«قاشىقتان وقىتۋدى» «قاشىقتىقتان وقىتۋ» دەپ «عاشىقتىق» بولىپ جۇرگەندەر دە تابىلدى عوي. وسىندايدا كەيبىر شالاتىلدىلەر قاشىق دەگەن الىس دەگەن ءسوزدىڭ ءسينونيمى ەكەنىن بىلمەي مە دەگەن وي تۋادى. سونىمەن قالاساق تا، قالاماساق تا سۇرانىس پەن تەحنولوگيا ءوز دەگەنىنە كوندىرەتىنىنە كوز جەتكەندەي. «قاشىقتان وقىتۋ» ۋاقىتتىڭ ءوزى ۇسىنىپ وتىرعان جولدىڭ ءبىرى. ءدال قازىرگىدەي توتەنشە جاعدايدا وڭ جول مەن ءتيىمدى شەشىمدى تەحنولوگيا ءوزى ۇسىنا قويعانى قۋاتتارلىق. ال قاشىقتان وقىتۋدى قازاقستان جوو دارى قولعا العانىنا دا ءبىراز بولعان ەدى. سىرتتان وقيتىن بولىمدەر قاشىقتان وقۋعا اۋىسقاندا وقىتۋشىلار دا ءارتۇرلى پلاتفورمالاردا ساباق دايىنداۋ ءىسىن باستاپ كەتكەن بولاتىن. ەلىمىزدەگى مىناداي توتەنشە جاعدايدا جوعارى مەكتەپ پەن جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردىڭ جاپپاي ونلاين وقۋعا ەرىكسىز شوشسە دە، ونىڭ ءتيىمدى جاعىن ەندى تانىپ ءبىلىپ جاتقان سياقتى. شىندىعىندا ونلاين وقىتۋدىڭ دا ءتيىمدى جاقتارى بارشىلىق: بىلىمگەرلەر اۋديتوريادا وتىرعانداي ارنارسەگە ءبىر الاڭداماي، بۇتىندەي بار زەيىنىمەن وقۋ ماتەريالىنا دەن قويادى. قازىرگى زامان ادامىنىڭ قولداعى قۇرىلعىسىنىڭ ديسپلەيىنە وي-زەيىنىمەن ەنىپ كەتەتىنىن ءوزىمىز دە كورىپ ءجۇرمىز. ەندەشە، ءارتۇرلى ءماندى-ءمانسىز روليكتەرگە ەمەس، ساباققا ەنىپ كەتىپ جاتسا نەسى ايىپ؟! (مۇمكىن اشەيىندە تەلوفونعا تەلمىرۋمەن كوپ ۋاقىتىن وتكىزەتىن جاستار ساباقتان كەيىن ارنارسەنى ءبىر قىزىقتايتىن بوس تىرلىككە زاۋقى سوقپاس) ونىڭ ۇستىنە وقىتۋشىعا دا جاقسى جاعداي تۋدى دەسەك بولادى. ساباققا قاجەتتى ماتەريالدىڭ ءبارى قول استىڭدا. كومپيۋتەرىڭدە تۇرعان ۆيدەو ما، پرەزەنتاتسيا ما، مەنتالدى كارتاڭ با، ۆورد ماتەريال ما ەكرانعا اۋىستىرۋ ارقىلى وڭاي كورسەتە قوياسىڭ. ساباققا قاتىسۋشىلاردىڭ دا بارلىق دايىنداعان دۇنيەلەرىن كورسەتۋىنە مۇمكىندىك مول. تەك ءرولدى اۋىستىرا قويساڭ بولعانى. تاعى ءبىر ءتيىمدى جاعى كەرىبايلانىستى بارلىق قاتىسۋشىڭنان الا الاسىڭ. سۇراعىڭدى قويىپ، جازىپ جىبەر دەسەڭ، زاماتتا ولاردىڭ رەفلەكتسياسىن كورەسىڭ، ساباقتان تىس اسىقپاي وقىپ شىعۋىڭا بولادى. كوپشىلىكپەن بولىسە دە الاسىڭ. سوندىقتان مۇعالىمدەرگە مۇمكىندىك مولايدى. ال، تەحنيكالىق جاعدايدى ايتىپ جىلاپ جۇرگەندەر اۋىل جاعدايى بولار دەپ ويلايمىن. ءبىزدىڭ مۇعالىمدەرىمىزدىڭ تەحنولوگيالىق جاعىنان جەتىلۋىنە، ءوز بىلىمدەرىن كوتەرۋىنە (شاراسىزدان بولسا دا) ءتاۋىر جول اشىلدى. ال ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەتتە بۇل وقىتۋ تۇرلەرى ونسىز دا بار بولاتىن. ءوز تاجىريبەمدە اۋديتوريالىق ساعاتتارعا قوسالقى تۇردە كلاسسرۋم، moodle, edmoda باعدارلامالارىن قولدانىپ جۇرگەنمىن. ءدارىس ماتەريالدارىن جۇكتەپ، وعان بەلگىلى ءبىر تاپسىرمالار بەرۋ، اۋديتوريالىق ساعاتتاردى ۇنەمدەۋگە سەپ بولارلىق جاقسى ءتاسىل دەپ تۇسىنگەنمىن.
