1945 جىلدىڭ 17 شىلدەسىنەن 2 تامىزىنا دەيىنگى پوتسدام كونفەرەنتسياسى كەزىندە انتيگيتلەرلىك كواليتسياعا مۇشە ەلدەر (كسرو، اقش، ۇلىبريتانيا جانە فرانتسيا) بەرليندى ءتورت وككۋپاتسيا ايماعىنا بولۋگە كەلىستى. وكىنىشكە قاراي، بۇل شەشىم جاپونيانىڭ بەرىلۋىمەن بىرگە كەلىسپەۋشىلىكتەردىڭ شەشىلۋىنە ىقپال ەتپەدى، تەك ءبىر جاعىنان اقش، ۇلىبريتانيا جانە فرانتسيا، ەكىنشى جاعىنان كەڭەس وداعى اراسىنداعى شيەلەنىستى كۇشەيتتى. سونىمەن قاتار، بۇل قىرعي قاباق سوعىستىڭ باستالۋ سەبەپتەرىنىڭ بىرىنە اينالدى جانە بۇرىنعى وداقتاستار اراسىنداعى كوپتەگەن داعدارىستاردى تۋدىردى.
بەرلين ءبولىمى
ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس اياقتالعاننان كەيىن كسرو گەرمانياداي الەمدىك ارەنادا ونىڭ قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرەتىن الىپ ەلدىڭ قايتا تىرىلۋىنەن قورىقتى. 15 ميلليوننان استام كەڭەس ازاماتتارى سوعىستا قازا تاپقاننان كەيىن، كەڭەس شەنەۋنىكتەرى ەشقانداي اسكەري-ساياسي بلوكتاردىڭ قۇرامىنا كىرمەيتىن جانە قارۋدى دا ۇستامايتىن، ەلدى ودان ءارى باسىپ الۋعا ىقپال جاسامايتىن، وعان باقىلاۋ ورناتپايتىن ءبىرتۇتاس گەرمانيا ەلىن قۇرۋعا شاقىردى. بىراق امەريكاندىقتار، فرانتسۋزدار مەن بريتاندىقتار بۇل يدەيانى جوققا شىعاردى جانە گەرمانيا مەن ورتالىق ەۋروپا ەلدەرىن كەڭەس وداعىمەن تۋىندايتىن بولاشاق سوعىستان قورقىپ، العا قاراي اسكەري ورتالىققا اينالدىرۋدى جاقتادى.
گەرمانيانىڭ وتە ۇلكەن تابيعي رەسۋرستارعا يە بولعاندىعىن اتاپ وتكەن ءجون. نەمىس-فرانتسۋز شەكاراسىنان الىس ەمەس جەردە ەلدى قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن قاجەت كومىر مەن تەمىر شاحتالارىندا مول جەرلەر بولدى. وسى تابيعي رەسۋرستار كەڭەس وداعىنىڭ قولىنا تۇسەدى دەپ قورىققان امەريكاندىقتار، فرانتسۋزدار مەن اعىلشىندار رەسەيدىڭ باقىلاۋىنداعى ءبىرتۇتاس گەرمانيا قۇرۋ يدەياسىن قابىلدامادى. سونىمەن گەرمانيا شىعىس جەرلەرىن كسرو باسقارعان ءتورت وككۋپاتسيا ايماعىنا جانە باتىس اقش، ۇلىبريتانيا مەن فرانتسياعا ءبولىندى. گەرمانيانىڭ استاناسى بەرلين دە ءدال وسىلاي ءبولىندى. 1948 جىلى بۇرىنعى وداقتاستار اراسىنداعى قاتىناستار شيەلەنىسكەن كەزدە نەمىستەر قيىن جاعدايعا تاپ بولدى.
