استاناداعى «جاستار» تەاترىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، رەجيسسەر، اكتەر داۋرەن سەرعازين قازىرگى تەاتر مەن كورەرمەن، ادەبيەت پەن دراماتۋرگيانىڭ ماسەلەلەرى جايىندا وي بولىسەدى.
- ساحنادا تەاترمەن اۋىراتىندار جۇمىس جاسايدى دەيمىز. ال تەاترعا قانداي ادامدار تۇراقتى كورەرمەن بولىپ قالادى دەپ ايتا الاسىز؟
- ءوزىن-ءوزى زەرتتەگەن، ءوزىنىڭ ىشكى دۇنيەسىنە ۇڭىلە الاتىن، ءوز جانىمەن تۇسىنىسە الاتىن ادام تەاترعا كوپ كەلەدى دەپ ويلايمىن. ويتكەنى تەاتر ادامعا ەموتسيونالدىق سەزىم سىيلايدى. سونداي ەموتسيونالدىق سەزىمدى باستان وتكەرگەندى جاقسى كورەتىن، ءوزىن ءار ءتۇرلى كۇيگە سالا الاتىن كورەرمەن تەاتردان كەرەگىن تابا الادى.
- "جاستار" تەاترىنىڭ رەپەرتۋارىنداعى "اساۋعا تۇساۋ", "رەۆيزور" قويىلىمدارىن كورمەگەن قالا، اۋدان، وڭىرلەر كوپ. وسىنداي تانىمال قويىلىمدارعا قازىر الەۋمەتتىك جەلىلەردە سۇرانىس وتە جوعارى. حالىقتىڭ وسى سۇرانىسىنا ساي قانداي جاۋاپ بەرە الاسىزدار؟
- قامتيتىن اۋقىمى كينوداعى سياقتى ەمەس، تەاتردىڭ شەكاراسى وتە تار. ونىڭ قۇندىلىعى دا وسى شىعار. نەگىزى بۇل قويىلىمداردى ەلىمىزدىڭ بارلىق قالالارىندا قويىپ شىقتىق دەۋگە بولادى. بىراق ءبىر رەت قويعاندا ونى تەك بەس جۇزدەي كورەرمەن كورەدى. تەاتر قويىلىمىن ءاربىر اۋدان-وڭىرلەرگە اپارۋعا مۇمكىندىك جوق. سەبەبى، تەاتر دەگەن - ۇلكەن ۇجىم. وسى ۇجىمداعى 50-80 ادامدى، قويىلىمعا كەرەكتى ساحنا مەن دەكوراتسيالاردى ءاربىر وڭىرگە الىپ بارۋ مۇمكىن ەمەس. وسى قويىلىمداردى شىنىمەن قاتتى كورگىسى كەلەتىن كورەرمەن، وكىنىشكە وراي، استانامىزعا ارنايى كەلىپ قانا كورە الادى.
- جاقىندا ءۆى Group قۇرىلىس كومپانياسى "جاستار" تەاترىنا جاڭا عيمارات سالىپ بەرۋ ءىسىن ءوز جاۋاپكەرشىلىگىنە العانى تۋرالى اقپارات ەستىدىم. بۇل اقپارات قانشالىقتى راس؟
- ەكى جاقتىڭ كەلىسسوزى ازىرگە ءجۇرىپ جاتىر. بۇل تەك تەاتر مەن قۇرىلىس كومپانياسىنىڭ اراسىندا شەشىلەتىن ماسەلە ەمەس. مەملەكەت پەن اكىمدىكتىڭ ارالاسۋىمەن عانا جۇزەگە اساتىن ءىس بولعاندىقتان، بۇل ازىرگە نيەت، ارمان عانا بولىپ تۇر.