ال ەلىمىزدە ۆيرۋسكا بايلانىستى كارانتين جاريالانعاندا وقۋ ورىندارى ارنايى كۋرس تا ۇيىمداستىردى. Klassroom, moodle, webex باعدارلامالارى بويىنشا كۋرستار قاتار جۇرگىزىلدى. ينتەرنەت زامانىندا بۇل باعدارلامالاردىڭ جۇمىس قىزمەتىن بىلگىسى كەلگەن ادام ءوزى-اق ۇيرەنىپ السا دا بولادى. بارلىعى يۋتۋب جەلىسىندە دە بار. مەنىڭشە ءار ۇستاز ءوزىنىڭ ساباعىنىڭ ساپالى بولۋىنا قام جەۋى كەرەك. ساباعىنىڭ جۇيەلى ءارى ساپالى بولۋى الدىمەن ۇستازدىڭ ءوز ماقساتى مەن مىندەتىنە كىرمەي مە؟! قانداي قولجەتىمدى تاسىلمەن بولسىن (ول ونلاين با، اۋديتوريالىق ساباق پا) ماقساتىڭا جەتۋىڭ مىندەتتەلەدى. سوندىقتان ۇستازعا سەنىم ءبىلدىرۋ كەرەك. قوعام مۇعالىمگە سەنىم بىلدىرگەندە، سوعان قاراي ۇستاز دا ءوز ىسىنە ادال بولعاندا عانا ءبىزدىڭ قوعامدى سانالى دەپ ايتۋعا بولادى. كەي وقۋ ورىندارىندا «جەمقورلىققا قارسى كۇرەس» دەگەن جەلەۋمەن وقىتۋشىلاردىڭ ءوزى وقىتقان شاكىرتىنەن ەمتيحان الۋ جاعدايىن وزگەرتكەنى بايقالادى. ەمتيحان ۋاقىتىندا ءپان وقىتۋشىلارىنان وزگە وقىتۋشىلاردان باقىلاۋشى قويۋ نەمەسە ەمتيحان الۋ قۇزىرەتىن بۇتىندەي باسقا وقۋ ورتالىقتارىنا اۋىستىرۋ ۇستازعا دەگەن سەنىمسىزدىكتەن تۋعان دەگەن ويدامىن. ءار ۇستاز ءوزى بەرگەن ءبىلىمنىڭ ساپاسىن كورۋگە مۇددەلى ەمەس پە؟ مەنىڭ پىكىرىمشە، شاكىرتىڭنىڭ ءبىلىم، بىلىگىنە وقىتۋشى الدىمەن قام جەيۋى كەرەك. وسىندايدا قازاقتىڭ ءبىر ماقالى ەسكە تۇسەدى: «ەت ساسىسا تۇز سەبەرسىڭ، ال تۇز ساسىسا قايتپەكسىڭ» دەگەن. ۇزتازعا سەنبەگەن قوعامدا سانالى شاكىرت قالاي قالىپتاسپاق؟! ءبىزدىڭ قوعام اشىقتىققا ءالى دە كوشە الماي وتىرعان سياقتى. ماسەلەن تەحنيكالىق قيىندىقتاردى ايتقان مۇعالىمگە بارلىعى شۋلاپ قويا بەردى. اۆتوريتارلىق پەن بيۋروكراتيزم بار جەردە ءبىلىم بولۋى دا ەكىتالاي.
كوپشىلىك قالاسا دا، قالاماسا دا ەلىمىز بولىپ وقىتۋدىڭ جاڭا جۇيەسىن كورىپ جاتقان جايىمىز بار. مەنىڭ پىكىرىمشە، ءبىلىم بەرۋ سالاسى وزگەرىستىڭ جاڭا كەزەڭىنە كوتەرىلىپ كەلەدى. ەرتەڭ كارانتين اياقتالعان كۇننىڭ وزىندە ءبىز وقىتۋدىڭ جاڭا ۇردىسىنەن باس تارتپايتىن سياقتىمىز. تاجىريبەمىز تولىعا تۇسەتىنى انىق. ارينە، ونلاين وقىتۋ اۋديتورياداعى ۇستاز بەن شاكىرتتىڭ قارىم-قاتىناسىن بۇتىندەي الماستىرا المايدى. دەگەنمەن وقىتۋدىڭ پاراللەل ءۇردىسى رەتىندە تاجىريبەمىزگە ەركىن ەنەتىنىنە كوز انىق جەتەدى. ءتۇرلى گادجەتتەرگە تاۋەلدىلىك ءححى عاسىردىڭ قاۋىپتى ءۇردىسى. ونى جوققا شىعارا المايمىز. شاكىرتتەرىمىز مۇمكىندىگىنشە ۋاقىتتارىن ءتيىمدى پايدالانسا، تەحنيكا قۇرساۋىنان بولەك سالاۋاتتى ءومىر سالتىن سۇرسە، ال ۇستازدارىمىزدىڭ شىعارماشىلىق جۇمىسىنا، وزىندىك ىزدەنىسىنە جەتەرلىك ۋاقىتى بولسا دەگەن تىلەكتەمىز.
بەرەكە جۇماقاەۆا،
سۇلەيمەن دەميرەل ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى
