XXI عاسىردىڭ باسىندا قازاقستان العاش رەت زايىرلى مەملەكەت ءارى حالىقارالىق قۇقىق سۋبەكتىلەرىنىڭ ءبىرى رەتىندە ىرگەلى باستاما كوتەرىپ، جاھاندىق جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارى اراسىندا ۇنقاتىسۋ مەن بەيبىت پىكىر الىسۋدى نىعايتۋ، سونداي-اق وركەنيەتارالىق قارىم-قاتىناستار مەن ءوزارا تۇسىنىستىكتى جولعا قويۋعا باعىتتالعان اسا جاۋاپتى ميسسيانى ىسكە اسىرۋعا بەلسەنە كىرىسىپ كەتتى.
سەبەبى ءدال سول كەزدە كۇللى الەمدەگى حالىقارالىق قارىم-قاتىناستار عانا ەمەس، جاھاندىق كونفەسسياارالىق قاتىناستار دا شەكتەن تىس شيەلەنىسىپ كەتكەن-ءدى. وكىنىشكە قاراي، بۇل ءۇردىس، اسىرەسە 2001 جىلعى 11 قىركۇيەكتە بولعان نيۋ-يوركتەگى بۇكىلالەمدىك ساۋدا ۇيىمىنىڭ قوس عيماراتىنىڭ جارىلۋى – «ءال-كايدامەن تامىرلاس مۇسىلمان ەكسترەميستەرىنىڭ قولىمەن جاسالعان قىلمىس» دەگەن كۇللى الەمدى ءبىر ساتتە شارلاپ كەتكەن جاعىمسىز اقپاراتتان كەيىن مۇلدە ءورشىپ كەتكەن-ءدى. ارتىنشا باتىس اقپارات قۇرالدارىندا يسلام الەمىن ارتتا قالعان، كەرتارتپا، بىلىمنەن جۇرداي، نادان، عىلىم مەن تەحنيكادان مۇلدە اۋلاق، ءدىني فاناتيزم، ەكسترەميزم جانە فۋندامەنتاليزم وشاعىنا اينالعان قۇبىجىق ەتىپ كورسەتۋ بەلەڭ الىپ كەتە باردى. سونىڭ سالدارىنان كۇللى مۇسىلمان ەمەس الەمنىڭ قوعامدىق ساناسىندا مۇسىلماندارعا دەگەن كوزقاراس كۇرت وزگەرىپ، ولاردى شەتتەتۋ مەن كەمسىتۋ، مەكتەپتەرى مەن مەشىتتەرىن ورتەۋ، قيراتىپ كەتۋ، مۇسىلمانداردى ساباۋ، اتىپ كەتۋ، مۇسىلمانداردىڭ ءدىني بوستاندىعىنا شەك قويۋ، سول سياقتى مۇسىلمان بەيىتتەرىن ءبۇلدىرۋ سەكىلدى ۆانداليزم جيىلەي باستاعان-دى. مۇنداي قىلمىستارعا ەۋروپاداعى قاۋىپسىزدىك جانە ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا مۇشە ەلدەردە دە جول بەرىلگەن-ءدى. ماسەلەن، مۇسىلمان ءدىنىن الەمنىڭ ەڭ ءىرگەلى دىندەرىنىڭ ءبىرى ەكەنىن مويىنداماي، ونى اسا قاتەرلى يدەولوگيا دەگەن شىندىقپەن مۇلدە جاناسپايتىن تەرىس پىكىر قالىپتاستىرىلىپ، ەۋروپانىڭ كەيبىر ەلدەرىندە مۇحاممەد پايعامباردى كەلەمەجدەيتىن كاريكاتۋرالار شىعارىلىپ، ولاردى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى ارقىلى جاپپاي تاراتۋ ەتەك الدى. كەيبىر مۇسىلمان مەملەكەتتەرىنە ءال-كايدامەن بايلانىسى بار دەگەن جەلەۋمەن ەكونوميكالىق قىسىم كورسەتۋ، سوعىس اشىپ، ولاردى باسىپ الۋ نەمەسە ولارعا قيسىنسىز ءتيىسۋ جيىلەپ كەتتى. ەقىۇ-عا مۇشە ەلدەردىڭ كەيبىرىندە مەشىت سالۋعا رۇقسات بەرىلسە دە، مۇنارا تۇرعىزۋعا تىيىم سالۋ، مۇسىلمان ايەلدەرگە داستۇرلەرىنە سايكەس كيىنۋگە، نە بولماسا ءبىلىم الۋىنا، جۇمىسقا تۇرۋىنا، باسپانا الۋىنا، ءتىپتى بالالارىن بالاباقشالارعا ورنالاستىرۋعا شەكتەۋ قويۋ ءجيى بوي كورسەتتى.
