قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ءا.ا. سمايىلوۆقا
دەپۋتاتتىق ساۋال
قۇرمەتتى ءاليحان اسحانۇلى!
«اق جول» پارتياسى پارلامەنتتە ءجۇرىپ سىرتقى قارىز پروبلەماسىن ۇنەمى كوتەرىپ وتىرادى. بۇگىندە ەلىمىز سىرتقى كرەديتورلارعا 160 ملرد. اقش دوللارىنان استام قارىز، بۇل ءجىو-ءنىڭ شامامەن 90,7 پايىزىن قۇرايدى جانە بۇل كورسەتكىش ءوسۋدى جالعاستىرۋدا.
وسى ءۇردىستىڭ تەرىس سيپاتقا يە ەكەنى تۋرالى ءبىزدىڭ ساۋالدارىمىزعا شەنەۋنىكتەر تەك مەملەكەتتىك قارىزدى ەسەپكە الۋ كەرەك دەگەن تۇسىنىكتەمەلەرمەن قۇتىلىپ كەتۋدە، ال كاسىپورىنداردىڭ سىرتقى قارىزى حالىققا اسەر ەتپەيتىن سياقتى.
الايدا، بۇل مۇنداي تۇجىرىمدار ەكونوميكالىق ساۋاتسىزدىقتى عانا بىلدىرەدى، بۇل ماسەلەگە «اق جول» پارتياسىنىڭ دەپۋتاتتارى مەن پارتيا توراعاسى بىرنەشە رەت نازار اۋدارعان بولاتىن.
مىسالى، تەك ەۋروپالىق قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكى (ەقدب) جالپى سوماسى 9,4 ملرد. دوللاردان اساتىن 280 جوبانى قارجىلاندىردى، ونىڭ 66 پايىزى – جەكە سەكتوردا.
مۇنداي قارىزدار حالىقتىڭ قالتاسىن قاعا ما جوق پا ونى ەكى جاڭا مىسالمەن كەلتىرۋگە بولادى: جەكە كاسىپورىندار قارىز الۋشى بولىپ كورىنگەنمەن، قارىزدى تولەۋ قاراپايىم ازاماتتاردىڭ باسىنا جۇكتەلۋدە.
ماسەلەن، ەلوردادا مەملەكەتتىك-جەكە سەرىكتەستىك (مجس) جەلىسى بويىنشا مەكتەپتەر سالۋ جوباسى دايىندالۋدا، وندا قۇرىلىس سالۋشى كومپانيا ءبىر مەكتەپتىڭ قۇنىن 7,5 ملرد. تەڭگەگە باعالادى، بۇل رەتتە قاراپايىم مەكتەپكە مەملەكەت 1,5-تەن 2 ميللياردقا دەيىن شىعىندايدى ەكەن. جالپى العاندا، 30-40 ملرد. تەڭگەنىڭ ورنىنا 150 ميللياردقا 20 مەكتەپ جوسپارلانعان. دەمەك، قالا سالىق تولەۋشىلەردىڭ قالتاسىنان 110-120 ملرد. تەڭگە ارتىق الىپ وتىر. بۇل نە دەگەن جالعان «ينۆەستيتسيالار»؟ قالانىڭ وزىنە بىرەۋدىڭ نەسيەسىن جىلدار بويى 4 ەسە ارتىق تولەگەننەن گورى 30-40 ميللياردتىق مەكتەپتەردى سالعان تيىمدىرەك ەمەس پە؟
تاعى ءبىر مىسال: سەمەي قالاسىندا مجس جەلىسى بويىنشا 6,8 ملرد. تەڭگەگە قوقىس وڭدەۋ پوليگونىن (قتق) سالۋ جوسپارلانۋدا، ال باتىس قازاقستان وبلىسىندا سمەتالىق قۇنى 200 ملن. تەڭگەنى قۇرايتىن وسىعان ۇقساس پوليگون سالىندى.
ياعني، سەمەي پوليگونى ءتىپتى 4 ەمەس، 34 ەسە قىمبات تۇرادى!! وسى سالا ماماندارىنىڭ ەسەپتەۋىنشە، ءار ءتۇرلى اۋداندار مەن تەحنولوگيالاردى ەسكەرسەك، جوبانىڭ قۇنى 11 ەسەگە ارتىق.
الەۋمەتتىك جەلىلەردە سەمەي قالاسى اكىمدىگى جانىنداعى «كەلەشەك» مەملەكەتتىك كاسىپورنىنىڭ باسشىسى ماقسۇت نىعمەتوۆتىڭ حاتى پايدا بولدى، وندا ول باتىلدىق تانىتىپ، ەقدب-عا شەنەۋنىكتەردىڭ قىسىمىنا قاراماستان، بۇل جوبانى جاساۋدان باس تارتاتىنىن حابارلايدى.
ول تەز ارادا جۇمىستان شىعارىلاتىنىنا قاراماستان اكىمدىكتىڭ ەقدب-مەن ستسەناريى بويىنشا تاريفتەردىڭ 15 ەسە وسۋىنە اكەلەتىن كەلىسىمگە قول قويۋدان تۇبەگەيلى باس تارتاتىنىن جازادى!
كوممۋنالدىق كاسىپورىن باسشىسى تاريفتەردىڭ جوسپارلى تۇردە تىم تەز ءوسۋىنىڭ سەبەبىن پوليگون قۇرىلىسىنا ارنالعان سىبايلاس جەمقورلىق سمەتالارىنىڭ بىرنەشە ەسە ارتۋىمەن تىكەلەي بايلانىستىرادى.
بۇل شەنەۋنىكتەردىڭ سىرتقى قارىزداردى وتە كۇماندى ماقساتتاردا قالاي پايدالاناتىندىعىنىڭ ايقىن مىسالى. بۇل نەسيەلەر ءۇشىن اقىر سوڭىندا قاراپايىم ازاماتتار جاۋاپ بەرۋدە.
شىن مانىندە، مۇنداي قارىزدار حالىقتىڭ اقشاسىن بىرەۋدىڭ جەكە قالتاسىنا تارتۋ قۇرالىنا اينالادى. ازاماتتاردىڭ موينىنا ارتاتىن سىرتقى قارىزداردىڭ كولەمىنىڭ كوبەيۋىنىڭ ەسەبىنەن اكىمدىكتەر تاقىرعا وتىرىپ جاتىر.
كەشە عانا ۇكىمەت ەقدب-مەن سەرىكتەستىك تۋرالى 2025 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىنگى مەرزىمگە كەزەكتى كەڭەيتىلگەن نەگىزدەمەلىك كەلىسىمگە قول قويعانى قۋانتادى.
شەتەلدەن تارتىلاتىن ينۆەستيتسيالار جانە ولار بويىنشا جوبالاردى ىسكە اسىرۋ ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك مۇددەلەرىمىزگە جانە ءبىرىنشى كەزەكتە جالپى قوعامنىڭ مۇددەلەرىنە جاۋاپ بەرۋى ءتيىس دەپ سانايمىز.
قۇرمەتتى ءاليحان اسحانۇلى، جوعارىدا اتالعاندارعا بايلانىستى «اق جول» قدپ دەپۋتاتتىق فراكتسياسى تومەندەگىلەردى سۇرايدى:
1) تاريفتەردىڭ تۇراقتىلىعى جانە بۇل جۇكتەمەنى قازاقستان ازاماتتارىنا سالماۋ تۇرعىسىنان مجس شەڭبەرىندە سىرتقى قارىز الۋ تاسىلدەرىن قايتا قاراۋ;
2) قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ نازارىن كورسەتىلگەن مىسالدارعا اۋدارۋ (سەمەي قالاسىنان كاسىپورىن باسشىسىنىڭ حاتى قوسا بەرىلگەن).
3) الەۋمەتتىك جەلىلەردە جاريالانعانداي، «كەلەشەك» كاسىپورنىنىڭ باسشىسى ماقسۇت نىعمەتوۆ ءتيىمسىز شارتقا قول قويۋدان باس تارتقاننان كەيىن ونى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى اكىمدىك زالىنان الىپ كەتكەن. وسىعان بايلانىستى، ادال ادامدى شەنەۋنىكتەردىڭ قۋدالاۋىنان قورعاۋدى تالاپ ەتەمىز.
قۇرمەتپەن،
«اق جول» قدپ فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتارى
