Pedagogika salasyna tän «ūstaz» sözı soŋǧy kezderı dıni ortada da qoldanylyp jür. Būl dūrys pa, älde būrys pa? Oǧan kımder kelısedı, kmıder kelıspeidı? Sebebı nede? Osy turaly pedagogter, imamdar jäne ǧalymdardyŋ pıkırın sūrap kördık.
Biyldan bastap elımızde ūstazdardyŋ käsıbi merekesı alǧaş ret 5 qazan künı atalyp ötıletın boldy. Oqu-aǧartu ministrlıgınıŋ aituynşa, būl datany merekeleu Düniejüzılık mūǧalımder künımen säikestendırılgen.
«Ūstaz» degende köpşılıktıŋ oiyna mektepte ärıp üiretıp, bılım bergen mūǧalımı keledı. Alaida jyl ötken saiyn būl ūǧymnyŋ auqymy keŋeiıp keledı. Mäselen, bügınde «ūstaz» sözı dıni oqytuşyǧa da qoldanylyp jür. Būl qanşalyqty dūrys?
«SANAǦA ÖZGERIS ÄKELGEN ADAM – ŪSTAZ»
Qoǧam belsendısı, ardager ūstaz Ömır Şynybekūly qazırgı taŋda «ūstazdardyŋ» köbeiıp ketkenın jetkızdı. - «Ūstaz» — ūly esım, kielı söz. Aldyŋyzǧa myŋdaǧan şäkırt ötse de, älı künge özımızdı bıreu «ūstaz» dese qysylyp qalamyz. Qazır «ūstaz» köbeiıp kettı. İmamnyŋ bärın osylai dep atap jür. Mektepte 2 jyl ıstegen keibır mūǧalım «ūstazbyn» dep keudesın qaǧyp şyǧa keletının de körıp jürmız. Būlai tek sabaq beretın adamdy aitpaidy, aǧartuşylyqpen ainalysyp, qoǧamdyq sanaǧa özgerıs, tıptı sılkınıs äkelgen adam ǧana ūstaz bola alady, - deidı ol. Taǧy bır mektep mūǧalımı Aiman Saǧidullanyŋ būl turasyndaǧy pıkırı mynandai.- «Men qanşa jyl mūǧalım bolsam da özımdı «ūstazbyn» dep atai almaimyn. Men ūstaz emespın, jai ǧana mūǧalımmın. Ūstaz bolu üşın kädımgıdei eŋbegıŋ sıŋuı kerek qoi. Ūstazdyq oŋai kele qoimaidy».Al şeber-mūǧalım Meiramgül Barkazatqyzynyŋ aituynşa, dıni uaǧyz aituşyny «ūstaz» deu – bılmestık.
- Jalpy «ūstaz» üiretuşı, tälımger degen maǧynany beredı. Qazaq ūǧymynda söz önerın, än önerın, qolönerdıŋ türlerın üiretken adamdy «ūstaz» sanaǧan. Jambyl Süiınbaidy «ūstaz» sanaidy. Olardyŋ sözı halyqtyŋ jüregıne jol tartqan. Halyqqa jaqqan. Al dıni uaǧyz aituşyny “ūstaz” deu – bılmestık. Bılmestık emes, nadandyq. Mūhammed paiǧambardy küllı mūsylman ūstaz sanaidy, moiyndaidy. Al ekı auyz uaǧyz aituşy sahaba emes, ony ūstaz degender – bılımsız äuesqoilar. Ondailar ūstaz sözın qoldanbasyn.«PENDENI JAQSY JOLǦA TÜSIRGEN ADAM – ŪSTAZ» Almaty qalasyndaǧy «Amanqūl ata» meşıtınıŋ bas imamy Serıkhan Ahmadiev ūstazdyqtyŋ qasietı meşıtten bastalǧan deidı.
