Covid-19: Ólim-jitimniń kóbeıýine kim kináli?

2183
Adyrna.kz Telegram

Sońǵy ýaqyttaǵy basty jańalyqtardyń biri - burynǵy densaýlyq saqtaý mınıstri Eljan Birtanovtyń bıýdjet qarjysyn jymqyrdy degen kúdikpen ustalýy. Esterińizde bolsa, eks-mınıstr 526 mıllıon teńge bıýdjet qarjysyn jymqyrdy degen kúdikke ilingen bolatyn.

3 qarashada Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrliginiń Qarjy monıtorıngi komıteti Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń burynǵy basshysy Eljan Birtanovtyń ustalǵany týraly aqparatty rastady. «Qarjy mınıstrliginiń qarjylyq monıtorıng komıteti Densaýlyq saqtaý mınıstri Eljan Birtanovtyń ustalǵany týraly QR Qylmystyq kodeksiniń 201-babyna sáıkes jarııalanbaıdy. Qosymsha málimetter bolǵan jaǵdaıda habarlaımyz», - dedi komıtet.

Medıınalyq jáne qoǵamdyq uıymdardyń basshylary, Qazaqstannyń jetekshi dárigerleri Eljan Birtanovty qoldap ashyq hat jazdy. Nátıjesinde eks-mınıstr úı qamaǵyna alyndy.

Shynynda da, COVID-19 Qazaqstan Respýblıkasynyń Densaýlyq saqtaý mınıstrligin dúr silkindirdi.  Koronavırýstyq indet aıasynda mınıstrlik 4000 dáriger men 800 epıdemıologtyń jetispeýshiligin moıyndaǵan bolatyn.

Pandemııa osy jazda elimizdegi dárigerlerdiń, bıologtardyń, ǵalymdardyń álsizdigin, tipti dármensizdigin kórsetti. Sondaı-aq, medıına salasynda maskalar, arnaıy qorǵanys kıimderi, ókpeniń jasandy jeldetý apparattary syndy quraldardyń jetispeıtinin taǵy bir márte dáleldedi.

Keńes zamanynda aýyldarda medıınalyq pýnkter, tipti perzenthanalar da boldy. Alaıda densaýlyq saqtaý júıesindegi «ońtaılandyrý» aýrýhanalar men emhanalar sanynyń azaıýyna ákeldi. Bul ásirese aýyldyq jerlerde aıqyn baıqaldy. Kóptegen aýdandyq aýrýhanar óz statýsynan aıyryldy. Oılap qarańyzshy, eger jazda Astana men  iri qalalarda naýqastardy emdeý jáne olardy aýrýhanaǵa jatqyzý múmkindigi bolmasa, onda aýyldar jáne oblys ortalyqtaryndaǵy jaǵdaı qandaı boldy?!

Búginde densaýlyq saqtaý júıesinde sheshilmegen úlken problemalardyń bary anyq. Halyq jazda bolǵan apattan keıin densaýlyq saqtaý salasyndaǵy osyndaı olqylyqtardyń oryn alýyna kimniń sebepker bolǵanyn bilgisi keledi. Memleket te bul daǵdarystan shyǵý úshin máseleniń mán-jaıyn anyqtaýy qajet. Eks-mınıstr basqarǵanǵa deıin densaýlyq saqtaý júıesiniń osyndaı qorqynyshty sybaılastyq jaǵdaıynda bolǵany anyq. Biraq Birtanovqa ózi jumys istegen jyldarynda jaǵdaıdy túzetýge ne kedergi boldy?

Eýropalyqtar bılikti jaýapkershilikke tartpaq

Shyny kerek, elimizdiń koronavırýs epıdemııasyna daıyndalýǵa ýaqyty boldy. Dese de, ol jasalmady. Al qazir dárigerlerdiń, ottegi apparattarynyń jetispeýshiliginen qaıtys bolǵan azamattardyń ólimine kim jaýap beredi?Mysaly, eýropalyqtar bılikti jaýapkershilikke tartqysy keledi. Koronavırýstan eń kóp zardap shekken elderdiń turǵyndary bıliktiń áreketterin tekserip, epıdemııa kezinde  ólim-jitimniń aldyn alý úshin barlyq jaǵdaıdyń jasalǵan-jasalmaǵanyn anyqtaýǵa nıet bildirip otyr.

Bul bastamany Italııa, Ulybrıtanııa, Franııa jáne Ispanııada Covid-19 pandemııasynyń qaıtys bolǵan jandardyń týystary kóterdi. Qazirgi tańda osy bastama kórshi Qyrǵyzstanmemleketinde de qarastyrylýda.

Pandemııa kezinde elimizde ólim-jitim deńgeıi ótken jyldarmen salystyrǵanda aıtarlyqtaı ósti (2017-2019 jj.). Statıstıkalyq málimetterge súıensek, aǵymdaǵy jyldyń qańtar-tamyz aılarynda 24 myń adam qaıtys boldy. Bul óte úlken kórsetkish, ony elemeýge bolmaıdy.

Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev Eljan Birtanovty 25 maýsym kúni mınıstr qyzmetinen bosatty. Onyń otstavkaǵa ketýine deıin densaýlyq saqtaý salasynda ártúrli daý-damaılar oryn aldy. Keıin bul orynǵa Alekseı oı otyrdy.  Memleket basshysynyń tergeý júrgizý týraly usynysynan keıin birneshe laýazymdy tulǵalar oryndarynan bosatyldy. Atap aıtsaq, 2-tamyz kúni eks-densaýlyq saqtaý vıe-mınıstri Oljas Ábishev bıýdjet aqshasyn jymqyrdy degen kúdikpen qamaýǵa alyndy. Bul týraly qarjy monıtorıngi komıteti habarlady.

Qazaqstan prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev 10 shildede ótken úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda áleýmettik medıınalyq saqtandyrý qory (ÁMSQ) men eldegi dári-dármek júıesin retteıtin  «SK-Farmaııa» kompanııasy basshylyǵyn "bosatýdy" tapsyrdy.

Shynynda da, densaýlyq saqtaý salasy jınaqtalǵan máselelerdi sheshý úshin kóptegen tergeýdi qajet etedi.  Qazaqstanda densaýlyq saqtaý júıesin qalpyna keltirý úshin jedel jáne tıimdi sharalar qajet.

             ÁMSQ júıesi ne úshin qajet?

COVID-19 densaýlyq saqtaý, bilim berý salalarynyń ǵana emes, sonymen qatar óte sándi sheneýnik basqaratyn áleýmettik medıınalyq saqtandyrý qorynyń (ÁMSQ) jumysyndaǵy sátsizdikterdi anyqtady. Rasynda da, biz  ÁMSQ-tyń koronavırýstyq indet kezinde ne istegenin bilmesek te,  onyń basshylarynyń qanshalyqty jaqsy ómir súretinin bildik. Esterińizde bolsa, qor basshysy Aıbatyr Jumaǵulovtyń jubaıy Gúlbarshyn Zaırova Instagram jelisindegi paraqshasynda kúıeýi 12 kólik syılaǵanyn aıtyp maqtanǵan bolatyn. Jazba jelide  qyzý talqylandy.

Keıin medıınalyq saqtandyrý qorynyń qoǵammen baılanys departamentiniń basshysy Ermek Boltaev bul jaǵdaıǵa túsinikteme berdi. Biz munyń tórt jyl buryn jarııalanǵanyn anyqtadyq. Jumaǵulovtyń otbasynda Toyota markaly bir ǵana kólik bar. Olar 25 jyl  ishinde 12 mashınany aýystyrdy, bireýin satty jáne ekinshisin satyp aldy»,-dedi ol. Qalaı bolǵanda da, Aıbatyr Jumaǵulov qor basshysy qyzmetinen aıyryldy.

«Sońǵy ýaqytta mindetti medıınalyq saqtandyrý qorynyń aınalasynda kóptegen qaýesetter men ósekter kóp. Basshy qyzmetine isker adamdy qoıý kerek", – dedi Memleket basshysy Úkimet otyrysynda. Nátıjesinde mindetti medıınalyq saqtandyrý qory basqarmasynyń jańa tóraǵasy bolyp Bolat Tókejanov taǵaıyndaldy.

QR azamattarynyń kópshiligi 2,5 jyl boıy ÁMSQ júıesine aqsha aýdarǵan. Alaıda epıdemııa kezinde azamattar aýdarym jasaǵandaryna qaramastan, PTR testileýinen ótý jáne KT jasaý úshin sendelip júrýge májbúr boldy. Epıdemııa kezinde barlyq naýqastarǵa naqty jáne shuǵyl kómek qajet bolǵan kezde ÁMSQ-tyń naqty jumys mehanızmi joq ekeni belgili boldy. Eger  bul qordyń belgili bir paıdasy bolmasa, onda ol bizge ne úshin qajet?.. Qorytyndylaı aıtqanda, COVID-19 mindetti áleýmettik medıınalyq saqtandyrý jumys istemegenin jáne sátsizdikke ushyraǵanyn anyqtady. Óıtkeni, biz bul uıymnan eshqandaı paıda kórmedik.

Dastan ELDESOV,

«Adyrna» ulttyq portaly

 

Pikirler