇرگەندەردىڭ باسىن بىرىكتىرگەن رەسمي قاۋىمداستىق قۇرۋدى قولعا العان دا عالىمجان بولدى. 5 مىڭنان استام كاسىپقوي جۋرناليستەردى بىرىكتىرەتىن، ەلىمىزدەگى ەڭ ءىرى شىعارماشىلىق ۇيىم بولىپ ەسەپتەلەتىن جۋرناليستەر وداعىنىڭ تۇركىستان وبلىستىق فيليالىنا باسشىلىق جاساعان تۇڭعىش توراعا رەتىندە تاريحتا اتى قالعان عالەكەڭنىڭ ايماقتىق مەديا سالانى دامىتۋعا قوسقان ۇلەسى وراسان. مەن دە كەزىندە وداقتىڭ وڭتۇستىك وڭىردەگى فيليالىن باسقاردىم. سوندىقتان بۇل قىزمەتتىڭ قانشالىقتى اۋىر ءارى جاۋاپكەرشىلىگىنىڭ جوعارى ەكەنىن بەس ساۋساعىمداي بىلەمىن. ءسوزدىڭ شىنى كەرەك، عالىمجان وداقتىڭ جۇمىسىن جاڭا دەڭگەيگە شىعاردى. تىنىم تاپپايتىن كرەاتيۆتى دە باستاماشىل تۇلعا رەتىندە تانىلدى. وداقتىڭ قالاي جۇمىس ىستەۋ كەرەكتىگىن كورسەتتى. ارىپتەستەرىم رەنجىمەسىن، باسقا وڭىرلەردەگى فيليالداردىڭ بار-جوعى بىلىنبەي، مۇلگىپ جاتقاندا تۇركىستاندا عالەكەڭنىڭ باستاماسىمەن تالاي-تالاي ءىس-شارالار دۇركىرەتىپ وتكىزىلدى. بۇعان دەيىن پروۆينتسيا بولىپ كەلگەن رۋحاني استانامىز تۇركىستاندا سوڭعى 5-6 جىلدا رەسپۋبليكالىق، حالىقارالىق دەڭگەيدەگى مەديافورۋمدار مەن سيمپوزيۋمدار، ەلگە تانىمال مەدياتۇلعالاردىڭ قاتىسۋىمەن شەبەرلىك سىنىپتارى مەن سەمينارلار ۇيىمداستىرىلدى. «تۇركىلەر ءتورى تۇركىستان»، «Turkistan Open Media»، «مەدياكراتتار فورۋمى» سەكىلدى اۋقىمدى ءىس-شارالار، جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرىنە بەيسەن قۇرانبەك اتىنداعى ستيپەنديالاردىڭ تاپسىرىلۋى قوعامدا ۇلكەن پىكىر تۋعىزعان جوبالارعا اينالدى. عالىمجان فيليالدى باسقارعان تۇستا ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىگىندەگى ايماقارالىق جۋرناليستيكانىڭ ىنتىماقتاستىعى ارتتى. ياعني، جۋرناليستەر وداعىنىڭ جامبىل، قىزىلوردا، تۇركىستان وبلىستىق جانە شىمكەنت قالالىق فيليالدارىنىڭ باسشىلارى ءوزارا مەموراندۋمعا قول قويىپ، بىرلەسكەن جوبالاردى ىسكە اسىرۋعا، ءبىرىن-ءبىرى قولداۋعا ۋاعدالاستى. مۇندايدى باسقا قاي وڭىردەن كوردىڭىز؟ ال عالەكەڭنىڭ يدەياسىمەن وتكىزىلگەن «دەنساۋلىققا قاراي 10 000 قادام» اتتى مارافونى جۋرناليستەردىڭ عانا ەمەس، مىڭداعان تۇركىستاندىقتاردىڭ باسىن بىرىكتىرىپ، قوعامدا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋعا زور ۇلەس قوسقان كرەاتيۆتى دە بىرەگەي شاراعا اينالدى.
