اعىمداعى جىلدىڭ 16 ماۋسىمىندا «ايەلدەردىڭ قۇقىقتارىن جانە بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرگە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» زاڭى كۇشىنە ەندى. 15 زاڭنامالىق اكتىگە (7 كودەكس جانە 8 زاڭ) وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلدى.
نەگىزگى جاڭاشىلدىعى – تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتى قىلمىستىق شەڭبەرگە اۋىستىرۋ جانە زورلىق-زومبىلىقتىڭ بارلىق تۇرلەرى ءۇشىن جازانى كۇشەيتۋ بولدى. وسى ورايدا بقو-دا قۇقىقتىق ساياساتتىڭ ىسكە اسىرىلۋ بارىسى، حالىقتىڭ قۇقىقتىق مادەنيەتىن، تولەرانتتىلىعى مەن قۇقىقتىق ساناسىن قالىپتاستىرۋ بويىنشا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار، جازاتايىم وقيعالار تۋرالى وبلىس پروكۋرورىنىڭ كومەكشىسى دينارا نۇرسۇلتانوۆادان سۇراعان ەدىك.
دينارا ەسبولاتقىزىنىڭ ايتۋىنشا، زاڭ نورمالارى وتباسى ماسەلەلەرى، ايەلدەر مەن بالالاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ بويىنشا اقپاراتتىق-انىقتامالىق، پسيحولوگيالىق قىزمەت فۋنكتسيالارىن جۇزەگە اسىراتىن «111» بايلانىس ورتالىعىنىڭ مارتەبەسىن انىقتايدى.
– وسى باعىتتا جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ جانىنان «وتباسىن قولداۋ» ورتالىقتارى قۇرىلعان. ەندى جۇمىس بەرۋشى قىزمەتكەرگە تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق قۇرباندارىنا ارنايى الەۋمەتتىك قىزمەتتەر كورسەتەتىن ۇيىمداردا بولۋ مەرزىمىنە دەمالىس بەرۋگە مىندەتتى. 16 جاسقا تولماعان بالالاردى قوعامدىق كولىكتەن كۇشتەپ تۇسىرۋگە تىيىم سالىنادى. بۇل ءۇشىن 5 اەك مولشەرىندە ايىپپۇل تۇرىندەگى اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىك بەلگىلەندى. اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردان دەنساۋلىققا قاساقانا جەڭىل زيان كەلتىرۋ جانە ۇرىپ-سوعۋ قىلمىستىق كودەكسكە اۋىستىرىلدى. كامەلەتكە تولماعاندارعا قاتىستى زورلىق-زومبىلىقپەن بايلانىستى قىلمىستار بويىنشا تاراپتاردىڭ تاتۋلاسۋى الىنىپ تاستالدى. جاس بالاعا قاتىستى سەكسۋالدىق سيپاتتاعى زورلىق-زومبىلىق ارەكەتتەرى ءۇشىن ءومىر بويىنا باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسى تاعايىندالدى. ەندى كامەلەتكە تولماعان بالانى قۋدالاۋ (بۋللينگ، كيبەربۋللينگ) ءۇشىن ەسكەرتۋ نەمەسە 10 اەك مولشەرىندە ايىپپۇل تۇرىندەگى اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىك قاراستىرىلعان. 12 جاستان 16 جاسقا دەيىنگى كامەلەتكە تولماعاندارعا مۇنداي ارەكەتتەردى جاساۋ ەسكەرتۋ تۇرىندەگى نەمەسە اتا-انالارعا 10 اەك مولشەرىندەگى ايىپپۇل سالۋعا اكەپ سوعادى، – دەيدى دينارا ەسبولاتقىزى.