- تەاتر رەجيسسەرى رەتىندە جاقىندا "كۇيەۋ بالا" قويىلىمىن ۇسىندىڭىز. بۇل قويىلىم نەگىزىنەن قازاق جىگىتتەرىنە باعىتتالىپ، "ەلىڭدى، جەرىڭدى، ۇرپاعىڭدى ءبىلىمدى بولۋ ارقىلى قورعاي الاسىڭ، ء"بىلىم ىزدەن، ەڭبەك ەت" دەپ تۇرعانداي كورىندى. رەجيسسەر رەتىندە وسى قويىلىم ارقىلى قانداي ويدى جەتكىزگىڭىز كەلدى؟
- بۇل قويىلىمدا تالقىلاناتىن تاقىرىپ، وزەكتى ماسەلەلەر كوپ. ءار كورەرمەن ءوزى تۇسىنە الاتىن تاقىرىپتى، وزىنە جاقىن وزەكتىلىكتى تاڭداپ الادى. ءيا، رەجيسسەر رەتىندە كوبىرەك قازاق جىگىتتەرىنە ۇندەۋ تاستاۋعا تىرىستىم. بىرىنشىدەن، ءار قازاق قىزىنا ءوزىمىزدىڭ قارىنداسىمىز نەمەسە اپكەمىز رەتىندە قاراماساق، ەرتەڭ تالان-تاراجعا سالىنىپ، قازاق نامىسىن قورعايتىن ۇرپاق قالىپتاسپاۋى مۇمكىن دەگەن ۇندەۋ بولدى. قازاق جىگىتتەرىنە ورنىڭنان تۇرىپ، العا قاراي قوزعالىپ، جان-جاعىڭدى سارالاپ، ءوز ۇلتىڭا جانە ءوز بولمىسىڭا جاناشىرلىقپەن قاراپ، تەك بۇگىنگى كۇن ءۇشىن ەمەس، بولاشاقتىڭ قامى ءۇشىن جانپيدا ەتە ءبىلۋىڭ قاجەت دەگەن ۇندەۋدى جەتكىزگىم كەلدى.
- "ازاتتىق" پورتالى جۇرگىزگەن مىناداي ساۋالنامانى كوردىم: "تۇرمىسقا شىققان قازاق قىزىنىڭ كەلىن رەتىندە قانداي مىندەتتەرى بار ەكەنىن قوعام بولىپ جاتقا بىلەمىز، ال ۇيلەنگەن قازاق جىگىتىنىڭ كۇيەۋ جىگىت رەتىندە قانداي مىندەتتەرى بار؟" دەگەن سۇراققا جىگىتتەرىمىزدىڭ 99 پايىزى "قايىن جۇرتىن سىيلاۋى كەرەك" دەگەن جاۋاپتى قايتالاي بەرىپتى. بۇل جاۋاپتى قازاق جىگىتتەرىن تاربيەلەۋدە كەتكەن قاتەلىكتىڭ كورىنىسى رەتىندە تانۋعا بولا ما؟
- قايىن جۇرتقا ءوز وتباسىڭدى باقىتتى ەتۋدەن ارتىق قۇرمەت جوق. ءوز وتباسىڭدى باقىتتى ەتە الماي تۇرىپ قايىن جۇرتتىڭ الدىندا جورعالاۋىڭنىڭ ەشقانداي قۇنى بولمايدى. شىن مانىندە، ءار قازاق جىگىتىنەن توسىننان بارىپ ەمەس، تۇبەگەيلى اقتارىپ سۇراساڭ، ولار باسقاشا دۇرىس جاۋاپتى بەرەر ەدى دەپ ويلايمىن.
ال تاربيەنىڭ دۇرىس قالىپتاسپاۋىنا ءارتۇرلى نارسەلەر اسەر ەتەدى. تاربيە بالاعا كىشكەنتاي كەزىنەن بەرىلۋى ءتيىس، ۇلكەيگەنىندە تاربيەلەۋ وتە كەش بولادى. وكىنىشكە وراي، ءبىزدىڭ قوعامدا بالانىڭ تاربيەسىن دە، ءبىلىمىن دە مەكتەپكە ىسىرىپ قوياتىن اتا-انالار كوپ. مەكتەپتە بالاعا ءبىلىم بەرىلەدى، ال نەگىزگى تاربيەنى بالا ءوز اتا-اناسىنان الادى. بالانى مەيىرىمدىلىككە تاربيەلەۋ، وعان ءومىردىڭ قۇندىلىقتارىن ءتۇسىندىرۋ، ادامي بولمىستى تانىتۋ - وسىنىڭ بارلىعىن اتا-انا ءوز موينىنا الۋى قاجەت.
- تەاتر رەجيسسەرى رەتىندە كوبىرەك شەت ەلدىك شىعارمالاردى تاڭدايتىنىڭىزدى بايقادىم. قازاق جازۋشىلارى شەت ەلدىك جازۋشىلاردان قانداي ۇلگى العانىن قالار ەدىڭىز؟
- ءبىزدىڭ تاۋەلسىز ەل اتانعان كەزەڭدەگى ادەبيەتىمىزدىڭ جازۋشىلارىن ايتاتىن بولساق، ورالحان بوكەي، شەرحان مۇرتازالاردىڭ شىعارمالارى شەت ەلدىك جازۋشىلاردىڭ شىعارمالارىنان كەم ەمەس. دۋلات يسابەكوۆ، ءىلياس ەسەنبەرليننىڭ شىعارمالارى الەمدىك ساحنالاردا قويىلىپ تا ءجۇر.
دەگەنمەن بىزگە قازىرگى زامانعى قازاق ادەبيەتىن جاسايتىن جازۋشىلار قاجەت. وكىنىشكە وراي، قازىر بىزدە كاسىبي تۇرعىدا جازاتىن، ءوز شىعارماسىمەن الەمدىك دەڭگەيدە تاربيە بەرە الاتىن جازۋشىلارىمىز جوق. جازعانىن جىبەرەتىن جازۋشىلار بار، ولاردىڭ ىشىندە اسەر ەتە الاتىنى از. ال زاماناۋي دراماتۋرگيا دەگەن ءتىپتى جوق دەۋگە بولاتىن شىعار. ءبىزدىڭ قازىرگى زامانداعى جازۋشىلارىمىزعا الەمدىك دەڭگەيدە ءوسۋ مەن الەمدىك دەڭگەيدە تاربيە الۋ قاجەت.
رەجيسسەر رەتىندە مەن ءۇشىن شىعارمادا شىعارماشىلىق تىلمەن ايتقاندا "اۋا" بولۋى جانە شىعارمانىڭ تىنىسى تەرەڭ بولۋى ءتيىس. بىزدىڭ وسى سۇرانىسىمىزعا ساي شىعارمالار تابىلماعاندىقتان، شەت ەلدىڭ شىعارمالارىن وقىپ، پوۆەستەردى پەساعا اينالدىرىپ، ول پەسالاردى ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق رۋحانياتىمىزعا لايىقتاپ شىعارۋعا تىرىسىپ، جان-جاقتى ىزدەنىستە جۇمىس جاسايمىز.
- مىسالى، جاقىندا ساحنالاعان "كۇيەۋ بالا" قويىلىمىن اۆتور جانىبەك الكەنمەن بىرگە ءوزىڭىز جازعانىڭىز تۋرالى ەستىگەن ەدىم...
- ءيا، بۇل پەسا باسىندا 15 بەتتىك شىعارما بولدى. رەجيسسەر رەتىندە ماعان وسىنداي وبرازداردى قوسۋ كەرەك، ءبىر عانا قىزدىڭ تاعدىرىن ەمەس، ونىمەن بىرگە بۇكىل اۋىلدىڭ تۇرمىسىن كورسەتۋ قاجەت دەگەن سۇرانىسىمدى جەتكىزىپ، اۆتورمەن بىرگە اقىلداسىپ، پەسانى 25 بەتكە دەيىن ۇزارتتىق. شىعارمانىڭ سوڭىنداعى قورىتىندىلاردى ءوزىم جازىپ شىقتىم.