سوندىقتان دا قازاقستاننىڭ ساياسي بيلىگىنىڭ دەر كەزىندە ىرگەلى باستاما كوتەرىپ، 2003 جىلى 24 قىركۇيەكتە ەۋرازيا جۇرەگىندەگى ەلوردادا الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ ءبىرىنشى سەزىن وتكىزۋى ەۋرازيا قۇرلىعىندا بۇرىن-سوڭدى بولماعان ەلەۋلى ءىس-شارا بولاتىن جانە بۇلاي دەۋگە تولىق نەگىز بار. ماسەلەن، ءبىرىنشى سەزگە ەۋروپا، ازيا، تاياۋ شىعىس جانە امەريكا قۇرلىعىنان حريستيان، يسلام، يۋدايزم، بۋدديزم، يندۋيزم، داوسيزم جانە سينتويزم سىندى جاھاندىق دىندەردىڭ اتىنان 17 دەلەگاتسيا قاتىسىپ، ءبىر ۇستەلدىڭ باسىندا باسقوستى. جالپى، بۇل سەزد كەيىنگى ادامزات تاريحىندا بولماعان ەڭ ەلەۋلى وقيعا بولدى دەسەك، قاتەلەسپەيمىز. ونىڭ ۇستىنە الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ اراسىندا كوپتەن بەرى قوردالانىپ قالعان بەلگىلى ءبىر ءدىني نەمەسە ساياسي قاراما-قايشىلىقتاردىڭ سالدارىنان مۇنداي باسقوسۋدى مۇلدە قالامايتىن تۇلعالار دا ۇشىراستى. بۇل ورايدا كوپ جىلدار بويى قازاقستان پارلامەنتى سەناتىنىڭ توراعاسى ءارى اتالعان سەزد حاتشىلىعىنىڭ جەتەكشىسى قىزمەتىن اتقارعان قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ جۋرناليستەرگە بەرگەن ءبىر سۇحباتىندا ايتقان مىنا ءبىر ءسوزىن كەلتىرۋ ارتىق ەمەس: «سەزدى بوس جينالىس نەمەسە باق-قا ارنالعان قاراپايىم شارا دەپ ساناۋ ۇلكەن قاتەلىك بولار ەدى. ويتكەنى دىندەر كوشباسشىلارىن استانادا ءبىر ۇستەل باسىنا جينالۋعا كوندىرۋ ءۇشىن ەلەۋلى ديپلوماتيالىق كۇش-جىگەر قاجەت بولدى».
باسىندا سولاي بولعانمەن، كەلە-كەلە، ەلوردادا 2003 جىلدان بەرى وتكەن التى سەزگە قاتىسقان دەلەگاتسيا مۇشەلەرىنىڭ اراسىندا كەيبىر ءدىني نەمەسە ساياسي قايشىلىقتاردىڭ بولۋىنا قاراماستان، دىنارالىق ديالوگتىڭ جاھاندىق ءمانى بار ءارى وركەنيەتتەردى ءبىر-بىرىمەن جاقىنداستىراتىن وتە قاجەت شارا ەكەنىن تولىق مويىنداي وتىرىپ، دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن تۇسىنىستىگى مەن سىيلاستىعى جىلدان-جىلعا نىعايا ءتۇسىپ، بۇل ءۇردىس تۇراقتى ءداستۇرگە اينالىپ ۇلگەردى.
