بيىل قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋىلسىزدىگىنە 30 جىل تولادى. تاۋەلسىزدىگىمىزبەن بىرگە ەلىمىزدىڭ بارلىق سالالارىندا ۇلكەن وزگەرىستەر ورىن العانىن ءبىر قورىتىندىلاپ، زەر سالۋ ماقساتىندا قازاقستانداعى شىعىستانۋ عىلىمىنىڭ بۇگىنگى جاعدايىنا توقتالۋدى ءجون سانادىق. قازاقستانداعى شىعىستانۋ عىلىمى بىرنەشە تاريحي كەزەڭنەن ءوتىپ بۇل عىلىم سالاسى بۇگىنگى كۇندە وتاندىق عىلىم سالالارىنىڭ اراسىندا نەسىمەن ەرەكشەلەنەدى جانە وسى عىلىم سالاسىنىڭ ماڭىزدىلىعى نەدە جانە ونى دامىتۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك دەگەن ساۋالدارعا بەلگىلى شىعىستانۋشى، ت.ع.د.، پروفەسسور ءا.مۋمينوۆتىڭ عىلىمداعى جولىن زەردەلەي وتىرىپ تولىقتاي جاۋاپ تابا الامىز.
ءا. مۋمينوۆ بىرنەشە شىعىستانۋ مەكتەبىنىڭ باسىن بىرىكتىرە العان بىرەگەي عالىمداردىڭ قاتارىنا جاتادى. بۇكىل ءومىرىن شىعىستانۋ عىلىمىنا ارناعان جانە وسى ماماندىقتى باقىتىم دەپ سانايتىن عالىمنىڭ ءومىر جولى تاشكەنتتەگى شىعىستانۋ مەكتەبىنەن باستالعان. تاشكەنت – ارقاشان ورتالىق ازيانىڭ اسا ماڭىزدى تاريحي، مادەني جانە رۋحاني قالاسى بولعان، اسىرەسە قازاقتار ءۇشىن. سوندىقتان دا عالىمنىڭ شىعىستانۋشى بولىپ قالىپتاسۋىنا تاشكەنت قالاسىندا تۋىپ-وسكەندەگى ۇلكەن اسەر ەتكەن. تاشكەنت شىعىستانۋ مەكتەبىنەن ءوسىپ شىققان عالىم لەنينگراد شىعىستانۋ مەكتەبىنە بارىپ، عىلىمداعى جاڭا بەلەستەردى باعىندىرادى. لەنينگراد شىعىستانۋ مەكتەبى دە الەم بويىنشا تانىمال شىعىستانۋ مەكتەبى سانالاتىندىقتان بۇل مەكتەپتەن ابدەن شىڭدالىپ شىققان عالىم ەلگە ورالادى. بۇدان كەيىنگى كەزدەردە تاشكەنتتەگى شىعىستانۋ ينستيتۋتىندا، كەيىن قازاقستانداعى شىعىستانۋ ينستيتۋتىندا جۇمىس ىستەگەن عالىم ارقاشان جاڭا دەرەككوزدەردى ىزدەۋمەن جانە زەرتتەۋمەن اينالىسادى. وسى ارالىقتا بىرقاتار حالىقارالىق ەكسپەديتسيالار مەن عىلىمي جوبالارعا قاتىسىپ تاجىريبەسى ەسەلەنە تۇسەدى. قر عك ر.ب.سۇلەيمەنوۆ اتىنداعى شىعىستانۋ ينستيتۋتى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى (2005-2011) بولىپ جۇمىس ىستەگەن كەزدە قانشاما شىعىستانۋشى ماماندارعا باعىت-باعدار بەرىپ، ولاردىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتتى. بۇل كۇندە ەڭبەگى ەلەنىپ، يسلام ىنتىماقتاستىعى ۇيىمى جانىنداعى يسلام تاريحىن، ونەرىن، مادەنيەتىن زەرتتەۋ ورتالىعىندا (Research Centre For Islamic History, Art and Culture – IRCICA) جۇمىس ىستەيدى.
شىعىستانۋشى ماماندىعى ەلىمىزدەگى كوپتەگەن ماماندىقتىڭ ىشىندە اسا تانىمال ماماندىققا جاتپايتىنى بەلگىلى. ەلىمىزدەگى شىعىستانۋ ينستيتۋتى جانە شىعىستانۋ فاكۋلتەتتەرى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋىلەسىزدىگىمەن زامانداس ەكەنىن ەسكەرسەك، جاس ماماندىققا جاتاتىنىن اڭعارۋ قيىن ەمەس. سوندىقتان بولار، بۇل ماماندىق تۋرالى ءالى كۇنگە دەيىن ەستىمەگەن ادامدار دا كەزدەسىپ، سىڭارجاقتى پىكىرلەردى دە ۇشىراتامىز. الايدا، ءا.مۋمينوۆتىڭ عىلىمداعى جولى وسىنداي سىڭارجاقتى پىكىرلەردىڭ بىرقاتارىن سەيىلتە الادى دەپ ايتۋعا بولادى. بەلگىلى شىعىستانۋشىنىڭ بۇگىنگى شىعىستانۋ عىلىمى تۋرالى ويىن ءبىلۋ ءارى جاس ماماندارمەن تانىستىرۋ ماقساتىندا 2021-جىلدىڭ 25-اقپانىندا ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ شىعىستانۋ فاكۋلتەتى تاياۋ شىعىس جانە وڭتۇستىك ازيا كافەدراسى ت.ع.د.، پروفەسسور ءا.مۋمينوۆتى ارنايى كەزدەسۋگە شاقىرعان بولاتىن. كەزدەسۋ بارىسىندا عالىمنىڭ شىعارماشىلىق جولى جان-جاقتى تانىستىرىلىپ، كەزدەسۋدىڭ قوناعى ءا.مۋمينوۆ قاتىسۋشىلاردىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەردى. وسى كەزدەسۋدى ۇيىمداستىرۋعا مۇرىندىق بولعان «گۇلىستان» ۇيىرمەسى كەزدەسۋدە قويىلعان سۇراقتاردى سۇحبات رەتىندە دايىندادى.
گۇلىستان: بۇل كۇندەرى قانداي عىلىمي جۇمىستارمەن اينالىسۋداسىز، جالپى يسلام تاريحىن، ونەرىن، مادەنيەتىن زەرتتەۋ ورتالىعىنداعى (يرسيكا) جۇمىسىڭىزبەن تانىستىرساڭىز.
ءا.مۋمينوۆ: 2016-جىلدان بەرى يسلام ىنتىماقتاستىعى ۇيىمى جانىنداعى يسلام تاريحىن، ونەرىن، مادەنيەتىن زەرتتەۋ ورتالىعىندا (Research Centre For Islamic History, Art and Culture – IRCICA) جۇمىس ىستەيمىن. وسى ورتالىقتا جۇمىس ىستەگەن ۋاقىتتا بىرقاتار ماڭىزدى عىلىمي جۇمىستار جارىق كوردى. قازىر وسى ورتالىقپەن بىرگە جاسالىپ جاتقان عىلىمي ەڭبەكتەردى ءۇش توپقا بولۋگە بولادى: 1. كورنەكتى قوعام جانە ءدىن قايراتكەرى، اۋدارماشى، ءحاديسشى، اقىن س.عىلمانيدىڭ (1890-1974) «زامانىمىزدا بولعان عۇلامالار» اتتى ەكى تومدىق ەڭبەگىن اعىلشىن تىلىندە جارىققا شىعارىلدى. 59 عۇلامانىڭ بيوگرافياسى ەنگەن بۇل ەڭبەك XX-عاسىرداعى قازاق دالاسىنداعى يسلام تۋرالى سىر شەرتەتىن قۇندى ەڭبەك. اعىلشىن تىلىندەگى اۋدارماسى Biographies of the Islamic Scholars of Our Times دەگەن اتپەن امازون جۇيەسىندە ساتىلادى. https://www.amazon.co.jp/-/en/Saduaqas-Ghilmani/dp/929063332. بيىلعى جىلى س.