Búgin Túrkistan qalasynda Ulttyq quryltaıdyń ekinshi májilisi Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń qatysýymen jalǵasady. Ekinshi quryltaı jıyny keshe bastalyp, birneshe taqyryp talqyǵa túsken. Qoǵamdy jańǵyrtý, mádenı-rýhanı damý jáne bilim jáne ǵylym salasynyń máseleleri sóz boldy. Ulttyq quryltaıdyń qoǵamǵa ortaq sıpaty nede?
Zań shyǵarýshy Parlament turǵanda Ulttyq quryltaı qurýdyń ne qajeti bar. Osy jáne ózge de suraqtardy Ulttyq quryltaı múshesi, belgili telejýrnalıst Serik Ábikenulyna qoıdyq.
DÁNEKERShILIK
– Túrkistan qalasynda ótip jatqan quryltaıdan ne kútesiz?
– Bıylǵy quryltaı bir kún buryn bastaldy. Keshe, 16 maýsymda jumysshy toby jumys istedi. Quryltaıdyń 117 múshesi mádenıet, rýhanııat, qoǵamdyq damý jáne saıası áleýmettik damý máseleri boıynsha tórt sekııaǵa bólinip, jumys istedi. Oǵan jaýapty úkimet músheleri ıaǵnı Mádenıet mınıstri Ashat Oralov pen Aqparat mınıstri Darhan Qydyráli qatysty.
Mysaly, ózimiz keshe mádenıet jáne rýhanııat sekııasynda bolyp, eki mınıstrdiń aldynda qoǵamdaǵy máselerdi aıttyq. Ózge sessııada ne aıtylǵanyn bilmeımin. Biraq óz tobymyzda qoǵamda qordalanyp qalǵan máselelerdi aıttyq. Rýhanııattyń bir tiregi kıno desek búgingi týyndylarda dinı baǵyt basym bolyp bara jatyr.
Sondaı-aq prezıdent tapsyrmasy boıynsha qurylǵan «Qazaq tili» qoǵamynyń máselesin kóterdim. Bir qyzyǵy halyqaralyq degen statýsy bar uıym qoǵamǵa eshqandaı paıda ákelip jatqan joq. Jıynnan keıin Májilis depýtaty ári atalǵan qoǵamnyń tórasynyń orynbasary Maksım Rojın «Qazir prezıdenttiń aıtqan tapsyrmalary qaraýsyz qalyp bara jatyr. Biz memlekettik tildiń damytýǵa baılanysty qanshama bastama kóterdik. Áıtse de ol depýtattar arasynda qoldap tappaı jatyr. Bizdiń osy máselemizdi qoldaǵanyńyzǵa kóp rahmet» dedi.
Senbi kúni osy másele tujyrymdalyp, ár toptyń jetekshileri prezıdenttiń aldynda kóteredi. Ulttyq quryltaıdyń negizgi maqsaty qoǵamdaǵy ýshyqqan dúnıelerge dáneker bolyp, osyndaı jıyndarda aıtyp, sheshilýine sebepshi bolý ǵoı.
«KÓKE, MYNA JUMYSYŃ ShIKI ǴOI»
- Qoǵamda «Parlament bola tura Ulttyq quryltaı qurýdyń ne qajeti bar?» degen pikirler aıtyldy. Depýtattyq mandaty bar Maksım Rojın sheshe almaı otyrǵan máseleni Ulttyq quryltaı múshesi qalaı sheshedi?
– Bul jerge toptasqan adamdardyń aýzynda dýasy bar adamdar shyǵar dep oılaımyn. Endi mysalǵa qoǵamnyń sózin bireý sóılemese kim sóıleıdi? Depýtattar qazir jalaqysyn alyp otyrǵan azamattar ǵoı. Olardyń quzyrettik fnýkııasy naqtylanǵan. Bul jerde Ulttyq quryltaıdyń jumysy qoǵamdyq jumys bolyp sanalady. Qoǵamdyq jumys bolǵandyqtan Ulttyq quryltaıdy ótkizgende shaqyrǵany bolmasa 365 kúnge aqy tólep otyrǵan joq.
Mysaly, biz áleýmettik jelide pikirimizdi ótkir aıtamyz. Al sáti kelgende kezdesip «Kóke, senderdiń myna jumysyń shıki ǵoı» dep betke aıtqannyń qandaı kemshiligi bar dep oılaımyn ózim. Halyqtyń sózin bir adam joǵary jaqqa jetkizý kerek qoı.
Mysaly, kınogerlerdiń máselesi boıynsha Azamat Sharǵyn bastaǵan azamattar shyryldap júr. Solardyń máselesin Mádenıet mınıstri Ashat Oralovqa aıttym. Áıteýir, shaqyrylǵan kezde bir adam múmkindigin taýyp kóterip otyr ǵoı. Erteń bul másele prezıdenttiń aldynda aıtylyp, qoldaý tabatyn bolsa, kınogerlerge kómek bolmaı ma? Ulttyq quryltaıdy «keregi joq» dep jaýyp tastaı salsa da maǵan báribir. Óıtkeni odan túsip jatqan materıaldyq paıda joq.
Mysaly, byltyrǵy quryltaıda óziń aıtqandaı «fýnkııasy túsiniksiz, ári parlament bar kezde bizdiń quryltaıǵa qatysymyz qansha? Nege biz shabylyp júrmiz?» degen oı mende de boldy. Biraq Túrkistanda, juma kúni úkimet músheleri men prezıdent ákimshiliginiń ókilderi qatysqan jıynda basqasha oı paıda boldy. Olarǵa «toqtańdarshy, meniń aıtatyn pikirim bar» dep óz oıymdy jetkizdim. Jalpy búgin ashyq dıalog boldy.
«PREZIDENTTI MAQTAÝ QAJET EMES»
– Qoǵamda qandaı da bir daý shyqsa komıssııa qurý ádeti bar. 2019 jylǵy prezıdent saılaýynan keıin Ulttyq senim keńesi quryldy. Ulttyq quryltaı halyqty aldarqatýdyń quraly emes pe?
– Mysalǵa men óz basym halyqty aldaý isine barmaımyn. Máselen, men óz oıymda aıtamyn dep keldim, aıttym. Eger de maǵan manıpýlıaııa jasap, «mynany aıt, mynany aıtpa» dese men oǵan barmaǵan bolar edim. Ony qoǵam da, jýrnalıster qaýymy da jaqsy biledi. Quryltaıda menen bólek óz sózinde tura alatyn biraz azamattar bar. Ulttyq quryltaı qoǵamdy aldaý úshin qurylǵan joq.
Qańtar oqıǵasy jaýyrdy jaba toqýdyń saldarynan halyqtyń qandaı dárejege jetkenin kórsetti. Ol jerde arandatýshylar bolǵany da anyq, biraq halyqtyń erip ketýine nazar aýdarýǵa tıisti nárselerge mán bermeý sebep boldy. Ne de bolsa táýekel etip kórýge bolady.
– Ulytaýda ótken quryltaıda prezıdentti Asqar Jumadildaev, Maqsat Tolyqbaı sekildi azamattar maqtady. Ekinshi quryltaıda da sol senarıı qaıtalanyp, prezıdentti maqtap ala jónelmeısizder me?
- Senbi kúngi quryltaıda eldiń qalaı sóıleıtinin men bilmeımin. Biraq qazir bizge prezıdentti maqtaý da, dattaý da qajet emes, ekiudaı bolyp turǵan qoǵamdy saqtap qalý kerek bop tur. Halyqtyń áleýmettik jáne rýhanı jaǵdaıy qalaı bolyp turǵanyn kórip otyrmyz.
– Áli de bolsa qoǵamda jaǵympazdanyp qalatyn adamdar kezdesip qalady. Biz áli ótkennen sabaq almaǵan sııaqtymyz ba?
– Aýrý batpandap kirip mysqyldap shyǵady emes pe? Túbinde budan da arylamyz. Biraq men Nazarbaevqa da, bul prezıdentke de oda aıtqan jerim joq. Árkim óz sózine jaýap bergeni durys dep oılaımyn.
– Bılik halyq aldynda repýtaııasy taza ıaǵnı kezinde «ýralamaǵan» azamattardy ózine tartyp, súıkimin qalyptastyryp jatqan joq pa?
– Eldiń aldynda azdaǵan bolsa da abyroıy bar azamattar týraly óziń aıtyp otyrsyń ǵoı. Meniń jasym qazir elýden asty. Qazir men bılik úshin de, basqa úshin de emes, bala-shaǵamnyń esi durys memlekette turýy úshin jumys istegim keledi. Men osy jasyma deıin saıası isterge belsene aralasqan emespin. Jýrnalıst retinde ózimniń oıymdy aıttym da, otyrdym.
Serik Joldasbaı
«Adyrna» ulttyq portaly
