وسىدان 179 جىل بۇرىن، ياعني 1841 جىلى قازاقتىڭ اسا كورنەكتى اعارتۋشى پەداگوگى، جازۋشى، ەتنوگراف، فولكلورشى ىبىراي التىنسارين (شىن اتى - يبراھيم) دۇنيەگە كەلدى. تۋىپ-وسكەن جەرى - قوستاناي وبلىسىنىڭ قوستاناي اۋدانى، ارقاراعاي اۋىلى. 1889 جىلى وسى وڭىردە، توبىل وزەنىنىڭ جاعاسىنان توپىراق بۇيىرعان. "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى "كەل بالالار، وقىلىق!" دەپ كۇللى قازاق دالاسىنا جار سالعان ۇلى ۇستاز تۋرالى شاعىن ءومىربايان ۇسىنادى.
1850 جىلى ورىنبور شەكارا كوميسسياسىنىڭ قازاق بالالارى ءۇشىن اشقان مەكتەبىنە وقۋعا تۇسەدى. مەكتەپتى بىتىرگەن سوڭ، ورىنبور شەكارا كوميسسياسىندا اسكەري ستارشينا بولىپ قىزمەت اتقاراتىن ۇلكەن اكەسى بالعوجا جاڭبىرشىۇلىنىڭ حاتشىسى بولادى (1857-1859). ورىنبور وبلىستىق باسقارماسىندا تىلماشتىق قىزمەت اتقارادى. 1860 جىلى ورىنبور بەكىنىسىندە (تورعاي) قازاق بالالارى ءۇشىن مەكتەپ اشۋ تاپسىرىلادى، ءارى سول مەكتەپكە ورىس ءتىلىنىڭ مۇعالىمى بولادى.
ءسويتىپ، ول مەتسەناتتىڭ قاراجاتىنا مەكتەپ عيماراتىنىڭ قۇرىلىسىن باستاۋعا كىرىسەدى. ول مەكتەپ 1864 جىلى 8 قاڭتاردا سالتاناتتى تۇردە اشىلىپ، 16 وقۋشى قابىلدايدى. كەيىن مەكتەپتىڭ جانىندا ينتەرنات قۇرىلادى.
ءالتىنساريننىڭ مەكتەپتەگى جۇمىسى جاقسى باعالاندى. 1864 جىلى 22 قاڭتاردا تورعاي قالاسىنداعى ورىنبور بەكىنىسىنىڭ باسشىسى ورىنبور مەن سامارا گەنەرال-گۋبەرناتورىنا «وردالىقتار اشقان مەكتەپتىڭ شىنايى قۋانىشپەن جانە ريزاشىلىقپەن وتكەنىن» حابارلادى. ال بۇل مەكتەپتىڭ مۇعالىمى التىنسارين تۋرالى: «ءالتىنساريننىڭ ۇلگى بولاتىن تاربيەسى مەن كورنەكى قامقورلىعىنىڭ ارقاسىندا مەكتەپ وتە جاقسى جانە تازا… قىرعىز وقۋشىلارىنىڭ از ۋاقىتتاعى جەتىستىگى، قىسقا مەرزىمدە جاقسى ءۇمىت بەرىپ، وسىنداي كەرەمەت تورعاي مەكەمەسىنىڭ جەمىسىن جەگىزەتىنى جانە وزدەرىن اقتايتىنىنا سەنىمدىمىز» دەلىنگەن.
ءالتىنساريننىڭ ءوزى 1864 جىلى 16 ناۋرىزدا: «قويدى قۋعان اش قاسقىر سەكىلدى، مەن قىزۋ تۇردە بالالارعا ءبىلىم بەرۋگە كىرىستىم. جانە وسى بالالار ءۇش ايدىڭ ىشىندە، ءتىپتى ورىس جانە تاتار تىلدەرىندە وقىپ-جازۋدى ۇيرەنىپ الدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، بۇل جاقسىلار كۋرس اياقتالعانشا، 4 جىلدان كەيىن ءبىر نارسە ۇيرەنىپ، لايىقتى سويلەي الاتىن بولادى دەپ ۇمىتتەنەمىن. سونداي-اق، كەيىن ولار جەمقور بولىپ شىقپاس ءۇشىن، بار ىنتا-جىگەرىممەن ءتىپتى ولاردىڭ مورالدىق ارەكەتتەرىنە دە اسەر ەتۋگە تىرىسامىن» دەپ جازعان.
ونىڭ قالامىنان «قىپشاق سەيىت»، «كيىز ءۇي مەن اعاش ءۇي»، «اسىل ءشوپ»، «شەشە مەن بالا»، «باي مەن جارلى بالاسى»، «تازا بۇلاق» سەكىلدى اڭگىمەلەر مەن نوۆەللالار تۋعان.
ىبىراي التىنسارين ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارى نيكولاەۆسكىدە (قوستاناي) تۇردى. ول بۇكىل عۇمىرىن اعارتۋشىلىققا ارناپ، ەشقاشان دۇنيە-مۇلىككە قىزىقپاعان. ول تەك جەكە قاراجاتىنان كىشكەنتاي كولدىڭ جاعاسىنان ءبىر قاباتتى اعاش ءۇي عانا تۇرعىزىپ، وندا 1889 جىلعا دەيىن، قايتىس بولعانعا دەيىن قاراپايىم ءومىر ءسۇردى.
ايتا كەتۋ كەرەك، 1989 جىلى ۇلى اعارتۋشى ىبىراي ءالتىنساريننىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويى اتاپ ءوتىلدى. ونىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا ارنالعان كوپتەگەن عىلىمي، تاريحي-پەداگوگيكالىق شىعارمالار جارىق كوردى. ال ارقالىق قالاسىندا التىنسارين مۇراجايى اشىلىپ، توبىلدىڭ جاعاسىندا اعارتۋشىنىڭ كۇمبەز ءتارىزدى تاس ەسكەرتكىشى تۇرعىزىلدى.