عىلمانيدىڭ جەكە ارحيۆىندەگى فوتودوكۋمەنتتەر، حاتتار جانە اارب جازۋىنداعى ماتەريالدار جۇيەلەنىپ اعىلشىن تىلىنە اۋدارىلىپ جارىققا شىعادى. وسى باعىتتا جاسالاتىن تاعى ءبىر جۇمىس بار. ول س.عىلمانيدىڭ ورىنباسارى بولعان كوكشەتاۋلىق مومىحان اليەۆتىڭ «مۇسىلمان تۇرعىسىنان جازىلعان قازاق تاريحى» اتتى كىتابىن زەرتتەۋ. وسى ەڭبەكتى گ.ن.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۇۋ دوكتورانتىمەن بىرگە بيىل جارىققا شىعارۋ جوسپارلانعان. بۇل ەڭبەكتە يسلام عالىمىنىڭ قازاق تاريحىن قالاي كورگەندىگى قامتىلعان جانە 1992-جىلعا دەيىن اراب جازۋىنىڭ قولدانىستا بولعانىن كورسەتەدى. 2. كونفەرەنتسيالاردىڭ ماتەريالدار جيناعىن جارىققا شىعارۋ. ونىڭ ىشىندە بەلگىلى قازاق شىعىستانۋشىسى ت.ق.بەيسەمبيەۆتىڭ (1955-2016) ماقالالار جيناعى مەن شىعارماشىلىعىنا ارنالعان كونفەرەنتسيانىڭ ماتەريالدار جيناعى «ۇلى دالاداعى يسلام تسيۆيليزاتسياسى» اتتى اتپەن جارىققا شىعادى. 3. قازاق دالاسىندا ءالى كۇنگە دەيىن ەشبىر تىزىمگە الىنباعان اشىق اسپان استىندا جاتقان كوپتەگەن نەكروپولدەر بار. وسى نەكروپولدەردى زەرتتەۋ باعىتىندا بىرنەشە جۇمىس اتقارىلۋدا. ءبىرىنشىسى – ماۋلىمبەردى نەكروپولى، ەكىنشىسى – جانتورە حاننىڭ ەپيتافياسى، ءۇشىنشىسى – بوكەي ورداسىنىڭ ەپيتافياسى. سوڭعىسىندا 400 استام ەپيتافيا بار جانە بۇنىڭ ءبارىن زەرتتەۋ ماڭىزدى. وسى قورىمداعى نەكروپولدەردى زەرتتەۋمەن اينالىسۋدامىز جانە بۇيىرتسا اعىلشىن تىلىنە اۋدارىپ جارىققا شىعاراتىن بولامىز. بۇل باعىتتا يرسيكا جاقىندا عانا ەپيتافي مۋسۋلمانسكيح ۋچەنىح ساماركاندا (X-XIV ۆەكا) Epitaphs of Muslim Scholars in Samarkand (10th–14th Centuries) دەگەن اتپەن اعىلشىن تىلىندە جارىققا شىعاردى. بۇل كىتاپقا 209 مۇسىلمان عۇلاماسىنىڭ نەكروپولى ەندى. بۇل كىتاپ تا امازون جۇيەسىندە ساتىلادى.https://www.amazon.com/Epitaphs-Scholars-Samarkand-10th-14th-Centuries/dp/9290633492. بۇدان دا باسقا كوپتەگەن عىلىمي جۇمىستار جاسالىپ جاتىر جانە ونىڭ اربىرىمەن يرسيكا-نىڭ رەسمي سايتىنداعى باسىلىمدار بەتىندە تانىسۋعا بولادى. https://www.ircica.org/en/publications.
