Astanadaǵy «Jastar» teatrynyń negizin qalaýshy, rejısser, akter Dáýren Serǵazın qazirgi teatr men kórermen, ádebıet pen dramatýrgııanyń máseleleri jaıynda oı bólisedi.
- Sahnada teatrmen aýyratyndar jumys jasaıdy deımiz. Al teatrǵa qandaı adamdar turaqty kórermen bolyp qalady dep aıta alasyz?
- Ózin-ózi zerttegen, óziniń ishki dúnıesine úńile alatyn, óz janymen túsinise alatyn adam teatrǵa kóp keledi dep oılaımyn. Óıtkeni teatr adamǵa emoıonaldyq sezim syılaıdy. Sondaı emoıonaldyq sezimdi bastan ótkergendi jaqsy kóretin, ózin ár túrli kúıge sala alatyn kórermen teatrdan keregin taba alady.
- "Jastar" teatrynyń repertýaryndaǵy "Asaýǵa tusaý", "Revızor" qoıylymdaryn kórmegen qala, aýdan, óńirler kóp. Osyndaı tanymal qoıylymdarǵa qazir áleýmettik jelilerde suranys óte joǵary. Halyqtyń osy suranysyna saı qandaı jaýap bere alasyzdar?
- Qamtıtyn aýqymy kınodaǵy sııaqty emes, teatrdyń shekarasy óte tar. Onyń qundylyǵy da osy shyǵar. Negizi bul qoıylymdardy elimizdiń barlyq qalalarynda qoıyp shyqtyq deýge bolady. Biraq bir ret qoıǵanda ony tek bes júzdeı kórermen kóredi. Teatr qoıylymyn árbir aýdan-óńirlerge aparýǵa múmkindik joq. Sebebi, teatr degen - úlken ujym. Osy ujymdaǵy 50-80 adamdy, qoıylymǵa kerekti sahna men dekoraııalardy árbir óńirge alyp barý múmkin emes. Osy qoıylymdardy shynymen qatty kórgisi keletin kórermen, ókinishke oraı, astanamyzǵa arnaıy kelip qana kóre alady.
- Jaqynda VI Group qurylys kompanııasy "Jastar" teatryna jańa ǵımarat salyp berý isin óz jaýapkershiligine alǵany týraly aqparat estidim. Bul aqparat qanshalyqty ras?
- Eki jaqtyń kelissózi ázirge júrip jatyr. Bul tek teatr men qurylys kompanııasynyń arasynda sheshiletin másele emes. Memleket pen ákimdiktiń aralasýymen ǵana júzege asatyn is bolǵandyqtan, bul ázirge nıet, arman ǵana bolyp tur.
- Teatr rejısseri retinde jaqynda "Kúıeý bala" qoıylymyn usyndyńyz. Bul qoıylym negizinen qazaq jigitterine baǵyttalyp, "Elińdi, jerińdi, urpaǵyńdy bilimdi bolý arqyly qorǵaı alasyń, "bilim izden, eńbek et" dep turǵandaı kórindi. Rejısser retinde osy qoıylym arqyly qandaı oıdy jetkizgińiz keldi?
- Bul qoıylymda talqylanatyn taqyryp, ózekti máseleler kóp. Ár kórermen ózi túsine alatyn taqyrypty, ózine jaqyn ózektilikti tańdap alady. Iá, rejısser retinde kóbirek qazaq jigitterine úndeý tastaýǵa tyrystym. Birinshiden, ár qazaq qyzyna ózimizdiń qaryndasymyz nemese ápkemiz retinde qaramasaq, erteń talan-tarajǵa salynyp, qazaq namysyn qorǵaıtyn urpaq qalyptaspaýy múmkin degen úndeý boldy. Qazaq jigitterine ornyńnan turyp, alǵa qaraı qozǵalyp, jan-jaǵyńdy saralap, óz ultyńa jáne óz bolmysyńa janashyrlyqpen qarap, tek búgingi kún úshin emes, bolashaqtyń qamy úshin janpıda ete bilýiń qajet degen úndeýdi jetkizgim keldi.
- "Azattyq" portaly júrgizgen mynadaı saýalnamany kórdim: "turmysqa shyqqan qazaq qyzynyń kelin retinde qandaı mindetteri bar ekenin qoǵam bolyp jatqa bilemiz, al úılengen qazaq jigitiniń kúıeý jigit retinde qandaı mindetteri bar?" degen suraqqa jigitterimizdiń 99 paıyzy "qaıyn jurtyn syılaýy kerek" degen jaýapty qaıtalaı beripti. Bul jaýapty qazaq jigitterin tárbıeleýde ketken qateliktiń kórinisi retinde tanýǵa bola ma?
- Qaıyn jurtqa óz otbasyńdy baqytty etýden artyq qurmet joq. Óz otbasyńdy baqytty ete almaı turyp qaıyn jurttyń aldynda jorǵalaýyńnyń eshqandaı quny bolmaıdy. Shyn máninde, ár qazaq jigitinen tosynnan baryp emes, túbegeıli aqtaryp surasań, olar basqasha durys jaýapty berer edi dep oılaımyn.
Al tárbıeniń durys qalyptaspaýyna ártúrli nárseler áser etedi. Tárbıe balaǵa kishkentaı kezinen berilýi tıis, úlkeıgeninde tárbıeleý óte kesh bolady. Ókinishke oraı, bizdiń qoǵamda balanyń tárbıesin de, bilimin de mektepke ysyryp qoıatyn ata-analar kóp. Mektepte balaǵa bilim beriledi, al negizgi tárbıeni bala óz ata-anasynan alady. Balany meıirimdilikke tárbıeleý, oǵan ómirdiń qundylyqtaryn túsindirý, adamı bolmysty tanytý - osynyń barlyǵyn ata-ana óz moınyna alýy qajet.
