Kınoteatrdyń aldynda saǵat eki jarymda kezdesemiz dep keliskendeı edi. Saǵatqa qarasa, úshten on bes mınýt ketipti.
Ihsan temekisin tastap, aıaǵymen myjyp turdy.
«Osy kúnge deıin meni kútkizbeýshi edi ǵoı», dep oılady.
Tańerteńnen sirkirep turǵan jaýyn basylar emes. Shashtarazdyń aldynda qolshatyr ustaǵan satýshy burynǵydaı kashtandy otqa pisirip, ary-beri ótken kisilerge usynyp, satyp tur...
Jas jigit kınoteatrdyń joǵarǵy qabatynan baspaldaqpen asyqpaı basyp tústi. Qarama-qarsy kóshege ótip, qalany qaq jarǵan dańǵylǵa qaraı bettedi.
Baıazıt alańy shaıyp ótken jaýynnan tazaryp, kóldiń aına betindeı jarqyraıdy. Tramvaılar ary-beri saldyrlap, áınekteri býlanǵan avtobýstar jolaýshylaryn syrtqa laqtyra sala asyǵys jóneledi.
Ihsan ylǵaldy jaıaýjolmen birese tómen yldılap, birese joǵary órmelep, kóshelerdi aınalyp kóp júrdi. Kınoteatr tusyndaǵy aıaldamaǵa jaqyndaǵan saıyn «Topkapydan keletin taǵy bir avtobýsty kúte turaıyn. Eger osy joly kelmese, ózim tartyp ketemin», dep sheshken bolady, biraq Melahat taǵy kelip toqtaǵan tramvaıdan shyqpaǵan soń, qaıta ornynan qozǵalmaı kútedi.
Aqsaraıdyń ushy kórinbeıtin jolyna kóz tastady. Saǵat úsh jarymnan asa bergende kúderin úze bastady.
Kelmeıtini belgili boldy ǵoı. Qyzǵa sengen osy, kelemin dese de kelmeıtin ádeti bar... Aqyly bar jigit o bastan túsiný kerek edi ǵoı. Onyń ústine álgi muhallebe táttisin birge jep otyrǵanda anyq aıtqany bar emes pe edi? Paltosynyń túımesin yzalana jula jazdaǵan kúıde «Ihsan!» – dep edi, «mamam kezdesip júrgenimizdi biledi eken. Quda bala Álemdar da bizdi kórip qalyp edi ǵoı, esińde me? Budan bylaı meni úıden shyǵarmaıdy. Bul joly ápkeniń úıine baramyn dep áreń ruqsat alyp, shyǵyp ketkem...»
Ihsan qyzdyń bul sózine mán bermegen bolatyn. Áıel balasy emes pe, búırekten sıraq shyǵarmasa joldary bolmaı qalady dep oılaǵan. Sol kezde aıtqan sóziniń astarynda talaı dúnıe jasyrynǵanyn endi ǵana túsingen syńaıly. Demek, osy eken ǵoı meni sarǵaıtyp, kútkizip qoıatyn jeleýi...
Onsyz da dostary dál osyndaı kúmánniń baryn sezdirip edi, biraq bunyń ózi oǵan senbegen. Buǵan Bahchekapydaǵy óndirispen aınalysatyn jas kásipker týraly aıtqan bolatyn. Sondaı-aq, Melahattyń úıine kórshi turatyn, medıına fakýltetinde oqıtyn uzyn boıly jigitti kórsetken. Dostardyń sol áńgimesin á degennen túsinýi kerek edi. Túsingen bolyp, kúıeýge tıgeli otyrǵan qyzdyń jińishke jolyn kespeý kerek edi. Jigittiń shamasy jetpedi me, álde... Qoldan kelmedi. Aqymaq bas-aı!..
Sol bir sátte kóz aldyna Melahattyń arman-qııaly eles berdi. Álgi óz-ózine senimdi bolashaq dáriger jigittiń ıyǵyna asylyp, Beıoǵlydaǵy kınoteatrda otyrǵanyn kórgendeı bolady. Kim biledi, dál osy sátte álgi
alańǵasarmen birge shyǵar... Al bul bolsa osynda, qaltasynda eki bıleti bar. Súmireıip tur. Dál osy bir kezde sheke tamyry solqyldaı bastady.