ءدال وسى تۇستا ءدىنباسىلار اراسىندا تۇسىنىستىك پەن سىيلاستىق ءداستۇرىنىڭ قالىپتاسۋىندا سەزد حاتشىلىعىنىڭ ۇلكەن ءرول اتقارعاندىعىن ەرەكشە اتاپ ءوتۋ پارىز. ويتكەنى حاتشىلىق – ءار ءۇش جىل سايىن قازاقستان استاناسىندا ءوتىپ تۇراتىن الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارى سەزىنىڭ جۇمىسشى ورگانى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار قۇرامىنا الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ وكىلدەرى ەنگەندىكتەن، سەزارالىق كەزەڭدەردە وتەتىن بارلىق ءىس-شارالاردىڭ دا نەگىزگى ۇيىتقىسىنا اينالدى. سوندىقتان دا حاتشىلىق ءار جىل سايىن تۇراقتى جيىن وتكىزىپ، كەزەكتى سەزدىڭ كۇن ءتارتىبىن الدىن الا ايقىندايدى، سول سياقتى سەزد جۇمىسىنا قاتىساتىن مەملەكەتتەر دەلەگاتسيالارىنىڭ قۇرامىن ولارمەن الدىن الا كەلىسە وتىرىپ جاساقتايدى. سونداي-اق ولارعا حاتشىلىق اتىنان رەسمي شاقىرۋلار جىبەرۋدى ۇيىمداستىرادى، سونىمەن قاتار دەلەگاتسيالاردى اۋەجايدان قارسى الۋ، دەلەگاتتاردى قوناقۇيلەرگە ورنالاستىرۋ، ولاردى كولىكپەن قامتاماسىز ەتۋ، دەلەگاتسيالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ، ءتىپتى سەزد وتىرىستارىندا بايانداماشىلارعا ءسوز بەرۋ سياقتى كوزگە كورىنە بەرمەيتىن لوگيستيكالىق ۇساق-تۇيەكتەرمەن قاتار، سەزد شەشىمدەرىن ۇيلەستىرۋ جانە دايىنداۋ، قابىلدانعان شەشىمدەردى ىسكە اسىرۋ سەكىلدى اسا جاۋاپتى ماسەلەلەرمەن دە باستان-اياق اينالىسادى.
وسى ورايدا الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ VI سەزىندە قابىلدانعان تاعى ءبىر باستاما تۋرالى ايتقان ءجون. سەزد ۇسىنعان ول باستامانىڭ نەگىزگى ماقساتى ەلباسى اتىنداعى كونفەسسياارالىق جانە وركەنيەتارالىق ديالوگ ورتالىعىن قۇرۋ بولاتىن. 2019 جىلى 25 ساۋىردە قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ شەشىمىمەن قۇرىلعان بۇل ورتالىقتىڭ قۇزىرىنا مىنالار جاتادى:
- بارلىق دىندەر اراسىندا ءوزارا سىيلاستىق اتموسفەراسىن قالىپتاستىرىپ، بەيبىت كەلىسىم ورناتۋعا اتسالىسۋ;
- تۇراقتى نەگىزدە وتاندىق جانە شەتەلدىك ءدىني بىرلەستىكتەر مەن ولاردىڭ ليدەرلەرىنىڭ اراسىندا ءوزارا ىقپالداستىق ورناتۋدى قامتاماسىز ەتۋ;
- حالىقارالىق قۇرىلىمدارمەن (ۇيىمدارمەن، ورتالىقتارمەن ت.س.س.) ءدىنارالىق جانە مادەنيەتارالىق قارىم-قاتىناستار ورناتۋ;
- الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارى سەزىن، سول سياقتى سەزد حاتشىلىعى مەن ونىڭ جۇمىس توبىنىڭ وتىرىستارىن ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ;
- دىنارالىق جانە مادەنيەتارالىق ديالوگتاردى نىعايتۋعا باعىتتالعان حالىقارالىق، رەسپۋبليكالىق جانە ايماقتىق كونفەرەنتسيالار، دوڭگەلەك ءۇستەلدەر، سەمينارلار، اكتسيالار مەن كونكۋرستاردى ۇيىمداستىرۋ جانە ولارعا قاتىسۋعا باعىتتالعان ءىس-شارالاردى ىسكە اسىرۋ;
