Bügın Türkıstan qalasynda Ūlttyq qūryltaidyŋ ekınşı mäjılısı Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaevtyŋ qatysuymen jalǧasady. Ekınşı qūryltai jiyny keşe bastalyp, bırneşe taqyryp talqyǧa tüsken. Qoǧamdy jaŋǧyrtu, mädeni-ruhani damu jäne bılım jäne ǧylym salasynyŋ mäselelerı söz boldy. Ūlttyq qūryltaidyŋ qoǧamǧa ortaq sipaty nede?
Zaŋ şyǧaruşy Parlament tūrǧanda Ūlttyq qūryltai qūrudyŋ ne qajetı bar. Osy jäne özge de sūraqtardy Ūlttyq qūryltai müşesı, belgılı telejurnalist Serık Äbıkenūlyna qoidyq.
DÄNEKERŞILIK
– Türkıstan qalasynda ötıp jatqan qūryltaidan ne kütesız?
– Biylǧy qūryltai bır kün būryn bastaldy. Keşe, 16 mausymda jūmysşy toby jūmys ıstedı. Qūryltaidyŋ 117 müşesı mädeniet, ruhaniiat, qoǧamdyq damu jäne saiasi äleumettık damu mäselerı boiynşa tört seksiiaǧa bölınıp, jūmys ıstedı. Oǧan jauapty ükımet müşelerı iaǧni Mädeniet ministrı Ashat Oralov pen Aqparat ministrı Darhan Qydyrälı qatysty.
Mysaly, özımız keşe mädeniet jäne ruhaniiat seksiiasynda bolyp, ekı ministrdıŋ aldynda qoǧamdaǧy mäselerdı aittyq. Özge sessiiada ne aitylǧanyn bılmeimın. Bıraq öz tobymyzda qoǧamda qordalanyp qalǧan mäselelerdı aittyq. Ruhaniiattyŋ bır tıregı kino desek bügıngı tuyndylarda dıni baǧyt basym bolyp bara jatyr.
Sondai-aq prezident tapsyrmasy boiynşa qūrylǧan «Qazaq tılı» qoǧamynyŋ mäselesın köterdım. Bır qyzyǧy halyqaralyq degen statusy bar ūiym qoǧamǧa eşqandai paida äkelıp jatqan joq. Jiynnan keiın Mäjılıs deputaty ärı atalǧan qoǧamnyŋ törasynyŋ orynbasary Maksim Rojin «Qazır prezidenttıŋ aitqan tapsyrmalary qarausyz qalyp bara jatyr. Bız memlekettık tıldıŋ damytuǧa bailanysty qanşama bastama köterdık. Äitse de ol deputattar arasynda qoldap tappai jatyr. Bızdıŋ osy mäselemızdı qoldaǧanyŋyzǧa köp rahmet» dedı.
Senbı künı osy mäsele tūjyrymdalyp, är toptyŋ jetekşılerı prezidenttıŋ aldynda köteredı. Ūlttyq qūryltaidyŋ negızgı maqsaty qoǧamdaǧy uşyqqan dünielerge däneker bolyp, osyndai jiyndarda aityp, şeşıluıne sebepşı bolu ǧoi.
«KÖKE, MYNA JŪMYSYŊ ŞİKI ǦOI»
- Qoǧamda «Parlament bola tūra Ūlttyq qūryltai qūrudyŋ ne qajetı bar?» degen pıkırler aityldy. Deputattyq mandaty bar Maksim Rojin şeşe almai otyrǧan mäselenı Ūlttyq qūryltai müşesı qalai şeşedı?
– Būl jerge toptasqan adamdardyŋ auzynda duasy bar adamdar şyǧar dep oilaimyn. Endı mysalǧa qoǧamnyŋ sözın bıreu söilemese kım söileidı? Deputattar qazır jalaqysyn alyp otyrǧan azamattar ǧoi. Olardyŋ qūzyrettık fnuksiiasy naqtylanǧan. Būl jerde Ūlttyq qūryltaidyŋ jūmysy qoǧamdyq jūmys bolyp sanalady. Qoǧamdyq jūmys bolǧandyqtan Ūlttyq qūryltaidy ötkızgende şaqyrǧany bolmasa 365 künge aqy tölep otyrǧan joq.
Mysaly, bız äleumettık jelıde pıkırımızdı ötkır aitamyz. Al sätı kelgende kezdesıp «Köke, senderdıŋ myna jūmysyŋ şikı ǧoi» dep betke aitqannyŋ qandai kemşılıgı bar dep oilaimyn özım. Halyqtyŋ sözın bır adam joǧary jaqqa jetkızu kerek qoi.
