سوڭعى ۋاقىتتاعى باستى جاڭالىقتاردىڭ ءبىرى - بۇرىنعى دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ەلجان ءبىرتانوۆتىڭ بيۋدجەت قارجىسىن جىمقىردى دەگەن كۇدىكپەن ۇستالۋى. ەستەرىڭىزدە بولسا، ەكس-مينيستر 526 ميلليون تەڭگە بيۋدجەت قارجىسىن جىمقىردى دەگەن كۇدىككە ىلىنگەن بولاتىن.
3 قاراشادا قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارجى مينيسترلىگىنىڭ قارجى مونيتورينگى كوميتەتى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى ەلجان ءبىرتانوۆتىڭ ۇستالعانى تۋرالى اقپاراتتى راستادى. «قارجى مينيسترلىگىنىڭ قارجىلىق مونيتورينگ كوميتەتى دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ەلجان ءبىرتانوۆتىڭ ۇستالعانى تۋرالى قر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 201-بابىنا سايكەس جاريالانبايدى. قوسىمشا مالىمەتتەر بولعان جاعدايدا حابارلايمىز», - دەدى كوميتەت.
مەديتسينالىق جانە قوعامدىق ۇيىمداردىڭ باسشىلارى، قازاقستاننىڭ جەتەكشى دارىگەرلەرى ەلجان ءبىرتانوۆتى قولداپ اشىق حات جازدى. ناتيجەسىندە ەكس-مينيستر ءۇي قاماعىنا الىندى.
شىنىندا دا، COVID-19 قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىن ءدۇر سىلكىندىردى. كوروناۆيرۋستىق ىندەت اياسىندا مينيسترلىك 4000 دارىگەر مەن 800 ەپيدەميولوگتىڭ جەتىسپەۋشىلىگىن مويىنداعان بولاتىن.
پاندەميا وسى جازدا ەلىمىزدەگى دارىگەرلەردىڭ، بيولوگتاردىڭ، عالىمداردىڭ السىزدىگىن، ءتىپتى دارمەنسىزدىگىن كورسەتتى. سونداي-اق، مەديتسينا سالاسىندا ماسكالار، ارنايى قورعانىس كيىمدەرى، وكپەنىڭ جاساندى جەلدەتۋ اپپاراتتارى سىندى قۇرالداردىڭ جەتىسپەيتىنىن تاعى ءبىر مارتە دالەلدەدى.
كەڭەس زامانىندا اۋىلداردا مەديتسينالىق پۋنكتەر، ءتىپتى پەرزەنتحانالار دا بولدى. الايدا دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىندەگى «وڭتايلاندىرۋ» اۋرۋحانالار مەن ەمحانالار سانىنىڭ ازايۋىنا اكەلدى. بۇل اسىرەسە اۋىلدىق جەرلەردە ايقىن بايقالدى. كوپتەگەن اۋداندىق اۋرۋحانار ءوز ستاتۋسىنان ايىرىلدى. ويلاپ قاراڭىزشى، ەگەر جازدا استانا مەن ىرى قالالاردا ناۋقاستاردى ەمدەۋ جانە ولاردى اۋرۋحاناعا جاتقىزۋ مۇمكىندىگى بولماسا، وندا اۋىلدار جانە وبلىس ورتالىقتارىنداعى جاعداي قانداي بولدى؟!
بۇگىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىندە شەشىلمەگەن ۇلكەن پروبلەمالاردىڭ بارى انىق. حالىق جازدا بولعان اپاتتان كەيىن دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى وسىنداي ولقىلىقتاردىڭ ورىن الۋىنا كىمنىڭ سەبەپكەر بولعانىن بىلگىسى كەلەدى. مەملەكەت تە بۇل داعدارىستان شىعۋ ءۇشىن ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن انىقتاۋى قاجەت. ەكس-مينيستر باسقارعانعا دەيىن دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ وسىنداي قورقىنىشتى سىبايلاستىق جاعدايىندا بولعانى انىق. بىراق بىرتانوۆقا ءوزى جۇمىس ىستەگەن جىلدارىندا جاعدايدى تۇزەتۋگە نە كەدەرگى بولدى؟
ەۋروپالىقتار بيلىكتى جاۋاپكەرشىلىككە تارتپاق
شىنى كەرەك، ەلىمىزدىڭ كوروناۆيرۋس ەپيدەمياسىنا دايىندالۋعا ۋاقىتى بولدى. دەسە دە، ول جاسالمادى. ال قازىر دارىگەرلەردىڭ، وتتەگى اپپاراتتارىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنەن قايتىس بولعان ازاماتتاردىڭ ولىمىنە كىم جاۋاپ بەرەدى؟مىسالى، ەۋروپالىقتار بيلىكتى جاۋاپكەرشىلىككە تارتقىسى كەلەدى. كوروناۆيرۋستان ەڭ كوپ زارداپ شەككەن ەلدەردىڭ تۇرعىندارى بيلىكتىڭ ارەكەتتەرىن تەكسەرىپ، ەپيدەميا كەزىندە ولىم-ءجىتىمنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن بارلىق جاعدايدىڭ جاسالعان-جاسالماعانىن انىقتاۋعا نيەت ءبىلدىرىپ وتىر.
بۇل باستامانى يتاليا، ۇلىبريتانيا، فرانتسيا جانە يسپانيادا Covid-19 پاندەمياسىنىڭ قايتىس بولعان جانداردىڭ تۋىستارى كوتەردى. قازىرگى تاڭدا وسى باستاما كورشى قىرعىزستانمەملەكەتىندە دە قاراستىرىلۋدا.
پاندەميا كەزىندە ەلىمىزدە ءولىم-ءجىتىم دەڭگەيى وتكەن جىلدارمەن سالىستىرعاندا ايتارلىقتاي ءوستى (2017-2019 جج.). ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، اعىمداعى جىلدىڭ قاڭتار-تامىز ايلارىندا 24 مىڭ ادام قايتىس بولدى. بۇل وتە ۇلكەن كورسەتكىش، ونى ەلەمەۋگە بولمايدى.
قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ ەلجان ءبىرتانوۆتى 25 ماۋسىم كۇنى مينيستر قىزمەتىنەن بوساتتى. ونىڭ وتستاۆكاعا كەتۋىنە دەيىن دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا ءارتۇرلى داۋ-دامايلار ورىن الدى. كەيىن بۇل ورىنعا الەكسەي تسوي وتىردى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تەرگەۋ جۇرگىزۋ تۋرالى ۇسىنىسىنان كەيىن بىرنەشە لاۋازىمدى تۇلعالار ورىندارىنان بوساتىلدى. اتاپ ايتساق، 2-تامىز كۇنى ەكس-دەنساۋلىق ساقتاۋ ۆيتسە-ءمينيسترى ولجاس ابىشەۆ بيۋدجەت اقشاسىن جىمقىردى دەگەن كۇدىكپەن قاماۋعا الىندى. بۇل تۋرالى قارجى مونيتورينگى كوميتەتى حابارلادى.
قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ 10 شىلدەدە وتكەن ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورى (امسق) مەن ەلدەگى ءدارى-دارمەك جۇيەسىن رەتتەيتىن «سك-فارماتسيا» كومپانياسى باسشىلىعىن "بوساتۋدى" تاپسىردى.
شىنىندا دا، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى جيناقتالعان ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن كوپتەگەن تەرگەۋدى قاجەت ەتەدى. قازاقستاندا دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىن قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن جەدەل جانە ءتيىمدى شارالار قاجەت.
امسق جۇيەسى نە ءۇشىن قاجەت؟
COVID-19 دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ سالالارىنىڭ عانا ەمەس، سونىمەن قاتار وتە ءساندى شەنەۋنىك باسقاراتىن الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورىنىڭ (امسق) جۇمىسىنداعى ساتسىزدىكتەردى انىقتادى. راسىندا دا، ءبىز امسق-تىڭ كوروناۆيرۋستىق ىندەت كەزىندە نە ىستەگەنىن بىلمەسەك تە، ونىڭ باسشىلارىنىڭ قانشالىقتى جاقسى ءومىر سۇرەتىنىن ءبىلدىك. ەستەرىڭىزدە بولسا، قور باسشىسى ايباتىر جۇماعۇلوۆتىڭ جۇبايى گۇلبارشىن زايروۆا Instagram جەلىسىندەگى پاراقشاسىندا كۇيەۋى 12 كولىك سىيلاعانىن ايتىپ ماقتانعان بولاتىن. جازبا جەلىدە قىزۋ تالقىلاندى.
كەيىن مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورىنىڭ قوعاممەن بايلانىس دەپارتامەنتىنىڭ باسشىسى ەرمەك بولتاەۆ بۇل جاعدايعا تۇسىنىكتەمە بەردى. “ءبىز مۇنىڭ ءتورت جىل بۇرىن جاريالانعانىن انىقتادىق. جۇماعۇلوۆتىڭ وتباسىندا Toyota ماركالى ءبىر عانا كولىك بار. ولار 25 جىل ىشىندە 12 ماشينانى اۋىستىردى، بىرەۋىن ساتتى جانە ەكىنشىسىن ساتىپ الدى»،-دەدى ول. قالاي بولعاندا دا، ايباتىر جۇماعۇلوۆ قور باسشىسى قىزمەتىنەن ايىرىلدى.
«سوڭعى ۋاقىتتا مىندەتتى مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورىنىڭ اينالاسىندا كوپتەگەن قاۋەسەتتەر مەن وسەكتەر كوپ. باسشى قىزمەتىنە ىسكەر ادامدى قويۋ كەرەك", – دەدى مەملەكەت باسشىسى ۇكىمەت وتىرىسىندا. ناتيجەسىندە مىندەتتى مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورى باسقارماسىنىڭ جاڭا توراعاسى بولىپ بولات توكەجانوۆ تاعايىندالدى.
قر ازاماتتارىنىڭ كوپشىلىگى 2,5 جىل بويى امسق جۇيەسىنە اقشا اۋدارعان. الايدا ەپيدەميا كەزىندە ازاماتتار اۋدارىم جاساعاندارىنا قاراماستان، پتر تەستىلەۋىنەن ءوتۋ جانە كت جاساۋ ءۇشىن سەندەلىپ جۇرۋگە ءماجبۇر بولدى. ەپيدەميا كەزىندە بارلىق ناۋقاستارعا ناقتى جانە شۇعىل كومەك قاجەت بولعان كەزدە امسق-تىڭ ناقتى جۇمىس مەحانيزمى جوق ەكەنى بەلگىلى بولدى. ەگەر بۇل قوردىڭ بەلگىلى ءبىر پايداسى بولماسا، وندا ول بىزگە نە ءۇشىن قاجەت؟.. قورىتىندىلاي ايتقاندا، COVID-19 مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ جۇمىس ىستەمەگەنىن جانە ساتسىزدىككە ۇشىراعانىن انىقتادى. ويتكەنى، ءبىز بۇل ۇيىمنان ەشقانداي پايدا كورمەدىك.
داستان ەلدەسوۆ،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
