كۇز مەزگىلى ءتۇرلى ۆيرۋستاردىڭ اعزامىزعا ورنىعاتىن، تۇماۋراتاتىن، يممۋنيتەت تومەندەيتىن ءبىر سۋىق ۋاقىت. بۇل اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن نە ىستەۋ قاجەت؟ “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالىنىڭ كەزەكتى سۇحباتى وتباسىلىق دارىگەر، يممۋنولوگ گاۋحار جۇماتقىزى حانىممەن بولدى.
-كۇن سۋىتتى. ادامداردىڭ ءجيى تۇماۋراتىپ قالاتىن ۋاقىتى عوي. وسى جەردە يممۋنيتەت مىقتى بولۋ كەرەك دەپ جاتامىز. جالپى يممۋنيتەت قالاي قالىپتاسادى؟
-جالپى يممۋنيتەت دەگەنىمىز قورعانىس قابىلەتى. ءبىزدى ينفەكتسيالاردان، باكتەريالاردان،ۆيرۋستاردان، ساڭىراۋقۇلاق، پارازيتتەردەن، سونىمەن قاتار ونكولوگيالىق اۋرۋلاردان قورعايدى.
جالپى يممۋنيتەتتىڭ قالىپتاسۋى ۇرىقتىڭ قۇرساقتا جاتقان كەزىنەن باستالادى. ياعني جۇكتىلىكتىڭ سەگىزىنشى اپتاسىنان باستاۋ الادى. يممۋنيتەت ورگاندارى ىشتە جاتقاندا قالىپتاسادى. ودان كەيىن اناسىنىڭ بالاسىنا قان اينالىمدارى ارقىلى انتيدەنەلەر بەرىلەدى. انتيدەنەلەر بالا دۇنيەگە كەلگەننەن كەيىن بىرنەشە اي بويى ساقتالادى. كەيىن كۇشى جويىلادى.
ياعني يممۋنيتەت ەكىگە بولىنەدى:
•تۋا پايدا بولعان
•جۇرە پايدا بولعان
تۋا پايدا بولعان يممۋنيتەت سول اناسىنان بەرىلگەن انتيدەنەلەر، ال جۇرە پايدا بولعان - بالا دۇنيەگە كەلگەننەن كەيىن ينفەكتسيامەن تانىسقان سوڭ، سوعان بايلانىستى قالىپتاسقان يممۋنيتەت. دەمەك، يممۋنيتەتتىڭ قالىپتاسۋى قۇرساقتىق دەڭگەيدەن باستاۋ الادى دا ءومىر بويى جۇرەدى. ەڭ ماڭىزدى كەزەڭ ول بالانىڭ 5-6 جاسقا دەيىنگى شاعى. وسى ۋاقىت ارالىعىندا بالا ءتۇرلى ينفەكتسيالارمەن تانىس بولادى.
-ادامدار اۋىرعاندا بىردەن دارىگە جۇگىرەدى. انتيبيوتيكتەردى قابىلدايدى. انتيبيوتيك دارىلەر يممۋنيتەتتىڭ ءوزارا قالىپتاسۋىنا زيانىن تيگىزە مە؟
-ءيا، قازىر انتيبيوتيكتەرگە بىردەن جۇگىرەتىندەر قاتارى كوپ. مىسالى، ادام تۇماۋراپ قالسا، ونىڭ 95%-ى ۆيرۋستىق ينفەكتسيا.
وسىنداي كەزدە انتيبيوتيكتەر وكىنىشكە قاراي كومەكتەسپەيدى. ءبىزدىڭ ورگانيزم انتيبيوتيك دارىلەرگە ۇيرەنىپ كەتۋى مۇمكىن. ۇنەمى ورگانيزم وسى انتيبيوتيكتەردى قولدانسا، ۆيرۋس مۋتاتسياعا ۇشىراپ، اۋرۋدى ەمدەۋگە پايداسىز بوپ قالادى.
سوندىقتان ونى وڭدى سولدى ءىشىپ قاجەت ەمەس. دارىگەردىڭ تاعايىنداۋىمەن قابىلداعان ءجون.
تاعى ايتا كەتەتىن جايت، انتيبيوتيك ءبىزدىڭ اعزامىزداعى قاجەتتى، پايدالى ميكروفلورا، باكتەريالاردى ولتىرەدى.