Mysaly, kinogerlerdıŋ mäselesı boiynşa Azamat Şarǧyn bastaǧan azamattar şyryldap jür. Solardyŋ mäselesın Mädeniet ministrı Ashat Oralovqa aittym. Äiteuır, şaqyrylǧan kezde bır adam mümkındıgın tauyp köterıp otyr ǧoi. Erteŋ būl mäsele prezidenttıŋ aldynda aitylyp, qoldau tabatyn bolsa, kinogerlerge kömek bolmai ma? Ūlttyq qūryltaidy «keregı joq» dep jauyp tastai salsa da maǧan bärıbır. Öitkenı odan tüsıp jatqan materialdyq paida joq.
Mysaly, byltyrǧy qūryltaida özıŋ aitqandai «funksiiasy tüsınıksız, ärı parlament bar kezde bızdıŋ qūryltaiǧa qatysymyz qanşa? Nege bız şabylyp jürmız?» degen oi mende de boldy. Bıraq Türkıstanda, jūma künı ükımet müşelerı men prezident äkımşılıgınıŋ ökılderı qatysqan jiynda basqaşa oi paida boldy. Olarǧa «toqtaŋdarşy, menıŋ aitatyn pıkırım bar» dep öz oiymdy jetkızdım. Jalpy bügın aşyq dialog boldy.
«PREZİDENTTI MAQTAU QAJET EMES»
– Qoǧamda qandai da bır dau şyqsa komissiia qūru ädetı bar. 2019 jylǧy prezident sailauynan keiın Ūlttyq senım keŋesı qūryldy. Ūlttyq qūryltai halyqty aldarqatudyŋ qūraly emes pe?
– Mysalǧa men öz basym halyqty aldau ısıne barmaimyn. Mäselen, men öz oiymda aitamyn dep keldım, aittym. Eger de maǧan manipuliasiia jasap, «mynany ait, mynany aitpa» dese men oǧan barmaǧan bolar edım. Ony qoǧam da, jurnalister qauymy da jaqsy bıledı. Qūryltaida menen bölek öz sözınde tūra alatyn bıraz azamattar bar. Ūlttyq qūryltai qoǧamdy aldau üşın qūrylǧan joq.
Qaŋtar oqiǧasy jauyrdy jaba toqudyŋ saldarynan halyqtyŋ qandai därejege jetkenın körsettı. Ol jerde arandatuşylar bolǧany da anyq, bıraq halyqtyŋ erıp ketuıne nazar audaruǧa tiıstı närselerge män bermeu sebep boldy. Ne de bolsa täuekel etıp köruge bolady.
– Ūlytauda ötken qūryltaida prezidenttı Asqar Jūmadıldaev, Maqsat Tolyqbai sekıldı azamattar maqtady. Ekınşı qūryltaida da sol ssenarii qaitalanyp, prezidenttı maqtap ala jönelmeisızder me?
- Senbı küngı qūryltaida eldıŋ qalai söileitının men bılmeimın. Bıraq qazır bızge prezidenttı maqtau da, dattau da qajet emes, ekıūdai bolyp tūrǧan qoǧamdy saqtap qalu kerek bop tūr. Halyqtyŋ äleumettık jäne ruhani jaǧdaiy qalai bolyp tūrǧanyn körıp otyrmyz.
– Älı de bolsa qoǧamda jaǧympazdanyp qalatyn adamdar kezdesıp qalady. Bız älı ötkennen sabaq almaǧan siiaqtymyz ba?
– Auru batpandap kırıp mysqyldap şyǧady emes pe? Tübınde būdan da arylamyz. Bıraq men Nazarbaevqa da, būl prezidentke de oda aitqan jerım joq. Ärkım öz sözıne jauap bergenı dūrys dep oilaimyn.
– Bilık halyq aldynda reputasiiasy taza iaǧni kezınde «uralamaǧan» azamattardy özıne tartyp, süikımın qalyptastyryp jatqan joq pa?
– Eldıŋ aldynda azdaǧan bolsa da abyroiy bar azamattar turaly özıŋ aityp otyrsyŋ ǧoi. Menıŋ jasym qazır eluden asty. Qazır men bilık üşın de, basqa üşın de emes, bala-şaǧamnyŋ esı dūrys memlekette tūruy üşın jūmys ıstegım keledı. Men osy jasyma deiın saiasi ısterge belsene aralasqan emespın. Jurnalist retınde özımnıŋ oiymdy aittym da, otyrdym.
Serık Joldasbai
«Adyrna» ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