- شەتەلدەردە جانە ءوز ەلىمىزدە ءدىني تاقىرىپتارعا قاتىستى باق-تا جاريالانعان ماتەريالداردى زەردەلەۋ;
- قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ورگاندارىنىڭ جۇمىستارىنا اتسالىسا وتىرىپ، ءارتۇرلى دەڭگەيدەگى اقپاراتتىق-ءتۇسىندىرۋ توپتارىنىڭ ءدىن سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتى ىسكە اسىرۋعا باعىتتالعان ءىس-شارالارىنا قاتىسۋ جانە ونىڭ ىشىندە ءدىني ەكسترەميزم مەن ونىڭ وزگە كورىنىستەرىنە قارسى تۇرۋ;
- حالىقارالىق دەڭگەيدە كونفەسسياارالىق ديالوگتى ورىستەتۋدىڭ قازاقستاندىق تاجىريبەسىن دارىپتەۋ.
كورىپ وتىرعانىمىزداي، اتالعان سەزدىڭ، سەزد حاتشىلىعىنىڭ، ەلباسى اتىنداعى كونفەسسياارالىق جانە ءوركەنيەتارالىق ديالوگ ورتالىعىنىڭ مۇددەلەرى مەن كوزدەيتىن ماقساتتارى ورتاق جانە ولاردىڭ ءبىرىن-ءبىرى وتە ۇيلەسىمدى تولىقتىرىپ تۇرعانى كۇمان تۋدىرمايدى. ويتكەنى ولاردىڭ مۇددەلەرى الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارى سەزىنىڭ تومەندەگى ماقساتتارىمەن ساباقتاس ەكەنى كوزگە ۇرىپ تۇر:
- الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەردىڭ نىساندارىنان جالپى ادامزاتقا پايدالى باعىت-باعدارلار ىزدەۋ;
- بەيبىت ءومىر، كەلىسىم جانە شىدام مەن سابىر سەكىلدى قۇندىلىقتاردى بۇكىل ادامزاتتىڭ مىزعىماس قاعيدالارىنا اينالدىرۋ;
- دىندەرارالىق ديالوگ پەن جان-جاقتى كەلىسىلگەن شەشىمدەر قابىلداي الاتىن حالىقارالىق جانە كونفەسسياارالىق تۇراقتى ينستيتۋتتىڭ قىزمەتىن نىعايتۋ;
- دىنارالىق جانە كونفەسسياارالىق ديالوگتى نىعايتۋعا باعىتتالعان سەزدەردى ءداستۇرلى قۇرال رەتىندە كۇشەيتە ءتۇسۋ;
- بولاشاق سەزدەردىڭ جان-جاقتى كەلىسىلگەن يدەولوگياسى مەن تۇجىرىمدامالارىن وبەكتيۆتى ءارى قۇزىرلى دەڭگەيدە دايىنداۋ ءۇشىن سەزدىڭ تۇراقتى جۇمىس ورگانىن قۇرۋ;
- ءارتۇرلى مادەنيەت جانە ءدىن وكىلدەرىمەن ديالوگتى كەڭەيتە ءتۇسۋ ماقساتىندا ولاردىڭ بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىن، جاستار بىرلەستىكتەرىن، عىلىمي جانە شىعارماشىلىق ينتەلليگەنتسياسىن تارتا وتىرىپ، ءىس-شارالار وتكىزۋدى كەڭەيتۋ;
- ءدىني قوعامداستىقتار اراسىنداعى ءتۇسىنىستىك پەن سىيلاستىقتى تەرەڭدەتۋ جانە نىعايتۋ;
- سابىرلىلىق پەن سىيلاستىق مادەنيەتىن دامىتا وتىرىپ، ولاردى ەكسترەميزم مەن جەككورۋشىلىك يدەولوگياسىنا قارسى قويۋ;
- وركەنيەتارالىق، مادەنيەتارالىق جانە دىنارالىق ديالوگتى جاھاندىق دەڭگەيگە كوتەرۋ;
- دىنارالىق، مادەنيەتارالىق جانە وركەنيەتارالىق ديالوگتى كۇشەيتۋ ءۇشىن بارلىق حالىقارالىق ۇيىمدار جانە قۇرىلىمدارمەن ىقپالداسا وتىرىپ، قارىم-قاتىناس ورناتۋ.