- قاتەلەسپەسەم، ءبىر سۇحباتىڭىزدا كينوستسەناري جازۋ جۇمىسىن قولعا الا باستاعانىڭىزدى ايتىپ ەدىڭىز. بولاشاقتى جازۋشى-ستسەناريست رەتىندە تۋىندىلارىڭىز جارىققا شىعۋىڭىز مۇمكىن بە؟
- ابدەن مۇمكىن... ءبىزدىڭ كوپ ۋاقىتىمىزدى اكتەرلىق جۇمىس الىپ جاتىر. بولاشاقتا دراما جانرىندا فيلم تۇسىرگىم كەلەدى، بىراق ءدال قازىر بۇعان دايىنمىن دەپ ايتا المايمىن. تاجىريبەم مۇمكىندىك بەرىپ، باتىلىم جەتسە، ءساتى تۇسكەن ۋاقىتتا ويداعى جوبالاردى جۇزەگە اسىرىپ قالامىن.
- ال اكتەر رەتىندە بىلتىرعى جىل ءسىز ءۇشىن تابىستى بولعان سياقتى. العاش رەت تيكەتون سايتىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن وتكەن سايىستا "ەڭ ۇزدىك كينواكتەر-2022" نوميناتسياسىن جەڭىپ الدىڭىز. ءدال وسى جىلى دراما تەاتردا اكتەرلىق ونەردىڭ شىڭى سانالاتىن گاملەت ءرولى رەپەرتۋارىڭىزعا قوسىلدى. ءوز سالاڭىزدا جەتكەن وسىنداي ەكى جەتىستىكتەن كەيىن اكتەر رەتىندە قانداي سەزىمدە بولدىڭىز؟
- جالپى مەنىڭ شىعارماشىلىق جولداعى جەتىستىكتەرىم ۇلكەن دۇمپۋلەرمەن ەمەس، ءبىر-ءبىر باسپالداقپەن كوتەرىلىپ كەلە جاتىر. بۇل ەكى جەتىستىكتى ۇلكەن قۋانىش دەمەسەك تە، ورتا دەڭگەيدەگى قۋانىشتاردىڭ ءبىرى بولدى. ارينە، ينتەرنەتتە وتىرعان حالىقتىڭ داۋسىمەن "ەڭ ۇزدىك كينواكتەر" نوميناتسياسى بۇيىرعانىنان كەيىن ول جەردەگى حالىقتىڭ ىقىلاسى، قولداۋ-قوشەمەتى ۇلكەن قۋانىش سىيلادى. ال "گاملەت" رولىنە كەلەر بولساق، بۇل ءرولدى ءالى ءوز قورجىنىمداعى ءرول دەپ ايتا المايمىن. تەاتر ساحناسىندا كوپ قويىلماعاندىقتان، بۇل ءرول ءالى دامۋ ۇستىندە. مەن ءۇشىن گاملەت ءرولى ءوزىنىڭ ساراسى مەن سالاسىنا تۇسپەگەن، الى باعىنباعان بەلەس بولىپ تۇر.
- قازاقتىڭ اكتەرى بولىپ تۋماعاندا باسقا دامىعان قاي ەلدىڭ، قانداي ۇلتتىڭ اكتەرى بولار ەدىڭىز؟
- ءوزىمنىڭ بولمىسىما، تىرلىگىم مەن تىرشىلىگىمە قازاقتىڭ بولمىسى لايىقتى كەلىپ تۇر. ءوزىمدى باسقا جاقتا ءجۇرىپ بۇدان دا بيىك بەلەستەرگە جەتەر ەدىم دەپ ايتا المايمىن. سوندىقتان، شۇكىر، ءوز ورتاما ساي كەلگەن سياقتىمىن.
جۇلدىز قادىروۆا