بۇل باكتەريالار ءبىزدىڭ ءارى قاراي ءومىر ءسۇرۋىمىز ءۇشىن، يممۋنيتەتىمىزدىڭ ءبىر قالىپتا بولۋى ءۇشىن ماڭىزدى.
-كۇز جانە قىس مەزگىلىندە قانداي دارۋمەندەردى قابىلداۋ قاجەت؟
-جالپى دارۋمەندەردىڭ نەگىزگى كوزى - تاماق كوكونىستەردە، جەمىستەردە، ەت ونىمدەرىندە، ءسۇت ونىمدەرىندە كەزدەسەدى. ارقاشان ۆيتامين مەن تاماقتى سالىستىرعاندا تاماق ءبىر ساتى جوعارى تۇرادى.
سەبەبىنە مىسال كەلتىرسەك:
س ءۆيتامينى جانە اپەلسين
اپەلسيننىڭ قۇرامىندا دا س ءۆيتامينى بار. ءبىز نەنى تاڭدايمىز؟ ارينە، دايىن س ءۆيتامينىن ەمەس، اپەلسيندى تاڭداۋىمىز كەرەك.
سونىمەن قاتار، اپەلسيننىڭ قۇرامىندا تەك س ءۆيتامينى عانا ەمەس، ودان بولەك ءتۇرلى دارۋمەندەر كەزدەسەدى. ال ءبىز دايىن تۇرعان كاپسۋلاعا جۇگىرەر بولساق، ول تەك قانا ءبىر-اق ۆيتاميننەن تۇرادى.
تاعامنان الىنعان دارۋمەن سىڭىمدىرەك بولادى، جانە دوزا جوق. ال دارۋمەندەردىڭ دوزاسى مولشەردەن تىس كوپ بولسا، ول ورگانيزمدى ۋلايدى.
كۇز جانە قىچ مەزگىلدەرىنەن بولەك، بالالارعا بولسىن ەرەسەكتەرگە بولسىن د، د3 ءۆيتامينىنىڭ پروفيلاكتيكالىق دوزاسىن بەرۋ قاجەت. ال قالعان دارۋمەندەر دارىگەردىڭ تاعايىنداۋىمەن، ورگانيزمدە جەتكىلىكسىز بولۋى، اناليزدەردىڭ دۇرىس شىقپاۋى سىندى ماسەلە تۋىنداعان كەزدە عانا ىشىلەدى.
-قازىرگى ۋاقىتتا بالالاردىڭ ءىش كەتۋى كوبەيىپ، ەرەسەكتەرگە قاراعاندا ءجيى اۋىرىپ جاتىر. بالانىڭ يممۋنيتەتىن قالاي كوتەرۋگە بولادى؟
-يممۋنيتەتتى كوتەرۋ دەگەن تۇسىنىك مۇلدە دۇرىس ەمەس. مۇنداي تۇسىنىك ءتىپتى مەديتسينادا جوق.
يممۋنيتەت وزدىگىنەن جۇمىس ىستەيدى. مىسالى، وكپە مەن جۇرەك. جۇرەك سوعىسىن جىلدامداتۋ ءۇشىن ءبىز وعان اۋىرماساق ارەكەت جاسامايمىز. سول سەكىلدى يممۋنيتەت كوتەوۋ ءۇشىن، يممۋنيتەت جاقسارتۋ ءۇشىن دەپ كەز-كەلگەن نارسەنى تىقپالاي بەرگەن دۇرىس ەمەس.
يممۋنيتەت ءوزىنىڭ جۇمىسىن ءبىزسىز-اق اتقارىپ جاتىر. ءبىز كەرىسىنشە ونىڭ جۇمىسىنا كەدەرگى كەلتىرمەۋىمىز قاجەت.
ال ەندى سۇراق: ءبىز ونىڭ جۇمىسىنا قالاي كەدەرگى كەلتىرەمىز؟
ءبىز ونى سالقىننان قورعايمىز، دالاعا شىعارمايمىز، انتيسەپتيكالىق قۇرالداردى پايدالانامىز، انتيسەپتيكالىق سابىنداردى پايدالانامىز. مۇنىڭ بارلىعى يممۋنيتەتتىڭ جۇمىس ىستەۋىنە ۇلكەن كەدەرگى.