بۇل تۇرعىدان كەلگەندە، جوعارىدا اتالعان قازاقستاندىق قۇرىلىمداردىڭ ميسسياسى كەيبىر حالىقارالىق ينستيتۋتتاردىڭ، اتاپ ايتقاندا، ۆارشاۆادا ورنالاسقان ەقىۇ-نىڭ دەموكراتيالىق ينستيتۋتتار مەن ادام قۇقىقتارى ءجونىندەگى بيۋروسى، اقش-تاعى حەلسينكي كوميسسياسى نەمەسە Human Rights First سياقتى ادام قۇقىقتارىن قورعايتىن حالىقارالىق ينستيتۋتتاردىڭ ماقسات-مۇددەلەرىمەن دە ۇندەسەدى. مۇنداي ينستيتۋتتار بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىمەن قاتار، ەۋروپا كەڭەسىنىڭ اياسىندا دا جۇمىس ىستەيدى.
اتالعان ينستيتۋتتار تەك مۇسىلمانداردىڭ عانا قۇقىعىن قورعامايدى، ولار سونىمەن قاتار انتيسەميتيزممەن دە كۇرەس جۇرگىزىپ، حريستيان نەمەسە باسقا دىندەگىلەردىڭ دە قۇقىقتارىنىڭ بۇزىلماۋىن قوسا قاداعالايدى. ءايتكەنمەن، مۇسىلمانداردى شەتتەتۋ مەن كەمسىتۋشىلىكتى، كسەنوفوبيانى تولىق اۋىزدىقتاۋعا نەمەسە توقتاتۋعا جوعارىدا اتالعان ينستيتۋتتاردىڭ شاماسى جەتە بەرمەيدى.
سوندىقتان قازاقستاندا ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن ءوتىپ تۇراتىن مادەنيەتارالىق، ءدىنارالىق جانە وركەنيەتارالىق ديالوگتارعا ارنالعان الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ سەزى سەكىلدى تۇراقتى حالىقارالىق فورۋمداردىڭ جۇيەلى تۇردە جۇرگىزىلۋى – وتە قۇپتارلىق شارا. ويتكەنى ونداي فورۋمداردىڭ مىنبەلەرىنە كوتەرىلەتىن شەشەندەردىڭ ءبارى دەرلىك – حالىقارالىق ارەناداعى ابىروي-اتاعى بيىك، قوعام، ءدىن جانە مەملەكەت قايراتكەرلەرى. ولار دىنارالىق، مادەنيەتارالىق جانە ءوركەنيەتارالىق ديالوگقا، كسەنوفوبيا مەن ادام بالاسىن شەتتەتۋ مەن كەمسىتۋگە باعىتتالعان كۇرەستى كۇشەيتە تۇسۋگە، ناسىلشىلدىكتى جويۋعا، دىنارالىق ايىرماشىلىقتاردان گورى ولاردىڭ اراسىنداعى ورتاق قۇندىلىقتاردى ءدارىپتەۋگە شاقىرادى. بۇل تۇرعىدان العاندا، كوزى تىرىسىندە قازاقستاندا بولىپ قايتقان ۆاتيكاننىڭ بۇرىنعى باسشىسى، يوان پاۆەل ەكىنشىنىڭ مىنا ءبىر ءسوزى ويعا ورالادى. ول ءوزىنىڭ ەستەلىكتەرىنىڭ بىرىندە: «دىندەردىڭ اراسىنداعى ايىرماشىلىقتارعا تاڭعالۋدىڭ ورنىنا، ولاردىڭ اراسىنداعى ورتاق ۇقساستىقتار مەن قۇندىلىقتارعا تاڭدانعان ءجون»، دەگەن وسيەت قالدىرعان.
