Aǵymdaǵy jyldyń 16 maýsymynda «Áıelderdiń quqyqtaryn jáne balalardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý máseleleri boıynsha keıbir zańnamalyq aktilerge ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańy kúshine endi. 15 zańnamalyq aktige (7 kodeks jáne 8 zań) ózgerister men tolyqtyrýlar engizildi.
Negizgi jańashyldyǵy – turmystyq zorlyq-zombylyqty qylmystyq sheńberge aýystyrý jáne zorlyq-zombylyqtyń barlyq túrleri úshin jazany kúsheıtý boldy. Osy oraıda BQO-da quqyqtyq saıasattyń iske asyrylý barysy, halyqtyń quqyqtyq mádenıetin, toleranttylyǵy men quqyqtyq sanasyn qalyptastyrý boıynsha atqarylyp jatqan jumystar, jazataıym oqıǵalar týraly oblys prokýrorynyń kómekshisi Dınara Nursultanovadan suraǵan edik.
Dınara Esbolatqyzynyń aıtýynsha, Zań normalary otbasy máseleleri, áıelder men balalardyń quqyqtaryn qorǵaý boıynsha aqparattyq-anyqtamalyq, psıhologııalyq qyzmet fýnkııalaryn júzege asyratyn «111» baılanys ortalyǵynyń mártebesin anyqtaıdy.
– Osy baǵytta jergilikti atqarýshy organdardyń janynan «Otbasyn qoldaý» ortalyqtary qurylǵan. Endi jumys berýshi qyzmetkerge turmystyq zorlyq-zombylyq qurbandaryna arnaıy áleýmettik qyzmetter kórsetetin uıymdarda bolý merzimine demalys berýge mindetti. 16 jasqa tolmaǵan balalardy qoǵamdyq kólikten kúshtep túsirýge tyıym salynady. Bul úshin 5 AEK mólsherinde aıyppul túrindegi ákimshilik jaýapkershilik belgilendi. Ákimshilik quqyq buzýshylyqtardan densaýlyqqa qasaqana jeńil zııan keltirý jáne uryp-soǵý Qylmystyq kodekske aýystyryldy. Kámeletke tolmaǵandarǵa qatysty zorlyq-zombylyqpen baılanysty qylmystar boıynsha taraptardyń tatýlasýy alynyp tastaldy. Jas balaǵa qatysty seksýaldyq sıpattaǵy zorlyq-zombylyq áreketteri úshin ómir boıyna bas bostandyǵynan aıyrý jazasy taǵaıyndaldy. Endi kámeletke tolmaǵan balany qýdalaý (býllıng, kıberbýllıng) úshin eskertý nemese 10 AEK mólsherinde aıyppul túrindegi ákimshilik jaýapkershilik qarastyrylǵan. 12 jastan 16 jasqa deıingi kámeletke tolmaǵandarǵa mundaı áreketterdi jasaý eskertý túrindegi nemese ata-analarǵa 10 AEK mólsherindegi aıyppul salýǵa ákep soǵady, – deıdi Dınara Esbolatqyzy.
Jyl saıyn jazdyń bastalýymen balalardyń terezeden qulap ketýine baılanysty jazataıym oqıǵalardyń kóbeıýi baıqalady. Balalar ártúrli jaraqattar alady, ókinishke oraı, ólim jaǵdaılary jıi tirkeledi. Jazǵy maýsymnyń basynan beri ýákiletti organdar túsindirý jumystaryn, reıdtik is-sharalardy júrgizip, broshıýralar men qaýipsizdik sharalaryn taratyp, 20 kópbalaly otbasynyń úıine tótenshe jaǵdaılar organdary tereze blokatorlaryn ornatqan. Bıylǵy jyly balalardyń terezeden qulaýynyń 9 jaǵdaıy tirkelse, bireýi ólimmen aıaqtaldy. Mundaı jaǵdaılar balalardy ata-anasynyń qaraýynsyz qaldyrý, jaqyn mańdaǵy eresekterdiń nemquraılylyǵy men jaýapsyzdyǵynan oryn alyp otyr. Osyǵan baılanysty ata-analar balalaryna saqtyqpen qarap, kishkentaı balalaryn qaraýsyz qaldyrmaýy, balalardyń terezeniń janynda ornalasqan jıhazda oınaýyna jol bermeýi, terezelerge blokatorlar men qulyptar ornatýy qajet.Oblys prokýrorynyń sózine súıensek, bala óliminiń taǵy bir sebebi – sýǵa batý. Bıyl sýǵa batyp ketýdiń 7 jaǵdaıy tirkelse, onyń 5-ýi kámeletke tolmaǵandar. Aqjaıyq aýdany Mergen aýylynda sýǵa túsýge tyıym salynǵan jerden úsh qyzdyń máıiti shyǵaryldy. Olardyń barlyǵy 8-synyp oqýshylary. Ekeýi 13 jasta, bireýi – 12. Ata-anasynyń ruqsatymen sýǵa túsken.
2024 jyldyń ótken kezeńine oblysta 499 jol-kólik oqıǵasy tirkelip, 745 adam zardap shekti, onyń ishinde – 53 adam qaıtys bolsa, – 692-si jaraqat aldy. Osylaısha, jol-kólik oqıǵasynyń ósý deńgeıi – 138 paıyzdy qurap otyr.
Eldi mekenderdegi jol-kólik oqıǵalarynyń negizgi sebepteri júrgizýshilerdiń jaıaý júrginshiler ótkelinen ótý tártibin buzýy jáne qıylystardan ótý tártibin saqtamaýy, respýblıkalyq mańyzy bar tas joldarda – basyp ozý, manevr jasaý erejelerin buzý, jyldamdyqty shekteý men qashyqtyqty saqtamaý, sondaı-aq qaraýsyz qalǵan maldar. Árıne, birinshi kezekte, jol-kólik oqıǵasynyń birden bir sebebi –ol joldar jamylǵysynyń sapasyzdyǵy.
Bul rette prokýratýra úılestirýshi retinde Úılestirý keńesteriniń otyrystaryn, vedomstvoaralyq otyrystardy ótkizedi, onyń qorytyndysy boıynsha belgili bir sheshimder qabyldanyp, oryndaýǵa jiberiledi.
Memleket basshysy Ulttyq quryltaı otyrysynda atap ótkendeı, qazaqstandyqtar jol qozǵalysy erejelerin jappaı buzǵany jáne joldardaǵy keń taralǵan dórekilik úshin óz ómirlerin qııady.
Kólik júrgizý mádenıeti – eń aldymen joldaǵy qarym-qatynas bolyp tabylady. Ózara kómek kórsetý. Barlyq jol qozǵalysynda qatysýshylardy qurmetteý. Júrgizý mádenıeti árqaısymyzǵa baılanysty.
Jol-kólik oqıǵalaryn, tipti adam shyǵynyn týdyrýy múmkin kishigirim quqyq buzýshylyqtarǵa da tolyq tózbeýshilik qajet. Ásirese, balalar men oqý oryndarynyń, jaıaý júrginshiler ótkelderi men qoǵamdyq kólik aıaldamalarynyń janynda barynsha saq bolý kerek.
Káýsar BAIǴALIEVA
