جىراۋ دەگەن – ونەر يەسىنە بەرىلەر زور دəرەجە. بىزدىڭشە – جىرشى. ال ول اتتى بار-جوعى 24 جاسىندا يەلەنۋ – زور دەڭگەيدىڭ كورىنىسى. كەلىسەسىڭدەر مە؟ ءبىز جىراقتا تۋىپ-وسكەن قانداسىمىز جəنىبەك پيازوۆتىڭ جەتىستىگىنە سۇيسىنۋدەمىز. «و، پيازوۆ دەگەن تانىس قوي؟» دەيسىڭدەر مە؟ يə، ءبىراز اي بۇرىن (№46, 15 قاراشا، 2016 جىل) «24 جاسىندا قاراقالپاقستاننىڭ، 26 جاسىندا وزبەكستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءəرتىسى اتانعان جەڭىسبەك» (www.zhasorken.kz) تۋرالى جازعانبىز.
جەڭىسبەك ءəنشى –جəنىبەك جىرشىنىڭ تۋعان اعاسى. قاراقالپاق جەرىندە تۋىپ-وسكەن قازاقتىڭ ۇلدارى. ءىنىسىنىڭ جەتىستىگىن اعاسى ارقىلى ەستىپ-بىلگەنبىز. الداعى ۋاقىتتا ول باۋىرىمىزبەن دە تانىسارمىز دەگەنبىز. سونىڭ ءسəتى ءتۇستى. جەڭىسبەك ءəنشى تاشكەنتتە تۇرعانىمەن، ءىنىسى نوكىستە مەكەندەيدى. جىرشى جىگىت «ۋاقىتىمدى ۇرلايدى» دەپ، əلەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ ءبىرىن دە قولدانبايدى ەكەن. ال ونىمەن بايلانىسۋ بىزگە وڭايعا سوقپادى. سوندا دا الماتى مەن نوكىس اراسىندا بىرنەشە كۇن əڭگىمەدەن كوپىر ورناتتىق. Əنشەيىندە ساعاتتاپ داستان جىرلايتىن جاندار جاي كەزدە سوزگە شورقاق-اۋ. دەسە دە، ə دەگەننەن «الماتىدان حابارلاسىپ تۇرسىز با؟» دەپ، ول دا مəز بولدى. جەلتوقساندا عانا الماتىعا جىرشىلار كونتسەرتىنە كەلىپ كەتكەن ەكەن. كوڭىلى الىپ-ۇشىپ تۇر. الايدا، كەي سۇراعىمىزدى اتتاپ وتەدى، شاماسى، ماقتانۋعا جوق. وزىنەن گورى əيگىلى اكتەر اتاسىن، ونەرپاز əكە-شەشەسىن، دارىندى باۋىرلارىن ايتىپ ماقتانعىسى كەلەتىندەي.
سونىمەن، جəنىبەك جىراۋ دەگەن كىم ەكەنىن تاني جۇرىڭدەر، اعايىن.
ۇلان: جəنىبەك، قاراقالپاقستاننىڭ حالىق جىراۋى اتاعىنا قاشان، قالاي يە بولدىڭىز؟
ج.پيازوۆ: بۇل اتاقتى بىلتىر يەلەندىم. كوپتەگەن حالىقارالىق جىرشىلار بايقاۋىنىڭ جەڭىمپازى اتاندىم. «الپامىس باتىر»، «ەدىگە باتىر» سىندى ۇزاق داستانداردى تولىق جاتقا ءبىلىپ، جىرلاي الامىن. ال بۇل داستانداردى تولىعىمەن ۇزدىكسىز جىرلاۋعا 16 ساعات كەتەدى. سول ەڭبەكتەرىمە وراي وسى زور دəرەجە بەرىلدى.
ۇلان: قازاق ۇعىمىندا جىراۋ ۇعىمى باسقا، جىرشى بولەك. مəسەلەن، ءسىزدى جىرشى دەر ەدىك…
ج.پيازوۆ: راس ايتاسىز. قازاق جەرىندە مەنى جىرشى دەيدى. ال قاراقالپاقتار اراسىندا قوبىزدىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن قيسسا-داستانداردى، جىر-تولعاۋ، تەرمەلەردى ورىنداۋشىلاردى جىراۋ دەپ اتايدى. تاعى ءبىر جىراۋلىق شارت – كومەيگە سالىپ ورىنداي ءبىلۋ.