گۇلىستان: بۇگىنگى تاڭدا شىعىستانۋ ماماندىعى وسىدان 20 جىلداي بۇرىنعى كەزدەگىدەي ۇلكەن سۇرانىسقا يە ەمەس ەكەنى شىندىق. تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ العاشقى جىلدارىندا شىعىس تىلدەرىن بىلەتىن ماماندارعا دەگەن سۇرانىس وتە جوعارى بولدى جانە جۇمىسسىز قالۋ دەگەن ماسەلە بولمادى. بۇل كۇندە شىعىستانۋ ماماندىعىنا دەگەن قىزىعۋشىلىق جاستار اراسىندا تومەن. بولاشاقتا وتاندىق شىعىستانۋ عىلىمىن نە كۇتەدى جانە وسى ماماندىققا دايىنداۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك دەگەن سۇراقتار تۋرالى ءوز پىكىرىڭىزبەن بولىسسەڭىز
ءا.مۋمينوۆ: ءيا، دۇرىس ايتاسىز. بۇل كۇندە ەۋروپانىڭ بىرنەشە ەلىندە شىعىستانۋ ماماندىقتارى جابىلىپ قالدى. مىسالى، يتاليانىڭ بىرقاتار ۋنيۆەرسيتەتتەرىندەگى شىعىستانۋ كافەدرالارى جابىلدى. جاپونيادا اعا بۋىن وكىلدەرى زەينەتكە شىعىپ، ورنىنا كەلەتىن جاستاردىڭ ازدىعىنان تۋرا وسىعان ۇقساس جاعداي بولىپ جاتىر. الايدا، ارقاشان دا مۇنداي جاعدايلار بولىپ تۇرعانىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. ول دەگەنىمىز، جاعدايعا بەيىمدەلە ءبىلۋ كەرەكتىگىن بىلدىرەدى. زامان وزگەرگەنىنە قاراي شىعىستانۋشى ماماندار، ۋنيۆەرسيتەت باسشىلىعى، اسىرەسە ستۋدەنتتەر جىلدام بەيىمدەلۋدى ۇيرەنۋى كەرەك. ەگەر دە ءاربىر جاس شىعىستانۋشى ءوز ماماندىعىن جاقسى كورسە، الدىنا وسى سالادا ۇلكەن جۇمىستار اتقارامىن دەگەن ماقسات قويسا، بۇل ماماندىق بويىنشا جۇمىس ارقاشان دا تابىلادى. بۇل ماماندىقتىڭ بەدەلىن دە قۇرمەتىن دە ارتتىراتىن شىعىستانۋشىلاردىڭ وزدەرى. ءاربىر شىعىستانۋشى تالماي، ۇلكەن ىجداعاتپەن ەڭبەكتەنۋى ارقىلى شىعىستانۋ ماماندىعىنىنىڭ بەدەلىن ارتتىرا الادى جانە وسى ءىسى ارقىلى وزىنە دە ۇلكەن كارەرا جاساي الادى. ءوز باسىم شىعىستانۋ ماماندىعىنا دەگەن سۇرانىس بۇگىنگى تاڭدا جوعارى دەپ ەسەپتەيمىن. شىعىستانۋشى بولعانىم ءۇشىن وتە باقىتتىمىن! قاي جەرگە بارسام دا بۇل ماماندىققا دەگەن قۇرمەتتى، قىزىعۋشىلىقتى كورىپ ءجۇرمىن. اركىمنىڭ قولى جەتپەيتىندەي ەرەكشە ماماندىق جانە كەز-كەلگەن سالامەن بايلانىستىرىپ جۇمىس ىستەۋگە بولاتىن ماماندىق. سوندىقتان جاستار ءۇشىن تاعى دا قايتالاپ ايتايىن بارلىعى وزدەرىڭىزدىڭ الدارىڭىزعا قويعان تالاپ پەن ماقساتقا بايلانىستى.
گۇلىستان: قاتىسۋشى تاراپىنان XX- عاسىردىڭ 20-جىلدارىنداعى اراب جازۋىنداعى ەڭبەكتەردى زەرتتەۋ قانشالىقتى ماڭىزدى دەگەن سۇراق ءتۇسىپتى.
ءا.مۋمينوۆ: ءسوزسىز وتە ماڭىزدى! اراب جازۋىندا قازاق تىلىندەگى ءاربىر ەڭبەكتى زەرتتەۋ ماڭىزدى. جاڭا عانا سىزدەرگە ايتىپ وتكەن س.عىلمانيدىڭ ەڭبەكتەرى وسى سوزىمە تولىقتاي دالەل بولا الادى. ءبىر قىزىعى كەشەگى كۇنگە دەيىن اراب جازۋىنداعى ەڭبەكتەر قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك ايماقتارىندا كوپ جازىلعان جانە تاراعان دەپ كەلدىك. بىراق س.عىلمانيدىڭ ەڭبەگىن زەرتتەۋ ارقىلى قازاقستاننىڭ سولتۇستىگىندە ناعىز علاسسيكالىق يسلامنىڭ تاراعانىنا كوز جەتكىزىپ وتىرمىز. ولاردىڭ ىشىندە «حازرەت» دارەجەسىنە جەتكەن بىرقاتار قازاق عۇلامالارى بار. مىسالى ناۋان حازرەت، الماس قاري جانە ت.ب. ولاردىڭ ەڭبەكتەرى ءالى جۇزدەگەن دوكتورلىق جۇمىستىڭ تاقىرىبى بولا الادى. بۇل تاقىرىپتى زەرتتەۋ ەندى باستالۋدا جانە زەرتتەۋ ءۇشىن ون ادام ەمەس جۇزدەگەن ادام زەرتتەيتىن تاقىرىپ تەك وسى باعىتتا بار ەكەنىن ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلەدى.