عالىمجان ەلشىباي «ەرەن ەڭبەگى ءۇشىن» مەدالىمەن، «اقپارات سالاسىنىڭ ۇزدىگى» توسبەلگىسىمەن ماراپاتتالدى. ءار جىلداردا وڭتۇستىك وڭىرىندەگى «جىل ءجۋرناليسى»، «التىن قاۋىرسىن»، «ەڭ ۇزدىك ايماق ءتىلشىسى»، «جاڭاشىل جۋرناليست» سەكىلدى نوميناتسيالاردىڭ جەڭىمپازى اتاندى. مەن ءۇشىن ەرەكشە قىمبات جەتىستىگى - رەسپۋبليكالىق بايقاۋداعى ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى «ءسوز زەرگەرى» نوميناتسياسىنىڭ جەڭىمپازى اتانۋى. مۇنداي ماراپات ەكىنىڭ بىرىنە بۇيىرا بەرمەيتىنى، ول مارتەبە ەڭ لايىقتى جۋرناليستەرگە بەرىلەتىنى اقيقات. جۋرناليستيكا سالاسىنداعى وسىنداي زور جەتىستىكتەرىمەن، كوپشىلىكتى مويىنداتقان تالانتىمەن ەرەكشەلەنگەن عالىمجان ەلشىباي – بەلسەندى قوعامدىق جۇمىسىمەن دە ەرەكشە كوزگە ءتۇسىپ، جەتىنشى جانە سەگىزىنشى شاقىرىلىمداعى تۇركىستان وبلىستىق ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى اتاندى. وڭىردەگى كوپتەگەن وزەكتى ماسەلەلەردى كوتەرىپ، سايلاۋشىلارىنىڭ سەنىمىن اقتاعان حالىق قالاۋلىسى رەتىندە تانىلدى.
ءوز باسىم عالىمجان ەلشىبايدى تۋعان ەلگە دەگەن جاناشىرلىق پەن سۇيىسپەنشىلىكتىڭ كەرەمەت ۇلگىسىن كورسەتكەن ازامات رەتىندە قۇرمەتتەيمىن. تولەبي -- تالانتتار شوعىرلانعان اۋدان. اسىرەسە كسرو سۋرەتشىلەر وداعىنىڭ 17 مۇشەسىنىڭ ءبىر وڭىردەن، دالىرەگى توقبولات توعىسباەۆ، ەربولات تولەپباەۆ، بەكسەيىت تۇلكيەۆ باستاعان تالانتتاردىڭ عالىمجاننىڭ كىندىك قانى تامعان قاسقاسۋ اۋىلىنىڭ توپىراعىندا اۋناپ-قۋناپ وسكەنى بۇل جەردىڭ قاسيەتتىلىگىن بايقاتسا كەرەك. قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى، قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى، اقيىق اقىن مۇحتار شاحانوۆتىڭ دا بالالىق شاعى وسىناۋ قۇت قونعان، رۋحى كۇشتى، سىرى مول قاسيەتتى قاسقاسۋدا وتكەنىن، بۇل اتاقتى اۋىلدى وتتى جىرىنا قوسقانىن بىلەمىز. وسى ورايدا عالىمجاننىڭ اۋىلىنا ءبىر جيىنعا بارعاندا ەلدەن ەستىگەن مىنا ءبىر اڭگىمە ەسىمە ءتۇسىپ وتىر. تاۋەلسىزدىك جاڭادان تۋ تىككەن 1991 جىلى ەكەن. مەكتەپ ءتامامداپ قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنە قۇجات تاپسىرۋعا الماتىعا بارعان شاعىندا عالىمجان بالالىق شاعى قاسقاسۋدا وتكەن شاحانوۆتى ول باسقاراتىن «جالىن» جۋرنالىنا ىزدەپ بارىپ، اۋىلدا شاحتا اشىلعالى جاتقان سۇمدىقتى ايتادى. عالىمجان ول كەزدە نەبارى 16 جاستا عانا. ءبىر كاسىپكەرلەر قاسقاسۋدان كومىر شاحتاسىن اشاتىن بولىپ، سول جىلى ەلدى دۇرلىكتىرگەن. عالىمجاننىڭ جانايقايى «جالىن» جۋرنالىنا جاريالانادى. سول جولى شاحتانىڭ اشىلماي قالۋىنا مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى شاحانوۆتىڭ ارالاسۋى مەن عالىمجاننىڭ جانايقايىنىڭ باسپاسوزگە جاريالانۋى، ابدىمالىك راحمانقۇلوۆ باسقاراتىن اۋداندىق «تولەبي تۋى» گازەتىندە قايتا-قايتا دابىل قاعىلۋى باستى سەبەپ بولعانىن ەل ءالى ۇمىتا قويعان جوق. بۇگىندە قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ باسقارما توراعاسى مەرەكە قۇلكەنوۆ سول كەزدە باس رەداكتور شاحانوۆتىڭ ورىنباسارى، ال كلاسسيك جازۋشى، مارقۇم راحىمجان وتارباەۆ ءبولىم مەڭگەرۋشىسى ەكەن. شاحانوۆ كابينەتىنە قۇلكەنوۆ پەن وتارباەۆتى شاقىرىپ الىپ، «كوردىڭدەر مە، 16 جاسار بالا بولسا دا ءبىزدىڭ اۋىلدان مەنى ىزدەپ كەلىپتى. اۋىلىن قورعاپ قالۋ ءۇشىن، شاحتانى اشتىرماۋ ءۇشىن شىرىلداپ كەلىپ وتىر» دەپ تانىستىرعانىن، كەيىننەن جۋرنالعا ولەڭدەر توپتاماسىن بەرگەنىن عالىمجان ەرەكشە تەبىرەنىسپەن، ساعىنىشپەن ەسكە الادى. 2000-شى جىلداردىڭ باسىندا قاسقاسۋدان شاحتا اشۋعا تاعى دا شابۋىل جاسالدى. بۇل جىلدارى «جاس الاش» گازەتىندە جۇمىس ىستەيتىن عالىمجان «قاسقاسۋعا قاسىرەت ءتونىپ تۇر» دەگەن كولەمدى ماقالاسىمەن كوپشىلىك اراسىندا قوعامدىق پىكىردى كەڭىنەن تۋىنداتتى. باسقا باسىلىمدار دا شاحتا اشىلماۋىن قولداپ جازۋى اۋىلدى ءتونىپ كەلگەن واسىرەتتەن اراشالاپ قالدى. قاسىرەت ەمەي نەمەنە، اسقاق الاتاۋدىڭ ءدال بوكتەرىندەگى سىرت كوز «قازاقستاننىڭ شۆەيتسارياسى» دەپ سۇيسىنەتىن تابيعاتى تاڭعاجايىپ قاسقاسۋدىڭ شاتقالىنان شاحتا اشىلعاندا جەر ءجانناتىنىڭ توز-توزى شىعىپ، قۇرىپ كەتەتىنى ءسوزسىز ەدى. قازىر قاسقاسۋ ءتۋريزمنىڭ ناعىز ورتالىعىنا اينالىپ وتىر. قازىر جىل بويىنا جۇمىس ىستەيتىن حالىقارالىق كۋرورتتىق شاڭعى بازاسى سالىنىپ جاتىر. تۇركىستان وبلىسىنا ىسساپارمەن كەلگەن كەزدە مەملەكەت باسشىسىنا تانىستىرىلعان «جول كارتاسىندا» تۇرعان بىرەگەي جوبا. ءيا، بۇل اللا بۇيىرتسا الداعى ۋاقىتتا ەلدىڭ ماقتانىشىنا اينالاتىن ۇلكەن جوبا بولعالى تۇر. جىلدىڭ ءتورت مەزگىلىندە دە ەلىمىزدىڭ ءار قيىرىنان قاسقاسۋدىڭ اسەم تابيعاتىنا دوستارىمەن، وتباسىمەن بارىپ، دەمالىپ قايتاتىنداردىڭ قاراسى كوپ. شەتەلدىكتەر دە ءجيى كەلەدى. مەن دە قاسقاسۋعا جۇمىستان قول بوساعاندا مۇمكىندىككە قاراي بارىپ تۇرامىن. شارشاعان شاقتا قاسقاسۋدىڭ تاۋىنا شىعىپ، سەرگىپ، قۋات الىپ قايتامىن.
عالەكەڭنىڭ تۋعان جەرگە دەگەن جاناشىرلىعى بۇل عانا ەمەس. اۋداندىق "تولە بي تۋى" گازەتىندە جۇمىس ىستەپ جۇرگەن كەزدە «اۋىلدا ورتالاۋ مەكتەپ اشىلسا» دەگەن ماقالا جازىپ، ءجۇز شاقتى ءتۇتىنى بار جوعارى قاسقاسۋ اۋىلىن ۇيمە-ءۇي ارالاپ ءجۇرىپ، وسى باستاماعا قول جيناعان جانكەشتى ەڭبەگىنەن دە حاباردارمىن. تۇرعىنداردىڭ قولى قويىلعان ۇسىنىستى اۋداندىق اكىمدىككە، اۋداندىق ءبىلىم بولىمىنە ءوز قولىمەن اپارىپ تاپسىرىپ، كەيىن وسى ۇسىنىس پەن گازەتكە شىققان ماقالا اۋىلدا مەكتەپتىڭ اشىلۋىنا سەبەپكەر بولدى. وسىعان قاراپ عالىمجان ارىپتەسىمنىڭ دەپۋتات بولسىن، بولماسىن، ەل ءۇشىن قىزمەت ەتۋ ىسىنە سول كەزەڭنەن ابدەن شىڭدالعانىن بايقايسىڭ، باسىڭدى شايقايسىڭ. قاسقاسۋداعى سول مەكتەپ جاقىندا عالىمجاننىڭ جاناشىرلىعىمەن جوندەۋدەن وتكىزىلدى.