Jańbyr sabalap tur. Ylǵaldy qara bulttar bıik úılerdiń shatyrlaryna baýyrlap qonǵandaı.
Ihsan «Saǵan buıyra ma eken?..» dep oılady. «Álemniń eń ádemi arýyn saǵan kim beredi? Qolyńda mektep bitirgen belgi de joq… Erteń áskerge alyp ketse qatardaǵy jaýynger bolyp júresiń… Ómirdiń qyzyǵyn sonda kóresiń. Shamańa qaramaı, hanshaıymǵa kóz salasyń-aý!»
Gel jaqqan buıra shashynan moınyna sý ketkenin baıqamady. Eki márte túshkirip bolǵan soń ǵana esin jıdy: «Nemenege bola turmyn?» dep óz-ózine ashýlandy. Tramvaı aıaldamasynda bes-alty kisi turǵan. Solarmen qatarlasyp turyp aldy…
Alaıda dál sol kezde Melahattyń kósheniń arǵy betinen asyǵa basyp kele jatqanyn kórip qaldy. Qyz ony baıqaǵan joq. Qyzyl shálisin qolshatyrdaı búktep ustap arǵy betten ótip, kınoteatr tusyndaǵy kóshege qaraı buryldy.
Ihsannyń júregi dúrsildeı bastady. Biraq kútkizgenine ashýlanyp asyqpady. Tolqyǵan kóńilin basý úshin qaltasynan temeki alyp tutatty. Sóıtip, alańsyz aıandap kınoteatrǵa qaraı bettedi.
Melahat kireberiste tóńirekke alań kóńilmen kóz tastaıdy. Ihsandy kórgende qýanyshtan jaryla jazdap:
– Uzaq kútkizip qoıdym ba? – dep surady. – Ne bolǵanyn bilgenińde ǵoı.
– Jo-joq... Múlde kútkenim joq, – dedi Ihsan temekisin taǵy bir soraptap, samarqaý keıip tanytqandaı tútinin joǵary qaraı úrlep jiberdi.
Melahat malmandaı bolǵan Ihsannyń qolyn alyp júregine basty.
– Qarashy, qazir júregim toqtaıdy, – dedi alqyna sóılep. – Asyqqanym sonshalyq... Daıyndyǵymdy jasap, úıden shyǵa bergenimde, úlken ápkemizdiń abysyny kelip qaldy. Úıde menen basqa eshkim bolǵan joq. Áńgimesin tyńdap otyrýǵa tura keldi. Biraq onyń ne degenin bilmeımin, men seni oılap otyrdym... Túú, áńgimesi de taýsylmaıdy eken tegi... Sóıtip, apyl-ǵupyl úıden shyǵyp kettim. Jezdem kórip qalmasyn dep laıly jerdi keship óttim. Ústi-basyma qarashy!
Ihsan miz baqpady. Keshirim suraǵandaı aqtalyp, óz-ózinen sóılep jatqan qyzǵa muqııat qarap, ún qatpaı, tyńdap turdy.
Melahat jigittiń únsiz turysyn unatpaı:
– Ne bolyp qaldy... Maǵan nege sonsha tesilip qaraısyń? – dedi.
Jas jigit:
– Eshteme bolǵan joq, – dep jaýap qatty.
Ókpe-nazdy sezgen qyz qapelimde:
– Al onda neni kútip turmyz? Kirmeımiz be! Jartysynan kóre beremiz, – dep Ihsannyń qolynan tartyp, zalǵa qaraı jóneldi. Ihsan zorǵa kónip, ıkemge ózin áreń keltirdi.
Zalǵa kirgende birinshi fılm bastalyp-aq qoıǵan, tipti aıaqtalaıyn degen. Ishte otyrǵan áıel qolyndaǵy shamyn jaǵyp jibergende, Melahattyń
uzyn sıraqtary jarqyrady. Jibekten toqylǵan shulyqtary batpaqqa bylǵanǵan eken.
Malmandaı bolǵan kıimderin sheship, bos orynǵa jaıǵasty. Biraq bir-birin tanymaǵandaı uzaǵynan til qatpaı otyrdy. Melahat oqys qımylmen shashyn artyna jaıyp saldy da, artynan kúrsinip qaıta túıip qoıdy.
Ihsan putqa aınalǵan tárizdi. Kınoǵa qur telmirip otyrdy. Melahat:
– Janym, saǵan búgin ne bolǵan? Birdemege alańdap otyrsyń ba? Álde aýyryp qaldyń ba? – dep surady sabyrsyzdanyp.
Ihsan burylyp qaramady.
– Joq, – dep qysqa ǵana jaýap qatty.
– Nege kóńilsizsiń? Keshikkenime ashýlandyń ba?
– Joq, qaıdaǵy ashýlanǵan!
– Anyǵyn aıtsańshy. Ne boldy? Áıtpese, renjımin.
Aldynǵy qatarda otyrǵan bir kisi burylyp qarap edi, Melahat daýysyn báseńdetip sóıledi:
– Ólseń de aıtpaıtynyńdy bilemin. Sonshama ne bolyp qaldy? Bireý saǵan birdeme dedi me?
Ihsan úndemedi.
Kınoda kishkene bala ákesiniń aıaǵyna jarmasyp, jylamsyrap sóıleıdi. Melahat:
– Búgin maǵan qatýly qabaǵyńdy kórsetý úshin shaqyrdyń ba? Qazir osy jerden tartyp ketemin, – dep túregelmek syńaı tanytty.
Ihsan kınodan kóz almaı:
– Tynysh otyrsań qaıtedi. Kıno kórýge kelgen joqpyz ba? – dep qaldy.
– Solaı ma?! Onda jaraıdy... – degen Melahat aıaǵyn aıqastyryp, burtıǵan kúıi tis jarmady.
Ihsan Melahattyń júzin kórmese de ózine burtıyp otyrǵanyn anyq sezdi.
Alǵashqy fılm aıaqtalǵansha bir-birine renjigendeı bolyp únsiz otyrdy.
Jaryq kenetten jarq etkende Melahat betin teris bura qoıdy. Ihsan temeki tartýǵa shyǵyp ketti. Esiktiń sańylaýynan Melahattyń ózine qarap otyrǵanyn kórgende, aldynan ótken áıeldiń ashyq omyraýy nazaryn ózine tartty. Kıno bastaldy, biraq Ihsan ádeıi bes mınýtqa keshigip kirdi.
Bul joly únsiz otyrǵan qyzdyń bar nazary kınoda. Alaıda Ihsannyń kóz tastaǵanyn sezgendeı bolǵanda:
– Men bárin túsindim, – dedi. – Men saǵan masyl bola bastaǵan ekem. Menen qalaı qutylaryńdy tereń oılap otyrsyń ǵoı. Ózińdi sonshalyqty qınama. Budan bylaı kezdespeımiz. Sonymen bári óz ornyna túsedi.
Ihsan burylyp qarady. Birdeme degisi keldi de bas tartty.
Kınodaǵy Bıng Krosbı ándete bastady. Melahat:
– Bilip edim, – dedi. – Men jalyqqanyńdy bilgen edim... El-jurt seniń qandaı jeńiltek ekenińdi onsyz da aıtyp júr emes pe. Meniń kinám – saǵan sendim, saǵan berildim.
Betoramalyn alyp birden jylaı bastady. Aldyńǵy qatarda otyrǵandar arttaryna burylyp qarady. Ihsan:
– Aqymaq bolma. Qoı endi. El bizge qarap otyr.
Melahat:
– Qarasa, qaraı bersin. Meni úshin báribir, – dep kóz jasyn súrtti.
Ihsan qarańǵylana túsken zalda kúlimsirep otyrdy. Qasyndaǵy boıjetkenniń ókpelep jylaǵany qyzý jalǵasqan kınony da, aldyńǵy qatarda qaıta-qaıta burylyp qaraǵan kisilerdi de, sirkiregen jaýyn astynda qalǵan dún-dúnıeni de sol bir sátte umyttyrǵandaı edi. Qyzdyń shashyn qolymen tarap:
– Boldy endi, jylamashy, boldy! – dep ózine qaraı tartty.
Melahattyń kóz jasyna shylanǵan erinderinde qyshqyl óriktiń dámi bar edi.
Haldýn TANER
jazýshy (Túrkııa)
Túrik tilinen tárjimalaǵan
Málik Otarbaev