گۇلىستان: تاعى ءبىر قاتىسۋشى تۇركياداعى قولجازبا قورلاردا جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك دەگەن سۇراق قويعان ەكەن.
ءا.مۋمينوۆ: تۇركياداعى قولجازبا قورلاردىڭ كوبىسى قولجازبالاردى ساندىق جۇيەگە تۇسىرگەن. بارلىق قولجازبالاردىڭ كاتالوگتارى جاسالىپ، رەسمي سايتتارعا قويىلعان. دەمەك قولجازبالارمەن جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن ۇيدە وتىرىپ-اق وسى قورلاردىڭ سايتىنا كىرىپ، قولجازبالاردىڭ كوبىسىن كوشىرىپ الۋعا بولادى. بۇل باعىتتا جۇمىس بۇرىنعى كەزبەن سالىستىرعاندا الدەقايدا جەڭىلدەتىلگەن. زەرتتەۋشىلەر تەك قانا ەرىنبەي، ۋاقىت ءبولۋى ماڭىزدى.
گۇلىستان: تاعى ءبىر قاتىسۋشى قازاقستانداعى يسلامدى وقىتۋدىڭ ءادىسى جازىلعان با دەگەن سۇراق قويىپتى.
ءا.مۋمينوۆ: ارنايى ءبىر جۇيەگە تۇسكەن ءادىس قازىرشە جازىلىپ بولعان جوق، بىراق الداعى ۋاقىتتا جازىلادى. قازىرگە دەيىن ەكى ءتۇرلى باعىت بار ەكەنىن ءبىلۋىمىز كەرەك. 1-قادىمشىلار، ياعني ءدىني توپتىڭ ەڭبەكتەرى مەن ءدىن تۋرالى پىكىرلەرى. 2- جاديدشىلەر، ياعني زايىرلى توپتىڭ يسلام ءدىنى مەن يسلامدى وقىتۋ تۋرالى كوزقاراسى. بۇل ەكى باعىتتا تا ءالى وتە كوپ جۇمىس جاسالۋى قاجەت. سونىمەن قاتار قازاقستان مەن ورتالىق ازياداعى سۋفيزم تاقىرىبى دا بىرگە زەرتتەلۋى ءتيىس.
گۇلىستان: ستۋدەنتتەر تاراپىنان شىعىستانۋ سالاسىنا قاتىستى كونفەرەنتسيالار مەن سوڭعى كەزدە جارىق كورگەن ەڭبەكتەر تۋرالى تولىمدى اقپاراتتى قايدان الۋىمىزعا بولادى. مالىمەتتىڭ جەتىسپەۋىنەن كەيدە تاقىرىپ تاڭداي الماي، قاي باعىتتا جۇمىس ىستەۋ كەرەكتىگىن بىلمەي جاتامىز دەگەن سۇراق قويىلىپتى.
ءا.مۋمينوۆ: الەمدەگى قولجازبا زەرتتەۋ ورتالىقتارىمەن بايلانىس ورناتۋ كەرەك. ول ءۇشىن وسىنداي ورتالىقتار تۋرالى ينتەرنەتتەن بارلىق مالىمەتتى جيناپ، سوڭعى جاڭالىقتاردى وقىپ وتىرۋى كەرەك. ادەتتە ءتۇرلى ستيپەنديالار مەن عىلىمي جوبالار تۋرالى اقپارات تا وسىنداي ورتالىقتاردىڭ سايتىندا جاريالانادى. ولاردىڭ ءبىرى تيما دەپ اتالادى. ياعني، The Islamic Manuscript Centure. يرسيكا-نىڭ سايتىندا دا ءتۇرلى عىلىمي شارالار تۋرالى ۇزدىكسىز اقپارات جاريالانادى. سونىمەن قاتار، تاپ قازىر يرسيكا مەن تاشكەنتتەگى عىلىمي مەكەمەلەر اراسىنداعى مەموراندۋم اياسىندا جاس ماماندارعا ارنالعان ونلاين سەمينار وتكىزىلۋدى. بۇل سەميناردا شىعىستانۋشىلار ءۇشىن قانداي تاقىرىپتاردى زەرتتەۋ كەرەك، قالاي زەرتتەۋ كەرەكتىگى مەن قولجازبالارمەن جۇمىس ىستەۋ تۋرالى ءتۇرلى اقىل-كەڭەستەر بەرىلەدى. وسىنداي شارانى ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ مەن يرسيكا اراسىندا مەموراندۋمعا قول قويۋ ارقىلى قازاقستاندىق شىعىستانۋشىلار ءۇشىن وسىنداي تاجىريبەگە نەگىزدەلگەن عىلىمي سەمينار وتكىزۋگە بولادى.
گۇلىستان: شىعىستانۋشى مامانداردى دايىنداۋعا قانداي دا ءبىر وزگەرىس ەنگىزۋ قاجەت پە، مۇمكىن جاڭا ادىستەر قولدانعان ءجون بولار.
ءا.مۋمينوۆ: شىعىستانۋشىلاردى ءار باستان ەكى باعىتتا دايىندايتىن بولعان. 1- زاماناۋي شىعىس ەلدەرى بويىنشا اۋدارماشى، ەكسپەرت ماماندار دايىنداۋ. بۇل باعىتتا شىعىس ەلدەرى بويىنشا ءتىل بىلەتىن مىقتى ساراپشى، ەكونوميست، ساياساتتانۋشى ماماندار دايىنداۋ اسا ماڭىزدى. 2- اكادەميالىق باعىتتا، ياعني قولجازبا ماتىندەرمەن جۇمىس ىستەي الاتىن، تەكستولوگيامەن اينالىساتىن، كونە ماتىندەردى اۋدارۋعا دايىندايتىن باعىت. ەكى باعىتتا دا مامان دايىنداۋ وتە ماڭىزدى. بىراق بۇل جەردە شىعىستانۋشىنىڭ ءتىل بىلۋىنە قاتىستى ماڭىزدى ءبىر جاي بار. ادەتتە ءاربىر شىعىستانۋشى ءۇش شىعىس جانە ءۇش باتىس ءتىلىن ءبىلۋى كەرەك دەگەن ۇعىم بار. ونىڭ ءبارىن ۇيرەنۋگە ۋاقىت تا مۇمكىندىك تە تار. سوندىقتان سوڭعى كەزدە ءبىر باتىس جانە ءبىر شىعىس ءتىلىن وتە جاقسى ءبىلۋى كەرەك، ال ودان باسقا بىرنەشە باتىس جانە شىعىس تىلدەرىن وقىپ جانە جازا الاتىنداي ورتا دەيگەيدە بىلسە جاقسى. ونىڭ ۇستىنە شىعىستانۋشى شىعىس ءتىلىن بىلگەنى ءبىر باسقا دا سول تىلدە عىلىممەن اينالىسۋ ءبىر باسقا. ۇيرەنگەن شىعىس ءتىلىن كادەگە جاراتۋ جانە سول تىلدەگى كوپتەگەن ماڭىزدى دەرەكتەرمەن جۇمىس ىستەي ءبىلۋ وڭاي شارۋا ەمەس، بىراق مۇمكىن نارسە. جالپى شىعىستانۋشىلار ءۇشىن مۇمكىن ەمەس دۇنيە جوق دەپ ەسەپتەيمىن. ءبارى دە مۇمكىن، ەگەر ونىڭ جولى مەن ءادىسىن تابا بىلسە. ال وتاندىق جاس شىعىستانۋشىلار وسى سالادا ۇلكەن جەتىستىككە جەتكىسى كەلسە، ماڭىزدى ەكى جايدى ۇمىتپاعاندارى ءجون. 1-كەشەگى كۇنگە دەيىن اتا-بالالارىمىز اراب، پارسى جانە تۇرك ءتىلىن جاقسى ءبىلدى. قالا بەردى بەرتىنگە دەيىن اراب جازۋىندا جازىپ كەلدى. دەمەك قانشاما جادىگەرلەر اراب جازۋىندا جانە اراب، پارسى جانە تۇرىك تىلدەرىندە جازىلدى. ونىڭ ءبارى زەرتتەلدى دە ەشكىم ايتا المايدى. بىراق ونى زەرتتەيتىن دە بوتەن ادام ەمەس، وتاندىق شىعىستانۋشىلار. ول ءۇشىن ۇلتتتىق كىتاپحانانىڭ، عىلىمي كىتاپحانانىڭ قولجازبا قورىنان باسقا ەلدىڭ قولىندا مىڭداعان قولجازبالار