جىل سايىن جازدىڭ باستالۋىمەن بالالاردىڭ تەرەزەدەن قۇلاپ كەتۋىنە بايلانىستى جازاتايىم وقيعالاردىڭ كوبەيۋى بايقالادى. بالالار ءارتۇرلى جاراقاتتار الادى، وكىنىشكە وراي، ءولىم جاعدايلارى ءجيى تىركەلەدى. جازعى ماۋسىمنىڭ باسىنان بەرى ۋاكىلەتتى ورگاندار ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن، رەيدتىك ءىس-شارالاردى جۇرگىزىپ، بروشيۋرالار مەن قاۋىپسىزدىك شارالارىن تاراتىپ، 20 كوپبالالى وتباسىنىڭ ۇيىنە توتەنشە جاعدايلار ورگاندارى تەرەزە بلوكاتورلارىن ورناتقان. بيىلعى جىلى بالالاردىڭ تەرەزەدەن قۇلاۋىنىڭ 9 جاعدايى تىركەلسە، بىرەۋى ولىممەن اياقتالدى. مۇنداي جاعدايلار بالالاردى اتا-اناسىنىڭ قاراۋىنسىز قالدىرۋ، جاقىن ماڭداعى ەرەسەكتەردىڭ نەمقۇرايلىلىعى مەن جاۋاپسىزدىعىنان ورىن الىپ وتىر. وسىعان بايلانىستى اتا-انالار بالالارىنا ساقتىقپەن قاراپ، كىشكەنتاي بالالارىن قاراۋسىز قالدىرماۋى، بالالاردىڭ تەرەزەنىڭ جانىندا ورنالاسقان جيھازدا ويناۋىنا جول بەرمەۋى، تەرەزەلەرگە بلوكاتورلار مەن قۇلىپتار ورناتۋى قاجەت.وبلىس پروكۋرورىنىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، بالا ءولىمىنىڭ تاعى ءبىر سەبەبى – سۋعا باتۋ. بيىل سۋعا باتىپ كەتۋدىڭ 7 جاعدايى تىركەلسە، ونىڭ 5-ءۋى كامەلەتكە تولماعاندار. اقجايىق اۋدانى مەرگەن اۋىلىندا سۋعا تۇسۋگە تىيىم سالىنعان جەردەن ءۇش قىزدىڭ ءمايىتى شىعارىلدى. ولاردىڭ بارلىعى 8-سىنىپ وقۋشىلارى. ەكەۋى 13 جاستا، بىرەۋى – 12. اتا-اناسىنىڭ رۇقساتىمەن سۋعا تۇسكەن.
2024 جىلدىڭ وتكەن كەزەڭىنە وبلىستا 499 جول-كولىك وقيعاسى تىركەلىپ، 745 ادام زارداپ شەكتى، ونىڭ ىشىندە – 53 ادام قايتىس بولسا، – 692-ءسى جاراقات الدى. وسىلايشا، جول-كولىك وقيعاسىنىڭ ءوسۋ دەڭگەيى – 138 پايىزدى قۇراپ وتىر.
ەلدى مەكەندەردەگى جول-كولىك وقيعالارىنىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى جۇرگىزۋشىلەردىڭ جاياۋ جۇرگىنشىلەر وتكەلىنەن ءوتۋ ءتارتىبىن بۇزۋى جانە قيىلىستاردان ءوتۋ ءتارتىبىن ساقتاماۋى، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار تاس جولداردا – باسىپ وزۋ، مانەۆر جاساۋ ەرەجەلەرىن بۇزۋ، جىلدامدىقتى شەكتەۋ مەن قاشىقتىقتى ساقتاماۋ، سونداي-اق قاراۋسىز قالعان مالدار. ارينە، ءبىرىنشى كەزەكتە، جول-كولىك وقيعاسىنىڭ بىردەن ءبىر سەبەبى –ول جولدار جامىلعىسىنىڭ ساپاسىزدىعى.
بۇل رەتتە پروكۋراتۋرا ۇيلەستىرۋشى رەتىندە ۇيلەستىرۋ كەڭەستەرىنىڭ وتىرىستارىن، ۆەدومستۆوارالىق وتىرىستاردى وتكىزەدى، ونىڭ قورىتىندىسى بويىنشا بەلگىلى ءبىر شەشىمدەر قابىلدانىپ، ورىنداۋعا جىبەرىلەدى.
مەملەكەت باسشىسى ۇلتتىق قۇرىلتاي وتىرىسىندا اتاپ وتكەندەي، قازاقستاندىقتار جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىن جاپپاي بۇزعانى جانە جولدارداعى كەڭ تارالعان دورەكىلىك ءۇشىن ءوز ومىرلەرىن قيادى.
كولىك جۇرگىزۋ مادەنيەتى – ەڭ الدىمەن جولداعى قارىم-قاتىناس بولىپ تابىلادى. ءوزارا كومەك كورسەتۋ. بارلىق جول قوزعالىسىندا قاتىسۋشىلاردى قۇرمەتتەۋ. جۇرگىزۋ مادەنيەتى ارقايسىمىزعا بايلانىستى.
جول-كولىك وقيعالارىن، ءتىپتى ادام شىعىنىن تۋدىرۋى مۇمكىن كىشىگىرىم قۇقىق بۇزۋشىلىقتارعا دا تولىق توزبەۋشىلىك قاجەت. اسىرەسە، بالالار مەن وقۋ ورىندارىنىڭ، جاياۋ جۇرگىنشىلەر وتكەلدەرى مەن قوعامدىق كولىك ايالدامالارىنىڭ جانىندا بارىنشا ساق بولۋ كەرەك.
كاۋسار بايعاليەۆا