- Teatr rejısseri retinde kóbirek shet eldik shyǵarmalardy tańdaıtynyńyzdy baıqadym. Qazaq jazýshylary shet eldik jazýshylardan qandaı úlgi alǵanyn qalar edińiz?
- Bizdiń táýelsiz el atanǵan kezeńdegi ádebıetimizdiń jazýshylaryn aıtatyn bolsaq, Oralhan Bókeı, Sherhan Murtazalardyń shyǵarmalary shet eldik jazýshylardyń shyǵarmalarynan kem emes. Dýlat Isabekov, Ilııas Esenberlınnyń shyǵarmalary álemdik sahnalarda qoıylyp ta júr.
Degenmen bizge qazirgi zamanǵy qazaq ádebıetin jasaıtyn jazýshylar qajet. Ókinishke oraı, qazir bizde kásibı turǵyda jazatyn, óz shyǵarmasymen álemdik deńgeıde tárbıe bere alatyn jazýshylarymyz joq. Jazǵanyn jiberetin jazýshylar bar, olardyń ishinde áser ete alatyny az. Al zamanaýı dramatýrgııa degen tipti joq deýge bolatyn shyǵar. Bizdiń qazirgi zamandaǵy jazýshylarymyzǵa álemdik deńgeıde ósý men álemdik deńgeıde tárbıe alý qajet.
Rejısser retinde men úshin shyǵarmada shyǵarmashylyq tilmen aıtqanda "aýa" bolýy jáne shyǵarmanyń tynysy tereń bolýy tıis. Bizdiń osy suranysymyzǵa saı shyǵarmalar tabylmaǵandyqtan, shet eldiń shyǵarmalaryn oqyp, povesterdi pesaǵa aınaldyryp, ol pesalardy ózimizdiń ulttyq rýhanııatymyzǵa laıyqtap shyǵarýǵa tyrysyp, jan-jaqty izdeniste jumys jasaımyz.
- Mysaly, jaqynda sahnalaǵan "Kúıeý bala" qoıylymyn avtor Jánibek Álkenmen birge ózińiz jazǵanyńyz týraly estigen edim...
- Iá, bul pesa basynda 15 bettik shyǵarma boldy. Rejısser retinde maǵan osyndaı obrazdardy qosý kerek, bir ǵana qyzdyń taǵdyryn emes, onymen birge búkil aýyldyń turmysyn kórsetý qajet degen suranysymdy jetkizip, avtormen birge aqyldasyp, pesany 25 betke deıin uzarttyq. Shyǵarmanyń sońyndaǵy qorytyndylardy ózim jazyp shyqtym.
- Qatelespesem, bir suhbatyńyzda kınosenarıı jazý jumysyn qolǵa ala bastaǵanyńyzdy aıtyp edińiz. Bolashaqty jazýshy-senarıst retinde týyndylaryńyz jaryqqa shyǵýyńyz múmkin be?
- Ábden múmkin... Bizdiń kóp ýaqytymyzdy akterlyq jumys alyp jatyr. Bolashaqta drama janrynda fılm túsirgim keledi, biraq dál qazir buǵan daıynmyn dep aıta almaımyn. Tájirıbem múmkindik berip, batylym jetse, sáti túsken ýaqytta oıdaǵy jobalardy júzege asyryp qalamyn.
- Al akter retinde byltyrǵy jyl siz úshin tabysty bolǵan sııaqty. Alǵash ret tıketon saıtynyń uıymdastyrýymen ótken saıysta "Eń úzdik kınoakter-2022" nomınaııasyn jeńip aldyńyz. Dál osy jyly drama teatrda akterlyq ónerdiń shyńy sanalatyn Gamlet róli repertýaryńyzǵa qosyldy. Óz salańyzda jetken osyndaı eki jetistikten keıin akter retinde qandaı sezimde boldyńyz?
- Jalpy meniń shyǵarmashylyq joldaǵy jetistikterim úlken dúmpýlermen emes, bir-bir baspaldaqpen kóterilip kele jatyr. Bul eki jetistikti úlken qýanysh demesek te, orta deńgeıdegi qýanyshtardyń biri boldy. Árıne, ınternette otyrǵan halyqtyń daýsymen "Eń úzdik kınoakter" nomınaııasy buıyrǵanynan keıin ol jerdegi halyqtyń yqylasy, qoldaý-qoshemeti úlken qýanysh syılady. Al "Gamlet" róline keler bolsaq, bul róldi áli óz qorjynymdaǵy ról dep aıta almaımyn. Teatr sahnasynda kóp qoıylmaǵandyqtan, bul ról áli damý ústinde. Men úshin Gamlet róli óziniń sarasy men salasyna túspegen, áli baǵynbaǵan beles bolyp tur.
- Qazaqtyń aktery bolyp týmaǵanda basqa damyǵan qaı eldiń, qandaı ulttyń aktery bolar edińiz?
- Ózimniń bolmysyma, tirligim men tirshiligime qazaqtyń bolmysy laıyqty kelip tur. Ózimdi basqa jaqta júrip budan da bıik belesterge jeter edim dep aıta almaımyn. Sondyqtan, shúkir, óz ortama saı kelgen sııaqtymyn.
Juldyz Qadirova
