ادامزاتتىڭ زەيىنى مەن زەردەسى زەرتتەۋلەرگە قۇشتار. جاراتىلىس يەلەرى جاڭا اشىلۋلار مەن الەمنىڭ تىلسىم تاڭعاجايىپتارىن تالداۋعا ىنتالى. ءبىز ءۇشىن دۇنيەنىڭ قۇپياسىن اقتارىپ، سان قىرىن ساراپقا سالۋ ايتارلىقتاي قىزىق. سوندىقتان، ادامنىڭ ۇشقىر ويى ەڭ، ەڭ دەگەن قۇبىلىستاردىڭ توپتاماسىن تاريح بەتتەرىنە بەدەرلەۋدى دە ۇمىت قالدىرماعان. جەر عالامشارىنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى ەلەڭ ەتكىزەر ايرىقشا وقيعالار، ءىس-ارەكەتتەر مەن ەرەكشە دۇنيەلەر «گيننەسس رەكوردتار كىتابىنا» تىركەلىپ وتىرادى. سونىمەن بىرگە، عالىمدار دا ءوز بەتىنشە جەكەلەي زەرتتەۋلەر ۇسىنۋدى ۇزبەگەن. سونداي قىزىقتى دەرەكتەردىڭ ءبىر پاراسى اقش ءتىل زەرتتەۋ دەپارتامەنتى ۇسىنعان - الەمدەگى ۇيرەنۋ ەڭ قيىن 8 ءتىلدىڭ رەيتينگى.
- اتالعان دەپارتامەنت عالىمدارى ۇيرەنۋ ەڭ قيىن سوعاتىن ءتىلدىڭ كوش باسىنا قىتاي ءتىلىن جايعاستىرعان. كۇنشىعىس ەلىنىڭ انا ءتىلى بۇل تىزىمدە بىرنەشە كرەتەري بويىنشا توپ باسىندا. ونىڭ العاشقىسى، يەرەوگليفتەردىڭ كونەلىگى. ءبىر ءسوز – ءبىر يەرەوگليف. ولاردىڭ فونەتيكالىق دىبىستالۋى دا ۇقساس. ماسەلەن، قىتاي تىلىندەگى «شي» ءسوزى 36 ماعىناعا يە.
- رەيتينگتىڭ ەكىنشى تۇعىرىندا - اراب ءتىلى. بۇل ءتىلدىڭ وزگەشەلىگى سويلەم وڭنان سولعا قاراي ورنەكتەلەدى. سونىمەن بىرگە، ارىپتەردىڭ باسىم بولىگى سوزدەگى ورنىنا قاراي 4 ءتۇرلى قۇبىلادى. تىلدەگى ديالەكت سوزدەردىڭ كوپتىگى دە ءتىل ۇيرەنۋشىلەرگە قيىندىق تۋدىرادى.
- زەرتتەۋشىلەر ۇسىنعان ۇيرەنۋ ءبىرشاما قيىن ءتىلدىڭ ۇشتىگىن شىعىس امازونكانىڭ ءتىلى – تۋيۋكا تۇيىندەيدى. بۇل تىلدەگى ەڭ تاڭداي قاعاتىن تۇس – قاراپايىم زاتتىق ماعىنانى بىلدىرەتىن زات ەسىمنىڭ كلاستارى 50-دەن – 140-قا دەيىن شارىقتاپ تۇر.
- باسقا تىلدەرگە قاراعاندا مەڭگەرۋگە كوبىرەك كۇش جۇمسايتىن ءتىلدىڭ تورتتىگى ۆەنگر تىلىنە تيەسىلى. ۆەنگىر الىپبيىندەگى داۋىستى دىبىستار مەن جۇرناقتاردىڭ كوپتىگى سوزدەردى ەستە ساقتاۋدى قيىنداتادى.
- توپ بەستىكتى جاپون حالقىنىڭ ءتىلى اياقتايدى. بۇل تىلدە سوزدەردىڭ جازىلۋى مەن ايتىلۋىندا ايتارلىقتاي ايىرماشىلىق بار. سونداي-اق، جاپون جازۋ ۇردىسىندە 3 نۇسقا قالىپتاسقان.
- ناۆاحو – بۇل تاڭعاجايىپ ءتىل ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزەڭىندە راديو ارقىلى حابارلاما تاراتۋدىڭ كودى رەتىندە قولدانىلعان. جاپوندىقتار قانشا تەر توكسە دە تىلدىك كودتى انىقتاي الماعان. ناۆاحو تەك قيىن بولعاندىعىمەن عانا ەمەس، ءتىلدى ۇيرەنۋگە ارنالعان ماتەريالداردىڭ تىم از بولۋىمەن دە كۇردەلى.
- ەستون تىلىندە سەپتىكتىڭ 12 ءتۇرى بار. بۇل باسقا سلاۆيان تەكتەس حالىقتارعا قاراعاندا ەكى ەسە كوپ. سونداي-اق، ەرەجەلەرىندەگى ەرەكشە جاعدايلار مەن ءبىر ءسوزدىڭ بىرنەشە ماعىنا بەرۋى دە ءتىلدى ۇيرەنۋ پروتسەسىن قيىنداتادى.
- باسك ءتىلى – ەۋروپاداعى ەڭ ەجەلگى ءتىل. باسكىلەردى كەز كەلگەن ۇندىەۋروپالىق تىلمەن بايلانىستىرۋ مۇمكىن ەمەس.
ايتا كەتەرلىگى، ادامنىڭ العىرلىعى مەن اقىلى دەن قويسا بىرنەشە قيىن ءتىلدى قاتار، ەركىن مەڭگەرگەنىن كوز كورىپ، قۇلاق ەستىپ ءجۇر.
ارۋجان سەيىلعازى