وداە كەيىن بالانىڭ ۇيقىسى دۇرىس بولمايدى، بالاعا ءتاتتىنى كوپ بەرەمىز. ەگەردە وسى ايتىلعان نارسەلەردىڭ بارلىعى ءوز رەتىمەن، نورماسىمەن ورىن السا يممۋنيتەت وزىنە بەرىلگەن قىزمەتتى ءمىنسىز اتقارا الادى.
سوندىقتان، بالانىڭ يممۋنيتەتى ءۇشىن ونى شىنىقتىرۋ، تازا اۋاعا شىعارۋ، سالقىنعا ۇيرەتۋ كەرەك. ءىش قاتۋى بولسا، انيميا بولسا ونى بەلگىلى ەم-دومىمەن ەمدەۋ كەرەك.
باستىسى-دۇرىس تاماقتاندىرۋ. سونداي-اق، سترەسستەن اۋلاق ۇستاۋ قاجەت. سترەسس - يممۋنيتكە قاتتى اسەر ەتەدى.
-بالالارعا ءتۇرلى اۋرۋلارعا قارسى پريۆيۆكا سالىنىپ جاتىر. اتا-انالار ۇرەۋلەنۋدە. جالپى ەكپە بالانى اۋرۋدان ساقتاي ما؟
-مەن ەكپەلەردى قولدايمىن.
جالپى ەكپەلەر اسقىنۋى قاۋىپتى، تەز داميتىن، مۇگەدەكتىككە سوقتىراتىن اۋرۋلارعا جاسالادى.
قازاقستاننىڭ ۇلتتىق كۇنتىزبەسى بويىنشا بالالارعا تۋبەركۋلەز،ۆ گەپاتيتى،كوكجوتەل،سىرەسپە،ديفتەريا،پوليوميەليت،پنەۆمونيا،قىزىلشا،قىزامىق، پاروتيتكە قارسى ەكپە سالىنادى.
مىسالى ۆ گەپاتيتىنىڭ ۆيرۋسى باۋىر قاتەرلى ىسىگىن تۋدىرۋى مۇمكىن; جەلشەشەك– پنەۆمونيا; پوليوميەليت سال اۋرۋى، قىزىلشانىڭ اسقىنۋى مي ىسىنۋىنە اكەلۋى مۇمكىن.
ۆاكتسينا ارقىلى يممۋنيتەت قالىپتاسادى.
ادام باكتەريالار مەن ۆيرۋستاردى تابيعي تۇردە جۇقتىرعاندا ولاردىڭ دوزاسى وتە جوعارى بولادى.
تيىسىنشە، يممۋندىق جاۋاپ رەاكتسياسى مەن بەلگىلەرى دە كۇشتى بولادى.
ۆاكتسينالاردى ازىرلەۋ كەزىندە قورعانىش يممۋندىق جاۋاپ ءۇشىن قاجەتتى باكتەريالار مەن ۆيرۋستاردىڭ ەڭ از مولشەرى ەسكەرىلەدى، وسىلايشا جاعىمسىز بەلگىلەردىڭ الدىن الادى، اۋرۋ تۋدىرمايدى جانە سول اۋرۋعا قارسى يممۋنيتەت قالىپتاسادى...
-ال كوۆيدكە قارسى ۆاكتسينانىڭ بالاعا سالىنعانى قانشالىقتى دۇرىس؟
-قاۋىپتى جاڭا شتامدار پايدا بولىپ جاتقان كەزدە ەكپە العان دۇرىس.
بىراق مىندەتتى تۇردە بالا دەنى ساۋ بولۋى كەرەك،تولىق تەكسەرىستەن وتكەن ءجون.
ۆاكتسينا ءۇش فازالىق كلينيكالىق سىناقتان ءوتىپ تيىمدىلىگى جانە قاۋىپسىزلىگى دالەلدەنۋ كەرەك.
-مامان رەتىندە دەنساۋلىقتى نىعايتۋعا تاعى قانداي كەڭەس ايتاسىز؟
-تازا اۋا، قۇنارلى تاماق، فيزيكالىق بەلسەندىلىك،ساپالى ۇيقى – وسى تورتەۋى بولسا دەنساۋلىق مىعىم بولادى، اۋرۋلارعا قارسى تۇرا الادى.
اڭگىمەلەسكەنىڭىزگە كوپ راقمەت!
ءىنجۋ ومىرزاق،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