قاسقاسۋداعى مەشىت ءۇيىنىڭ قۇرىلىسى ەرتەرەكتە باستالعانىمەن، ەلدىڭ يگىلىگىنە رەسمي پايدالانۋعا بەرىلمەي تۇرعان ەدى. عالىمجان ءبىر توپ بەلسەندى جىگىتتەرمەن بىرگە اۋىل ازاماتتارىن ىنتىماققا شاقىرىپ، مەشىت قۇرىلىسىنىڭ جاندانۋىنا ۇيىتقى بولدى. ءسوزى وتەتىن كاسىپكەرلەردى جۇمىلدىردى. اۋىلداعى ءاربىر اۋلەت مۇمكىندىگىنە قاراي مەشىتتىڭ تولىق بىتۋىنە، اينالاسىن كوگالداندىرۋعا قارجىلاي ۇلەسىن قوسىپ، اۋىزبىرشىلىكتىڭ، بەكەم بىرلىكتىڭ ۇزدىك ۇلگىسىن تانىتتى، ءار اپتا سايىن اۋىلدا اسار بولىپ «ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارعان» تاماشا ءۇردىس پايدا بولدى. جاپ-جاڭا مەشىت ءۇيىنىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا قاتىسىپ، قاسقاسۋلىق جاماعاتتىڭ قۋانىشىنا ءوزىم دە كۋا بولدىم.
ءوز باسىم قاسقاسۋعا ءجيى بارامىن، ەلشىباەۆتار اۋلەتىمەن ەتەنە ارالاسىپ كەتكەنمىن. قانداي جيىن، باسقوسۋ بولسىن، قۋانىش تا دا، قايعىدا دا بىرگەمىز. عالىمجاننىڭ بۇكىل اعايىن-تۋىسىن تانيمىن. ولار دا مەنى تۋعان باۋىرىنداي كورەدى. بۇل اۋلەتكە جاقىندىعىم سونداي، جاندارى ءجانناتتا بولعىر قامىتبەك اقساقال مەن كۇلپارشىن اپا 9 ۇل-قىز تاربيەلەپ وسىرسە، ءوزىمدى «ەلشىباەۆتاردىڭ ونىنشى بالاسىمىن» دەپ ايتا جۇرەمىن. اسىرەسە كۇلپارشىن اپامنىڭ قازان-وشاققا پىسىرگەن سورپاسى مەن تاندىردا جاپقان نانىنىڭ ءدامى اۋزىمنان كەتپەيدى. عالىمجانمەن ءبىراز جىل كورشى بولدىق. پەرزەنتتەرى ىڭكار مەن زاڭعار كوز الدىمىزدا ءوستى. بۇگىندە وقۋىندا وزات، قاتارلاستارىنىڭ الدى بولىپ جۇرگەن ولاردىڭ جەتىستىكتەرىنە قاتتى قۋانامىن. ۇيىمە قوناق كەلسە عالەكەڭ راۋشان ەكەۋى كەلىپ كۇتەدى، ولار قوناق شاقىرسا عاليابانۋ ەكەۋمىز بارىپ ءبىز قىزمەت ەتەمىز. ءالى سولاي. لايىم، جاراسىمىن تاپقان وتباسىلىق دوستىعىمىز ۇزاعىنان ءسۇيىندىرسىن.
جالپى، ومىردە ءوز جولىن اداسپاي تاڭداعان، تاۋەكەلدەن تايىنبايتىن ادامدار عانا ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتەدى عوي. عالىمجان ەلشىباي دا جۋرناليستيكادا دا، قوعامدىق قىزمەتتە دە جۇرەگىنىڭ ۇنىنە، تۇيسىگىنە سەنىپ ارەكەت ەتىپ جۇرگەن جىگىت. ول جۋرناليستيكاعا كەزدەيسوق كەلگەن جوق دەپ ويلايمىن. ونىڭ قابىلەتى، بولمىسى، ومىرلىك ۇستانىمى بۇگىنگى ماماندىعىمەن ۇندەس جاتىر. جۋرناليستە بولۋى كەرەك قاسيەتتى تۇگەل مەڭگەرگەن، ءوز ماماندىعىنىڭ مايتالمانى بولدى دەسەك، ارتىق ايتقاندىق ەمەس. ونىڭ جازعان كوپ ماقالاسى – قوعامعا سەرپىلىس، ەلدىڭ كوكەيىندەگى ساۋالدارعا جاۋاپ بولا ءبىلدى.
عالىمجان ەلشىبايدىڭ ءومىر جولى – تەك ءجۋرناليستىڭ عانا ەمەس، جۇرەگىنىڭ ۇنىنە سەنىپ ارەكەت ەتەتىن ازاماتتىڭ جولى.
ابدەز راحمانۇلى