ۇلان: پيازوۆتاردى نەگىزىنەن كوپشىلىك اكتەرلار مەن əنشىلەر əۋلەتى دەپ تانيدى. ءسىز ءدəستۇرلى جىرشىلىق ونەرگە قالاي كەلدىڭىز؟
ج.پيازوۆ: اتامنىڭ ۇلەسى زور. ول كىسى كىشكەنتايىمنان تەاترلارعا، ءتۇرلى ءدəستۇرلى كەشتەرگە ەرتىپ باراتىن. سوندا ەلگە ءمəشھۇر جىراۋلاردى كورىپ، تىڭداپ، تامساناتىنمىن. ءسويتىپ، مەكتەپ جاسىنان قيسسا-داستان، قوبىزعا جاقىن ءوستىم. جاستايىمنان تىڭداپ وسكەن جىراۋلارىم ومىردەن وزدى. ولاردىڭ ورنىن بىزدەي جاس جىراۋلار تولىقتىرىپ كەلەدى. جىردى ۇزدىكسىز 16 ساعات جىرلاي الامىن.
ۇلان: سوندا سىزدەردە جىرشىلار قاتارى كوپ پە؟
ج.پيازوۆ: قازىرگى تاڭدا ءتورت قانا جىراۋ بارمىز. ەكەۋىنىڭ جاسى 40-تان اسقان، قالعان ەكەۋىنىڭ ءبىرى – ءوزىم. ال تاعى ءبىرى 20 جاسار مەنىڭ شəكىرتىم – قياس سۇلتانوۆ. ءوزىم 2004 جىلدان بەرى جىراۋلار قاتارىنا قادامداپ قوسىلعانمىن. مۋزىكالىق كوللەدجدە حالىق جىراۋى باقبەرگەن سىرىمبەتوۆتەن ءتəلىم العانمىن. كەيىن بەرداق اتىنداعى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتتە وقىدىم. ماماندىعىم – قوبىزشى. قازىر نوكىستەگى ەسجان باقسى اتىنداعى بالالارعا ارنالعان №1 مۋزىكالىق مەكتەپتە وقىتۋشىمىن. جەتى شəكىرتىم بار. شəكىرتتەرىمە داستانداردان قيسسالاردى ايتۋدى ۇيرەتىپ ءجۇرمىن.
ۇلان: ۇزدىكسىز 16 ساعاتتىق داستانداردى جىرلاعانىڭىزدى قاي جەرلەردەن تاماشالاۋعا بولادى؟
ج.پيازوۆ: ارنايى كونتسەرتتەردە قىسقا قيسسا، تولعاۋ، تەرمەلەردى ورىندايمىز. ارى كەتسە جارتى ساعاتتىق ونەر كورسەتەمىز. ال 16 ساعات بويى جىرلاعانىمدى تەلەارناعا ارنايى ءتۇسىرىپ العان. ونى əر اپتاعا جارتى ساعاتتان ءبولىپ كورسەتكەن.
ۇلان: توي-تومالاقتاردا قيسسا-داستان ورىندايتىن دəستۇرلەرىڭىز بار ما؟
ج.پيازوۆ: بار. مəسەلەن، بەتاشاردىڭ الدىندا كوپشىلىك جىراۋلاردان قيسسا-داستانداردى ورىنداپ بەرۋىن سۇرايدى.
ۇلان: ءسىزدىڭ ورىنداۋىڭىزداعى داستانداردىڭ ەڭ كولەمدىسى مەن ەڭ قىسقاسى قانشا ساعات جىرلانادى؟
ج.پيازوۆ: داستاندار كوپ-اق. ەڭ ۇزاعىن 24 ساعات تولعاۋعا بولادى. ورىنداۋىمىزداعى ەڭ قىسقا داستانداردى 2-3 ساعات جىرلايمىز. كوبىنە ىڭعايعا قاراي قىسقا قيسسالاردى ورىنداپ جۇرەمىز. مىسالى، كوللەدج اياقتاردا مىندەتتى تۇردە ەكىساعاتتىق ءبىر داستاندى جىرلاپ بەرۋگە ءتيىستىسىڭ.
ۇلان: ۇزاق-سونار داستاندى ورىنداۋدان بۇرىن، ونى قالاي جاتتاپ الادى دەگەن سۇراق əركىمنىڭ كوكەيىندە تۋىندايدى…
ج.پيازوۆ: داستانداردىڭ وقيعالارىنىڭ قىزىقتىعى سونداي، مازمۇنىن بىلسەڭ، ۇمىتپايسىڭ. ءبىر حيكايادان ەكىنشىسىن جىرلاپ وتىرىپ، ۋاقىتتىڭ قالاي سىرعىعانىن بايقاماي دا قالامىن. كەيدە اراسىندا ءوز تاراپىمىزدان ءسوز قوسىپ ايتۋىمىز مۇمكىن. سوسىن داستانداردى تىڭداۋشىعا جاقسى جەتكىزۋدە اكتەرلىك شەبەرلىگىڭ زور ءرول وينايدى.
ۇلان: داستانداردى جىرلاۋدا əر جىرشى ءوز قالاۋىنداعى ماقامعا سالا بەرە مە؟
ج.پيازوۆ: نەگىزى، ءوز ەركى. سوسىن ءبىراز جىراۋدىڭ ورىنداۋىنداعى جىرلار بىزدە جازىلىپ قالدىرىلعان. سونى قايتالاۋعا دا بولادى. دەگەنمەن، əر جىراۋ ءوز بەتىنشە ونەر كورسەتەدى.
ۇلان: وتباسىڭىزدى ايتساق، ۇلدارىڭىز ءوسىپ كەلەدى ەكەن…
ج.پيازوۆ: يə، 19 جاسىمدا ۇيلەنگەنمىن. Əيەلىم دە – قازاق. اتى – اقمارال. ول – مەديتسينا سالاسىنىڭ مامانى. ۇلكەن ۇلىم دۇنيەگە كەلەردە «الپامىس باتىر» داستانىن جاتتاپ جۇرگەنمىن، سودان ەسىمىن الپامىس قويدىم. ەكىنشىسى دۇنيەگە كەلەردە «ەدىگە باتىر» داستانىن جاتتاپ جۇرگەم، اتى ەدىگە بولدى سودان.
ۇلان: بəرەكەلدى! وسە بەرىڭىزدەر!
پيازوۆتار اۋلەتىنىڭ اتاسى
پيازوۆتار – قاراقالپاقستانداعى قازاقتار اراسىنداعى ەڭ ونەرلى، تانىمال əۋلەت. وسى əۋلەتتىڭ اتاسى تۋرالى بىرەر ءسوز ايتىپ وتەلىك. جەڭىسبەك پەن جəنىبەكتەي دارىندى ۇلداردىڭ اتاسى – زەينەل پيازوۆ. ول كىسى بۇگىندە ومىردە جوق، دەگەنمەن ونەرلىنىڭ ونەگەسى ولمەك ەمەس. زەينەل اتامىز 1928 جىلى تاقتاكوپىر اۋدانى ءبورشىتاۋ اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن ەكەن. قازىرگى بەرداق اتىنداعى قاراقالپاق مەملەكەتتىك سازدى تەاترىندا 1955-1995 جىلدارى ارالىعىندا ۇزدىكسىز 40 جىل قىزمەت ەتكەن.
تەاتر ساحناسىندا 70-تەن اسا وبرازدار سومداعان، كەڭ دياپازوندى əنشىلىگىمەن تانىمال بولعان. تەلەارنا مەن راديودا دا ساتيرالىق باعدارلامالارىمەن ەل جادىندا قالعان ءəرتىس. ەڭبەكتەرى باعالانىپ، وزبەكستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءəرتىسى، قاراقالپاقستاننىڭ حالىق ءəرتىسى اتاقتارىنا يە بولعان.
9 پەرزەنت تəربيەلەپ وسىرگەن. Əزيزا، روزا، ليزا، مارال زەينەلقىزدارى بۇگىندە əكە جولىن قۋىپ، تەاتر ساحنالارىندا ونەر كورسەتىپ كەلەدى. ليزا مەن مارال پيازوۆالار – الماتى تەاترلارىنىڭ ونەرپازدارى. ال ۇلى بۇركىتتەن تۋعان نەمەرەلەرى – جەڭىسبەك پەن جəنىبەكتىڭ جەتىستىكتەرى ءوز الدىنا.
بەلگىلى اكتەر زەينەل پيازوۆ 2011 جىلى 5 اقپاندا دۇنيەدەن وزدى. ونەر يەسىنىڭ رۋحىنا قۇرمەت رەتىندە نوكىستەگى ۇلكەن كوشەنىڭ بىرىنە ەسىمى بەرىلگەن.
قارلىعاش دوسانوۆا
«ۇلان»، №3
17 قاڭتار، 2017 جىل