كەڭەستىك جوسپاردىڭ ورىندالماۋى
گرەكيا مەن تۇركياداعى كوممۋنيستىك توڭكەرىستەر اقش پرەزيدەنتى گارري ترۋماننان 1948 جىلى ناۋرىزدا كونگرەسستەن كوممۋنيستىك گەگەمونيا مەن كەڭەستىك باقىلاۋدى قابىلدامايتىن ەلدەرگە اسكەري كومەك پاكەتىن بەكىتۋدى سۇرادى، وسىلايشا اقش-تىڭ باسقا مەملەكەتتەردىڭ ىستەرىنە ارالاسۋىنا جول اشتى. اقش-تىڭ جاڭا ساياساتى كەڭەس وداعىمەن قارىم-قاتىناستى شيەلەنىستىردى. بۇل امەريكانىڭ ەۋروپادان كەتۋىنە جانە كەڭەس وداعىنىڭ ەۋروپالىق ارەنادا باسىم كۇشكە اينالۋىنا ۇمىتتەنگەن يوسيف ءستاليننىڭ جوسپارلارىنا قايشى كەلدى.
1948 جىلى اقش، ۇلىبريتانيا جانە فرانتسيانىڭ وكىلدەرى لوندوندا جەكە كونفەرەنتسيا وتكىزدى. سول كەزدە ولار باتىس گەرمانيانى قۇرۋ جانە كەڭەس وداعىنىڭ باقىلاۋىنداعى شىعىس گەرمانيانىڭ كۇشەيىپ كەلە جاتقان ىقپالىنا قارسى تۇرۋ ءۇشىن وزدەرىنىڭ ىقپال ەتۋ ايماقتارىن شوعىرلاندىرۋعا كەلىستى. 1948 جىلى ماۋسىمدا ولار وزدەرىنىڭ ءۇش وككۋپاتسيا ايماعىندا اينالىمعا ءبىرتۇتاس ۆاليۋتا - نەمىس ماركاسىن ەنگىزىپ، اقشا رەفورماسىن جۇرگىزدى.
1948 جىلى ناۋرىزدا كسرو وككۋپاتسيالانعان گەرمانياداعى جوعارعى بيلىكتىڭ باقىلاۋ كەڭەسىنىڭ قۇرامىنان شىقتى. بۇل كەزدە اقش، ۇلىبريتانيا جانە فرانتسيا لوندون كونفەرەنتسياسىنىڭ كەلىسىمدەرىن گەرمانيا ماركاسىن ەنگىزۋ جانە ولاردىڭ ىقپال ەتۋ ايماقتارىن كەڭەس وداعىمەن كەلىسپەي جۇزەگە اسىرۋعا ۇمتىلدى.
كسرو باسشىسى يوسيف ستالين مۇنى قورلاۋ جانە بۇرىن جاسالعان كەلىسىمدەردى بۇزۋ دەپ سانادى. 1948 جىلى 24 ماۋسىمدا ول بەرليننىڭ باتىس بولىگىنە اپاراتىن بارلىق تەمىرجولدار مەن اۆتوموبيل جولدارىن تۇتاس جاۋىپ تاستاۋعا بۇيرىق بەردى. سونىڭ سالدارىنان قالانىڭ 2,5 ميلليونعا جۋىق نەمىستەرى شوعىرلانعان باتىس بولىگى ازىق-تۇلىكسىز جانە ەلەكترمەن قامتاماسىز ەتىلمەي قالدى.
باتىس بەرلينگە قاۋىپ توندىرەتىن گۋمانيتارلىق داعدارىستى توقتاتۋ ۇمىتىمەن باتىستىق وداقتاستار «اۋە كوپىرىن» ۇيىمداستىرىپ، ولار ارقىلى ازىق-تۇلىك پەن كەرەك-جاراقتى جەتكىزدى. ولار ستاليندىك جوسپاردى بۇزۋعا ۇمىتتەندى.
باتىس وداقتاستار «اۋە كوپىرىن» 1948 جىلى 26 ماۋسىمدا قولدانا باستادى. 11 ايدا امەريكاندىق جانە بريتاندىق اۆياتسيا باتىس بەرلينگە 270 000-نان استام رەيس جاساپ، ميلليونداعان ادامداردى اشتىقتان قۇتقاردى. كسرو بۇرىنعى وداقتاستاردى لوندون كونفەرەنتسياسىندا قابىلداعان كەلىسىمدەرىنەن باس تارتۋعا ءماجبۇر ەتە المادى، سوندىقتان باتىس بەرلين بلوكاداسىن الىپ تاستاۋعا ءماجبۇر بولدى. بۇل 1949 جىلى مامىردا شىعىس پەن باتىس لاگەرلەرى اراسىنداعى شيەلەنىستى كۇشەيتۋ كەزەڭىندە بولدى.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