- Bükıl ılımnıŋ bastauy mūsylmandardan şyqty. Bızdıŋ ziialylarymyzdyŋ barlyǧy derlık sauatyn medreselerden aşty. Dınımızde üş qasiettı adam bar ekenın aitylady: bala – üşın äke-şeşe, äiel adam üşın – özınıŋ küieuı, şäkırt üşın ūstazy. Bız ūstaz dep – üiretuşı, dūrys jol nūsqauşy adamdy aitamyz. Būl söz mektep pen joǧary oqu oryndaryndaǧy oqytuşylarǧa da, dın jolyndaǧy imamdar men moldalarǧa ortaq. Pendenı jaqsy jolǧa tüsırgen, ömırlık azyq bolar dünie üiretken adam «ūstaz» atana alady, - dep tüsındırdı imam Serıkhan Ahmadiev.Onyŋ aituynşa, «Nūr-Mübarak» sekıldı universitetter men medreselerde dıni oqytuşylardy «ūstaz» deu qalyptasqan. Al soŋǧy uaqytta imamdar men meşıtte sabaq beretınderdı köp adam osylai atap jür.
- Būl – jaqsy dünie. «Ūstaz» dep aitqan saiyn adamnyŋ jüregı ızgılıkke, tärbiege jaqyndai beredı dep oilaimyn. Osyndai jaqsy sözder jürektı nūrlandyrady, - deidı imam.
«DINİ ADAMDY DÄREJESINE QARAI ATAǦAN DŪRYS»
Dıntanuşy, äl-Farabi atyndaǧy Qazaq ūlttyq universitetınıŋ oqytuşysy Myrzahmet Jüzei meşıt pen äleumettık jelı arqyly uaǧyz aityp jürgen jandardy «ūstaz» dep atamau kerek degen pıkırde.- Adam bıreudı ūstaz dep aituy üşın odan arnaiy tälım aluy kerek, şäkırt pen oqytuşy arasynda bailanys boluy tiıs. Sebebı būl öte tereŋ maǧynaly ūǧym. Keide jastar sözdıŋ mänın tüsınbei, meşıtte ia ǧalamtorda bır-ekı uaǧyz tyŋdap, ony aitqan adamdy «ūstaz» dep atap jatady. Būl dūrys emes. Qazırgı taŋda däl osy dünie elıkteuşılıkke ainalyp bara jatyr. Dıni adamdy därejesıne qarai imam, molda, uaǧyzşy, meşıt qyzmetkerı dep ataǧan dūrys. İä, bükıl elde ūstaz — märtebelı söz. Ol tek islam dınınde ǧana emes, barlyq salada bolady. Ūstaz bılımınen bölek, mınezı, tärbiesı, özın-özı ūstauy arqyly da jaqsy közge tüsuı qajet,-dep tüsındırdı ol.
«ŪSTAZ» DINİ SÖZ BOLǦAN EMES»
Mūhtar Äuezov atyndaǧy ädebiet jäne öner institutynyŋ ǧylymi qyzmetkerı, arab jäne parsy tılın bıletın Iýsuf Piltan el aityp jürgendei, nemese dıni ortada qoldanatyndai «ūstaz» sözınıŋ arab tılınen enbegenın aitty.- «Ūstaz» arab tılınen kelgen dıni söz emes. Ol tıldık qoldanysqa pehleui (köne parsy) tılınen engen. Ūstad (استاد) — mūǧalım, jetekşı, aqylşy degendı bıldıredı. Qazırgı taŋda İranda «ūstaz» dep barmaǧynan bal tamǧan şeberler men aqsaqaldardy ataidy. Jalpy ūstaz dıni söz bolǧan emes. Parsylar dıni oqytuşylardy «ūstaz» dep atamaidy. Onyŋ ornyna «modares», därıs beruşı sözı jūmsalady, - dep tüsındırdı ol.«Ūstaz» sözı turaly 2008 jyly şyqqan «Qazaq tılınıŋ tüsındırme sözdıgınde mynandai anyqtama berılıptı. «Ūstaz - tälım – tärbie, bılım beretın oqytuşy, aqylşy, jetekşı». Klassik aqyndardan bastap, jaŋa däuır ökılderınıŋ ūstaz turaly öleŋderınıŋ bärı de mūǧalımge, nemese ǧylym jolyndaǧy jetekşıge arnalǧan. Ädebiette «ūstaz» sözı pedagogika jäne ǧylym salasyna qatysty qoldanylyp keledı. Al asa üzdık jetıstıkterı jäne memleketke sıŋırgen airyqşa eŋbegı üşın pedagogter «Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen ūstazy» degen qūrmettı ataqpen marapattalady.
Diana ASAN, «Adyrna» ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
«Būl jer köpşılıktıŋ «tualetı» emes!». İmam meşıt äjethanasyna kırmek bolǧan jūmysşylardy quyp şyqty
