«Qashyqtan oqytýdy» «qashyqtyqtan oqytý» dep «ǵashyqtyq» bolyp júrgender de tabyldy ǵoı. Osyndaıda keıbir shalatildiler qashyq degen alys degen sózdiń sınonımi ekenin bilmeı me degen oı týady. Sonymen qalasaq ta, qalamasaq ta suranys pen tehnologııa óz degenine kóndiretinine kóz jetkendeı. «Qashyqtan oqytý» ýaqyttyń ózi usynyp otyrǵan joldyń biri. Dál qazirgideı tótenshe jaǵdaıda oń jol men tıimdi sheshimdi tehnologııa ózi usyna qoıǵany qýattarlyq. Al qashyqtan oqytýdy Qazaqstan JOO dary qolǵa alǵanyna da biraz bolǵan edi. Syrttan oqıtyn bólimder qashyqtan oqýǵa aýysqanda oqytýshylar da ártúrli platformalarda sabaq daıyndaý isin bastap ketken bolatyn. Elimizdegi mynadaı tótenshe jaǵdaıda joǵary mektep pen jalpy bilim beretin mektepterdiń jappaı onlaın oqýǵa eriksiz shóshse de, onyń tıimdi jaǵyn endi tanyp bilip jatqan sııaqty. Shyndyǵynda onlaın oqytýdyń da tıimdi jaqtary barshylyq: bilimgerler aýdıtorııada otyrǵandaı árnársege bir alańdamaı, bútindeı bar zeıinimen oqý materıalyna den qoıady. Qazirgi zaman adamynyń qoldaǵy qurylǵysynyń dıspleıine oı-zeıinimen enip ketetinin ózimiz de kórip júrmiz. Endeshe, ártúrli mándi-mánsiz rolıkterge emes, sabaqqa enip ketip jatsa nesi aıyp?! (múmkin ásheıinde telofonǵa telmirýmen kóp ýaqytyn ótkizetin jastar sabaqtan keıin árnárseni bir qyzyqtaıtyn bos tirlikke zaýqy soqpas) Onyń ústine oqytýshyǵa da jaqsy jaǵdaı týdy desek bolady. Sabaqqa qajetti materıaldyń bári qol astyńda. Kompıýterińde turǵan vıdeo ma, prezentaııa ma, mentaldi kartań ba, vord materıal ma ekranǵa aýystyrý arqyly ońaı kórsete qoıasyń. Sabaqqa qatysýshylardyń da barlyq daıyndaǵan dúnıelerin kórsetýine múmkindik mol. Tek róldi aýystyra qoısań bolǵany. Taǵy bir tıimdi jaǵy keribaılanysty barlyq qatysýshyńnan ala alasyń. Suraǵyńdy qoıyp, jazyp jiber deseń, zamatta olardyń reflekııasyn kóresiń, sabaqtan tys asyqpaı oqyp shyǵýyńa bolady. Kópshilikpen bólise de alasyń. Sondyqtan muǵalimderge múmkindik molaıdy. Al, tehnıkalyq jaǵdaıdy aıtyp jylap júrgender aýyl jaǵdaıy bolar dep oılaımyn. Bizdiń muǵalimderimizdiń tehnologııalyq jaǵynan jetilýine, óz bilimderin kóterýine (sharasyzdan bolsa da) táýir jol ashyldy. Al bizdiń ýnıversıtette bul oqytý túrleri onsyz da bar bolatyn. Óz tájirıbemde aýdıtorııalyq saǵattarǵa qosalqy túrde klassrým, moodle, edmoda baǵdarlamalaryn qoldanyp júrgenmin. Dáris materıaldaryn júktep, oǵan belgili bir tapsyrmalar berý, aýdıtorııalyq saǵattardy únemdeýge sep bolarlyq jaqsy tásil dep túsingenmin.
Al elimizde vırýska baılanysty karantın jarııalanǵanda oqý oryndary arnaıy kýrs ta uıymdastyrdy. Klassroom, moodle, webex baǵdarlamalary boıynsha kýrstar qatar júrgizildi. Internet zamanynda bul baǵdarlamalardyń jumys qyzmetin bilgisi kelgen adam ózi-aq úırenip alsa da bolady. Barlyǵy ıýtýb jelisinde de bar. Menińshe ár ustaz óziniń sabaǵynyń sapaly bolýyna qam jeýi kerek. Sabaǵynyń júıeli ári sapaly bolýy aldymen ustazdyń óz maqsaty men mindetine kirmeı me?! Qandaı qoljetimdi tásilmen bolsyn (ol onlaın ba, aýdıtorııalyq sabaq pa) maqsatyńa jetýiń mindetteledi. Sondyqtan ustazǵa senim bildirý kerek. Qoǵam muǵalimge senim bildirgende, soǵan qaraı ustaz da óz isine adal bolǵanda ǵana bizdiń qoǵamdy sanaly dep aıtýǵa bolady. Keı oqý oryndarynda «jemqorlyqqa qarsy kúres» degen jeleýmen oqytýshylardyń ózi oqytqan shákirtinen emtıhan alý jaǵdaıyn ózgertkeni baıqalady. Emtıhan ýaqytynda pán oqytýshylarynan ózge oqytýshylardan baqylaýshy qoıý nemese emtıhan alý quzyretin bútindeı basqa oqý ortalyqtaryna aýystyrý ustazǵa degen senimsizdikten týǵan degen oıdamyn. Ár ustaz ózi bergen bilimniń sapasyn kórýge múddeli emes pe? Meniń pikirimshe, shákirtińniń bilim, biligine oqytýshy aldymen qam jeıýi kerek. Osyndaıda qazaqtyń bir maqaly eske túsedi: «Et sasysa tuz sebersiń, al tuz sasysa qaıtpeksiń» degen. Uztazǵa senbegen qoǵamda sanaly shákirt qalaı qalyptaspaq?! Bizdiń qoǵam ashyqtyqqa áli de kóshe almaı otyrǵan sııaqty. Máselen tehnıkalyq qıyndyqtardy aıtqan muǵalimge barlyǵy shýlap qoıa berdi. Avtorıtarlyq pen bıýrokratızm bar jerde bilim bolýy da ekitalaı.
Kópshilik qalasa da, qalamasa da elimiz bolyp oqytýdyń jańa júıesin kórip jatqan jaıymyz bar. Meniń pikirimshe, bilim berý salasy ózgeristiń jańa kezeńine kóterilip keledi. Erteń karantın aıaqtalǵan kúnniń ózinde biz oqytýdyń jańa úrdisinen bas tartpaıtyn sııaqtymyz. Tájirıbemiz tolyǵa túsetini anyq. Árıne, onlaın oqytý aýdıtorııadaǵy ustaz ben shákirttiń qarym-qatynasyn bútindeı almastyra almaıdy. Degenmen oqytýdyń parallel úrdisi retinde tájirıbemizge erkin enetinine kóz anyq jetedi. Túrli gadjetterge táýeldilik HHI ǵasyrdyń qaýipti úrdisi. Ony joqqa shyǵara almaımyz. Shákirtterimiz múmkindiginshe ýaqyttaryn tıimdi paıdalansa, tehnıka qursaýynan bólek salaýatty ómir saltyn súrse, al ustazdarymyzdyń shyǵarmashylyq jumysyna, ózindik izdenisine jeterlik ýaqyty bolsa degen tilektemiz.
Bereke JUMAQAEVA,
Súleımen Demırel ýnıversıtetiniń professory
