Osydan 179 jyl buryn, ıaǵnı 1841 jyly qazaqtyń asa kórnekti aǵartýshy pedagogy, jazýshy, etnograf, folklorshy Ybyraı Altynsarın (shyn aty - Ibrahım) dúnıege keldi. Týyp-ósken jeri - Qostanaı oblysynyń Qostanaı aýdany, Arqaraǵaı aýyly. 1889 jyly osy óńirde, Tobyl ózeniniń jaǵasynan topyraq buıyrǵan. "Adyrna" ulttyq portaly "Kel balalar, oqylyq!" dep kúlli qazaq dalasyna jar salǵan uly ustaz týraly shaǵyn ómirbaıan usynady.
1850 jyly Orynbor shekara komıssııasynyń qazaq balalary úshin ashqan mektebine oqýǵa túsedi. Mektepti bitirgen soń, Orynbor shekara komıssııasynda áskerı starshına bolyp qyzmet atqaratyn úlken ákesi Balǵoja Jańbyrshyulynyń hatshysy bolady (1857-1859). Orynbor oblystyq basqarmasynda tilmashtyq qyzmet atqarady. 1860 jyly Orynbor bekinisinde (Torǵaı) qazaq balalary úshin mektep ashý tapsyrylady, ári sol mektepke orys tiliniń muǵalimi bolady.
Sóıtip, ol meenattyń qarajatyna mektep ǵımaratynyń qurylysyn bastaýǵa kirisedi. Ol mektep 1864 jyly 8 qańtarda saltanatty túrde ashylyp, 16 oqýshy qabyldaıdy. Keıin mekteptiń janynda ınternat qurylady.
Altynsarınniń mekteptegi jumysy jaqsy baǵalandy. 1864 jyly 22 qańtarda Torǵaı qalasyndaǵy Orynbor bekinisiniń basshysy Orynbor men Samara general-gýbernatoryna «ordalyqtar ashqan mekteptiń shynaıy qýanyshpen jáne rızashylyqpen ótkenin» habarlady. Al bul mekteptiń muǵalimi Altynsarın týraly: «Altynsarınniń úlgi bolatyn tárbıesi men kórneki qamqorlyǵynyń arqasynda mektep óte jaqsy jáne taza… Qyrǵyz oqýshylarynyń az ýaqyttaǵy jetistigi, qysqa merzimde jaqsy úmit berip, osyndaı keremet Torǵaı mekemesiniń jemisin jegizetini jáne ózderin aqtaıtynyna senimdimiz» delingen.
Altynsarınniń ózi 1864 jyly 16 naýryzda: «Qoıdy qýǵan ash qasqyr sekildi, men qyzý túrde balalarǵa bilim berýge kiristim. Jáne osy balalar úsh aıdyń ishinde, tipti orys jáne tatar tilderinde oqyp-jazýdy úırenip aldy. Bir sózben aıtqanda, bul jaqsylar kýrs aıaqtalǵansha, 4 jyldan keıin bir nárse úırenip, laıyqty sóıleı alatyn bolady dep úmittenemin. Sondaı-aq, keıin olar jemqor bolyp shyqpas úshin, bar ynta-jigerimmen tipti olardyń moraldyq áreketterine de áser etýge tyrysamyn» dep jazǵan.
Onyń qalamynan «Qypshaq Seıit», «Kıiz úı men aǵash úı», «Asyl shóp», «Sheshe men bala», «Baı men jarly balasy», «Taza bulaq» sekildi áńgimeler men novellalar týǵan.
Ybyraı Altynsarın ómiriniń sońǵy jyldary Nıkolaevskide (Qostanaı) turdy. Ol búkil ǵumyryn aǵartýshylyqqa arnap, eshqashan dúnıe-múlikke qyzyqpaǵan. Ol tek jeke qarajatynan kishkentaı kóldiń jaǵasynan bir qabatty aǵash úı ǵana turǵyzyp, onda 1889 jylǵa deıin, qaıtys bolǵanǵa deıin qarapaıym ómir súrdi.
Aıta ketý kerek, 1989 jyly uly aǵartýshy Ybyraı Altynsarınniń 150 jyldyq mereıtoıy atap ótildi. Onyń ómiri men shyǵarmashylyǵyna arnalǵan kóptegen ǵylymı, tarıhı-pedagogıkalyq shyǵarmalar jaryq kórdi. Al Arqalyq qalasynda Altynsarın murajaıy ashylyp, Tobyldyń jaǵasynda aǵartýshynyń kúmbez tárizdi tas eskertkishi turǵyzyldy.
