قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ ءوز جولداۋىندا «ازاماتتىق قوعامعا قولداۋ كورسەتىپ، ونىڭ الەۋەتىن نىعايتا ءتۇسۋ كەرەك. سونداي-اق اسا ماڭىزدى جالپىمەملەكەتتىك مىندەتتەردى شەشۋ ءۇشىن تالقىلاۋ جۇمىستارىنا ازاماتتىق قوعامنىڭ مۇمكىندىكتەرىن كەڭىنەن قولدانۋ قاجەت»، دەگەن بولاتىن. پرەزيدەنتتىڭ وسى سوزىنەن حالىق پەن بيلىكتىڭ ورتاق مۇددە شەڭبەرىندە بىرلەسكەن ءىس-قيمىلىنىڭ ماڭىزدىلىعىن تۇسىنەمىز. سەبەبى، ازاماتتىق قوعامنىڭ بەلسەندى بولۋى، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋدىڭ، دەموكراتيالىق قۇندىلىقتاردىڭ ەل يگىلىگىنە اينالۋىنىڭ نەگىزى بولارى انىق. بۇگىنگى زاماننىڭ ولشەمىمەن قاراعاندا ازاماتتىق قوعامى دامىماعان ەلدىڭ، زامان تالابى مەن ۋاقىت سۇرانىسىنا ساي دامۋى دا قيىن سىڭايلى.
جالپى، ازاماتتىق قوعامنىڭ مىقتى بولۋى ءۇشىن، اتا-انا بالاسىنا جاستايىنان جوعارى ازاماتتىق پرينتسيپتەرگە سايكەس دۇرىس تاربيە بەرگەنى ءجون دەپ ويلايمىن. ازاماتتىق قوعام مىقتى بولسا – مەملەكەت ارقاشان دا مىقتى. ەگەر بيلىك مىقتى بولىپ، ازاماتتىق سەزىم تومەن بولسا، بۇل ەلدىڭ بولاشاعى بۇلىڭعىر بولاتىن سەكىلدى. تيىسىنشە قايراتتى، جىگەرلى ازاماتتىق قوعام قالىپتاستىرۋ – ازاماتتىق قاۋىمداستىقتىڭ باستى ميسسياسى.
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ جاقسى ايتىپ ءجۇر. «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» قالىپتاستىرىپ، ازاماتتىق قوعامدى دامىتۋعا جول سالىنباق. ەندى سونى ءارى قاراي دامىتا تۇسكەن ورىندى ءىس بولماق. سەبەبى، بارلىق دامىعان، دەموكراتيالىق مەملەكەتتەر مۇنى الدەقاشان تۇسىنگەن. ولاردا قايراتتى ازاماتتىق قوعام قالىپتاسقان.
ازاماتتىق قوعام – دەموكراتيا دامۋىنىڭ كورسەتكىشى. بۇل – حالىقتىڭ قوعامدىق-الەۋمەتتىك، مادەني-رۋحاني جانە ساياسي مادەنيەتى. وسى يدەيا اياسىندا بىرلەسكەن، قۇرىلعان قوعامدىق ۇيىمدار – ازاماتتىق قوعامنىڭ كۇرە تامىرى. ازاماتتىق قوعامنىڭ جۇمىسى كەمەلدەنگەن كەزدە بارلىعىمىزدىڭ ءومىرىمىز مازمۇندى دەڭگەيگە كوتەرىلەدى دەگەن ويدامىن.
قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە ازاماتتىق قوعام قالىپتاسۋ ۇستىندە. دەگەنمەن سوڭعى 5-10 جىلدىڭ ىشىندە ەلىمىزدەگى ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ سانى ارتتى، قامتيتىن باعىتتارى كەڭەيدى. ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىنا ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردان بولەك، ساياسي پارتيالار، ەرىكتىلەر قوزعالىسى مەن قايىرىمدىلىق قورلار دا جاتادى. كەيىنگى جىلدارى مەملەكەت تاراپىنان قوعامدىق ۇيىمداردىڭ دامۋىنا ەرەكشە كوڭىل بولىنۋدە. پرەزيدەنت ءوز جولداۋىندا ەل ەكونوميكاسىن دامىتۋدى كۇشەيتۋ ءۇشىن ساياسي مودەرنيزاتسيا جاساپ، سول ارقىلى وسى قوعامدىق ۇيىمداردى جانە ازاماتتىق سەكتوردى كوبىرەك تارتۋ قاجەتتىلىگىن ايتقان بولاتىن. اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگى تاراپىنان دا ءتيىستى ءىس-شارالار، ارنايى تۇجىرىمدامالار قابىلدانۋدا.
قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا ايتقان «كۇشتى پرەزيدەنت – ىقپالدى پارلامەنت – ەسەپ بەرەتىن ۇكىمەت» فورمۋلاسى دا قوعاممەن بايلانىستىڭ ماڭىزدى ەكەنىن كورسەتىپ وتىر. بۇل فورمۋلادان حالىقپەن كەرى بايلانىستىڭ ماڭىزدى ەكەنىن، ازاماتتارمەن كەرى بايلانىس ارقىلى ولاردىڭ سەنىمىنە يە بولاتىنىن كورەمىز. ءاربىر مەملەكەت، ونىڭ ىشىندە اتقارۋشى ورگان ازاماتتىق قوعامدى دامىتۋعا مۇددەلى. سەبەبى، ازاماتتىق قوعام – سەرىكتەس رەتىندە سانالادى. اسىرەسە شەشىم قابىلداۋ كەزىندە كوپتەگەن كوزقاراستى ۇسىنادى. ال سەرىكتەس رەتىندە شەشىمنىڭ ءارى قاراي جۇزەگە اسۋىنا كومەكتەسەدى. مەملەكەتتىك ورگاننىڭ بارلىعى بەلگىلى ءبىر ماسەلەگە بىردەي قاراۋى مۇمكىن، ال ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارى ءبىلىم، مەديتسينا، الەۋمەتتىك قورعاۋ سياقتى ءارتۇرلى سالاداعى توپتار بولعاندىقتان جان-جاقتى كوزقاراستا بولادى. سونىمەن قاتار، ولار جەرگىلىكتى ماسەلەلەردى جاقسى بىلەدى. وسىلايشا ۇكىمەت پەن مەملەكەتكە اقپاراتتى تەز جەتكىزە الادى. اتقارۋشى ورگان مۇنداي توپتاردى اقپاراتتى الۋ، ورتاق شەشىم قابىلداۋعا پايدالانا لادى.
قورىتا ايتقاندا، الەمدە ازاماتتىق قوعامى دامىعان ەلدەر، العا قاراي قادام باسىپ، دامىعان ەلدەر. سەبەبى، ازاماتتارىنىڭ كوزقاراسى مەن پىكىرلەرىنە قۇلاق اساتىن بيلىگى بار ازاماتتىق قوعام - ەڭ جاقسى قوعام.
د.ارعىنگەلدى،
“ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