بار ەكەنىن ۇمىتپاعاندارى ماڭىزدى. ەل ارالاپ، كونەكوز قاريالارمەن سويلەسۋ، شەجىرە جيناۋ شىعىستانۋشىنىڭ باستى مىندەتى بولسا قانداي عانيبەت! مىسالى جازدىق دەمالىستارىن بوسقا وتكىزبەي ءاربىر ستۋدەنت نە جاس مامان ءوزى تۋىپ-وتكەن ايماعىندا قولجازبا جيناۋ باعىتىندا جۇمىس ىستەسە، ەستىگەندەرىن تاسپاعا ءتۇسىرىپ ونى حاتقا تۇسىرسە مىنە ناعىز تاجىريبەلىك جۇمىس دەپ وسىنى ايتۋعا بولادى. بۇل جەردە ۋنيۆەرسيتەتتەگى دارىستەردىڭ بىرقاتارىن تاجىريبەگە لايىقتاۋ كەرەكتىگىن ايتا كەتكەن دۇرىس بولادى. ياعني، قولجازبانى وقۋ مەن ونىمەن جۇمىس ىستەۋدى ۋنيۆەرسيتەتتە وقىپ باستاسا، ارى قاراي الىپ كەتەدى. بولماسا ۇيرەنگەن ءتىلى تەوريا جۇزىندە قالادى جانە بىرتە-بىرتە ءولى تىلگە اينالادى. ەكىنشى ماڭىزدى جاي – شىعىستانۋشى جۇرگەن جەرىندە تاسقا، اعاشقا، تەرىگە جازىلعان اراب جازۋىنا نازار اۋدارۋى قاجەت. قازاق دالاسىندا قابىر تاستارىنان باسقا ءالى دە زەرتتەلمەگەن ءتۇرى جازۋى بار ارتەفاكتىلەر بار. وسى باعىتتا دا كوپتەگەن جۇمىس جاسالسا نۇر ۇستىنە نۇر. ال ەكسپەرت دايىنداۋ باعىتىندا شىعىس تىلدەرىندەگى كەز-كەلگەن ماتەريالدى جىلدام تالدايتىن، اۋدارا الاتىن، ونى وقىرمانعا جەتكىزۋگە قابىلەتتى ەتىپ تاربيەلەۋ كەرەك. بۇل باعىتتا ساياساتتانۋشى، فيلوسوف، جۋرناليست، ەكونوميست، تاريحشى جانە فيلولوگيا ماماندىقتارىنا دا شىعىس تىلدەرىن ۇيرەتۋ جانە سول ارقىلى ولاردى دا وسى ماماندىققا بەيىمدەۋ دەگەن تاقىرىپقا باستى نازار اۋدارىلسا وتە جاقسى بولادى. سوندا زاماناۋي شىعىس ەلدەرىندەگى كوپتەگەن جايمەن تانىس، كەز-كەلگەن تاقىرىپقا قاتىستى تالداۋ جاساي الاتىن جانە شىعىس ەلدەرىنىڭ ءتىلىن بىلەتىن مامانداردى تاربيەلەۋگە بولادى.
گۇلىستان: اڭگىمەڭىزگە جانە ۋاقىت ءبولىپ كەزدەسۋگە كەلگەنىڭىز ءۇشىن العىس بىلدىرەمىز!
ءا.مۋمينوۆ: سىزدەرگە دە راحمەت جانە بارلىق شىعىستانۋشىلارعا ساتتىلىك تىلەيمىن!
سۇراقتار مەن پىكىرلەردى جيناقتاپ،
سۇحباتتى ازىرلەگەن:
ع.ءا. قامباربەكوۆا،
PhD دوكتور،
ءال-فارابي ات. قازۇۋ-دىڭ شىعىستانۋ
فاكۋلتەتى تاياۋ شىعىس جانە وڭتۇستىك ازيا
كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى
