قۇنۋ - سۋسارلار تۇقىمداسىنا جاتاتىن جىرتقىش سۇتقورەكتى اڭ جانە جەردەگى قاۋىپتى جانۋار سانالادى. اتاۋى لاتىن تىلىنەن اۋدارعاندا "قوماعاي" دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. قۇنۋدى شۆەتسيا، ەستونيا، لاتۆيا، قىتاي، كانادا، امەريكا، رەسەي جانە ت.ب. ەلدەردەن كەزىكتىرۋگە بولادى. ونى سونىمەن بىرگە ءوز ەلىمىزدەن دە كەزىكتىرە الامىز. دالىرەك ايتقاندا، ول - قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك التاي تاۋىنداعى نۋ ورماندار مەن تاۋ وزەندەرىنىڭ بويىنداعى توعايلاردى مەكەندەيدى.
بۇل اڭنىڭ سىرتقى كورىنىسى ايۋ نەمەسە بورسىققا ۇقسايدى. باس سۇيەگى ۇلكەن، تۇمسىعى ۇزارتىلعان كەيىپتە. تىرناقتارى ۇلكەن. ارتقى اياقتارى الدىڭعى اياقتارىنان ۇزىن. سوندىقتان ارقاسى جوعارى قاراي يىلگەن. قۇيرىعى قىسقا جانە ۇلپىلدەك. تەرىسى قالىڭ، قوڭىر نەمەسە قارا-قوڭىر ءتۇستى. سالماعى 11 جانە 30 نەمەسە باسقا اقپارات كوزدەرى بويىنشا 9 بەن 30 كەلى ارالىعىندا. بويىنىڭ ۇزىندىعى 70-86 سم قۇرايدى.
XVI عاسىرداعى پولياك تاريحشىسى ماتۆەي مەحوۆسكي ءوزىنىڭ "ەكى سارماتيا تۋرالى تراكتات" اتتى ەڭبەگىندە قۇنۋدى بىلايشا سيپاتتايدى:
" ليتۆا مەن ماسكەۋدە قۇندىز دەپ اتالاتىن باسقا جەرلەردە كەزدەسپەيتىن وتە اشكوز جانە پايداسىز جانۋار بار. ول ءيتتىڭ ولشەمىندەي، مىسىق بەتىندەي، دەنەسى مەن قۇيرىعى تۇلكىگە ۇقساس، قارا ءتۇستى; مايىتتەرمەن قورەكتەنەدى. "
ءومىر سالتى ءوزىنىڭ شەكاراسىن قورعاۋ ماقساتىندا جالعىزدىقتا وتەدى. وتىرىقشى ءومىر سالتىن ۇستاناتىن جىرتقىش ءتارىزدى سۇتقورەكتىلەر تۇقىمداستارىنان ايىرماشىلىعى - ءوزىنىڭ اڭ اۋلاۋ ايماعىندا ۇنەمى ولجا ىزدەيدى. اڭ اۋلاۋ ايماعىنىڭ جالپى اۋدانى شامامەن 1500-2000 شاقىرىمعا جەتۋى مۇمكىن. اعاشتارعا وڭاي كوتەرىلەدى. وتكىر كورۋگە، ەستۋگە جانە ينستينكتكە يە. تاعام تالعامايدى. كوبىنەسە قاسقىرلار مەن ايۋلاردىڭ ولجالارىن جەيدى، اق قويانداردى، قارا تورعايلاردى، تىشقان ءتارىزدى كەمىرگىشتەردى اۋلايدى. 10 نەمەسە 17 جىلعا جۋىق ءومىر سۇرەدى.
ناعيما ساحان