سونداي-اق يسلام ءدىنى مەن باسقا ءدىندەردىڭ ارالارىنداعى قايشىلىقتاردى جويۋدىڭ تاعى ءبىر مۇمكىندىگى بار. بۇل مەملەكەت باسشىلارى مەن ساياساتكەرلەردىڭ قۇزىرىنا جاتاتىن ءمامىلەگەرلىك شەبەرلىك دەر ەدىم. مۇنىڭ ءبىر جاقسى ۇلگىسىن 2009 جىلى 4 ماۋسىمدا امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ پرەزيدەنتى باراك وباما كورسەتتى. ول ءوزىنىڭ ەگيپەتكە جاساعان رەسمي ساپارى كەزىندە كاير قالاسىنداعى مىڭ جىلدان اسا تاريحى بار ءال-ازحار ۋنيۆەرسيتەتىندە لەكتسيا وقىپ، بۇكىل مۇسىلمان الەمىن سۇيسىندىرگەن ۇندەۋ جاسادى.
باراك وبامانىڭ بۇل ۇندەۋى مۇسىلمان وركەنيەتىنىڭ الدىندا باتىس وركەنيەتىنىڭ قارىزدار ەكەنىن بۇكىل الەمگە پاش ەتتى. سونىمەن قاتار بۇل ءۇندەۋ قيۋى كەتىپ بارا جاتقان باتىس پەن شىعىستى تاتۋلاستىرىپ، جاقىنداستىرۋعا وزىندىك جول اشاتىن كوپىر سەكىلدى اسەر قالدىردى.
شىنىندا مۇسىلمان الەمى باراك وبامانىڭ كايردە سويلەگەن ءسوزىن جىلى قابىلداپ، ءبىر ساتكە بولسا دا باتىسقا ريزا بولىپ قالعان-دى. بىراق وكىنىشكە قاراي، بۇگىنگى تاڭدا قالىپتاسىپ وتىرعان شيەلەنىستەر قول جەتكەن جەتىستىكتەردى جۋىپ-شايىپ كەتتى. سولاي بولا تۇرعانمەن، ەل مەن ەلدى، مادەنيەت پەن ءمادەنيەتتى، وركەنيەت پەن وركەنيەتتى، ءدىن مەن ءدىندى تاتۋلىققا شاقىرۋدا الەمنىڭ كوشباسشى ساياساتكەرلەرىنىڭ اتقاراتىن ءرولى مەن جاۋاپكەرشىلىگى ەرەكشە ەكەنىن بۇگىنگى بولمىس دالەلدەپ وتىر. ويتكەنى ابىروي-اتاعى بيىك ەل باسشىلارى مەن ساردار ساياساتكەرلەردىڭ شىنايى دا جۇرەكجاردى سوزدەرى اقپارات قۇرالدارى ارقىلى تەز تاراپ، كورەرمەن مەن تىڭداۋشىنىڭ ساناسىنا ساۋلە ءتۇسىرىپ، ويىن تۇزەيدى. ال ويى مەن ساناسى تۇزەلسە، كەز كەلگەن ازاماتتىڭ دا، بۇكىل ادامزاتتىڭ دا ءىس-ارەكەتى تۇزەلەدى.
مىنە، وسى تۇرعىدان الىپ قارايتىن بولساق، ەقىۇ-نىڭ 2010 جىلى توراعاسى بولعان قازاقستاننىڭ اتالعان ۇيىمعا مۇشە مەملەكەتتەرگە كورسەتكەن ۇلگىسى مول بولدى. بۇعان «سىرت كوز – سىنشى» دەمەكشى، اتالعان ۇيىمنىڭ ءىس باسىنداعى توراعاسىنىڭ جەكە وكىلى رەتىندە اقش-تاعى مۇسىلمان قاۋىمىنىڭ جاعدايىمەن تانىسىپ، سونداعى ۇكىمەتتىك ەمەس مۇسىلمان ۇيىمدارىنىڭ ۋاجدەرىن اقش كونگرەسىنىڭ عيماراتىندا وتىرعان حەلسينكي كوميسسياسىنىڭ مۇشەلەرىنە بايانداعانىمدا كوزىم انىق جەتتى. اتالعان ەلدە جول بەرىلگەن مۇسىلمانداردى كەمسىتۋ مەن شەتتەتۋدىڭ ناقتى مىسالدارىن جىپكە تىزگەندەي ەتىپ، اعىلشىن تىلىندە بايانداپ ەدىم، قۇرامىنىڭ باسىم كوپشىلىگى كونگرەسمەندەردەن تۇراتىن كوميسسيانىڭ ءمۇشەلەرى قۇلاق ءتۇرىپ تىڭدادى. جارىسسوز سوڭىندا كوميسسيا مۇشەلەرى سۇراق قويىپ، ءبىزدىڭ ەلدەگى مۇسىلمان جانە باسقا دىندەگىلەردىڭ قۇقىقتارىنىڭ ساقتالۋ دارەجەسىن بىلگىسى كەلدى. مەن كوپەتنوستى جانە كوپكونفەسسيالى قازاقستانداعى اۋىزبىرشىلىك پەن تاتۋلىقتىڭ ورنىقتىلىعىن، ادامدى كەمسىتۋ مەن شەتتەتۋدىڭ ءبىزدىڭ ەلگە جات قىلىق ەكەنىن جانە ولاي ەتۋگە اتا زاڭىمىز – كونستيتۋتسيانىڭ جول بەرمەيتىنىن كولدەنەڭ تارتتىم.
كەزدەسۋ سوڭىندا حەلسينكي كوميسسياسىنىڭ توراعاسى – اقش سەناتورى بەندجامين كاردەن ريزاشىلىعىن ءبىلدىرىپ، قازاقستانداعى ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق تاتۋلىقتىڭ جوعارى دەڭگەيدە ەكەنىن جاقسى بىلەتىنىن جانە بۇل تۇرعىدان، قازاقستاننىڭ وزگە مەملەكەتتەرگە ۇلگى ەكەنىن اشىق ايتتى. اقش-تىڭ اقپارات قۇرالدارىنىڭ وكىلدەرى الگى رەسمي پىكىردى لەزدە بۇكىل الەمگە تاراتىپ جىبەردى.
«جاقسىنىڭ جاقسىلىعىن ايت، نۇرى تاسىسىن»، دەگەن وسى بولار، ءسىرا. ۆاشينگتونداعى اقش كونگرەسىنىڭ كۇمبەزدى عيماراتىنان قازاق ەلىنىڭ اتىنا ايتىلعان الگى ادىلەتتى باعانى ءوز قۇلاعىممەن ەستىپ، قۋانا-قۋانا شىققانىمدى جاسىرمايمىن.
ءادىل احمەتوۆ،
قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، 2009-2013 جىلدار ارالىعىندا ەقىۇ ءىس
باسىنداعى توراعاسىنىڭ مۇسىلمانداردى كەمسىتۋ جانە شەتتەتۋمەن كۇرەس جونىندەگى
جەكە ۋاكىلى
