قازاقستانداعى دەپوزيت نارىعى حالىققا ءتيىمدى ەمەس.
قازاقستانداعى «بارومەتر» ماركەتينگتىك تالداۋ ورتالىعى ماماندارىنىڭ پايىمىنشا، الداعى ۋاقىتتا ەلدەگى دەپوزيتتەر نارىعىنا جاڭاشىلدىق كەرەك. تىپتەن كەلەر جىلى «حالىققا قارجىسىن تەك دەپوزيتكە عانا ەمەس، قۇندى قاعازدار نارىعىنا سالۋعا، وبليگاتسيالار ساتىپ الۋعا ۇيرەتۋ جاعى ارتۋى كەرەك. «مۇنداي جاعداي قالىپتاسپاسا، تەك بىركەلكى دەپوزيتتىك جيناقپەن حالىقتىڭ سالىمى وسپەيدى»،-دەيدى قارجىگەر ارمان مۋسين.
ساراپشىنىڭ بۇل پىكىرى ءبىزدى ەلەڭ ەتكىزبەي قويمادى. وسىعان وراي ماماندارمەن تىلدەسىپ ماسەلەنى تەرەڭىرەك تارقاتپاق بولدىق.
وتاندىق ساراپشىلارىمىزدىڭ ايتۋىنشا، بىزدەگى دەپوزيت نارىعى راسىمەن دە قاراپايىم حالىققا اسا ءتيىمدى ەمەس.
بۇل رەتتە ەكونوميست-ساراپشى توعجان شاياحمەتوۆانىڭ ايتۋىنشا، قازىر حالىقتىڭ دەپوزيتكە سالعان سالىمى بولار-بولماس ءوسىم بەرىپ جاتقانى جاسىرىن ەمەس.
«قازىر قازاقستاندا دوللارمەن دەپوزيت اشساڭىز 4,5 پايىز ۇستەمە قوسىلادى. تەڭگەمەن 10,5 پايىز. بۇل جىلدىق ۇستەمە. دەپوزيت اشۋ ءۇشىن قالتاڭىزدا 15 مىڭ تەڭگە قارجى بولۋ كەرەك. سول 15 مىڭ تەڭگەڭىزدى ءبىر جىل الماي دەپوزيتتە ساقتاساڭىز ۇستىنە 1500 تەڭگە قوسىلادى. قازىر الەمدىك تاجىريبەنىڭ ءوزى دەپوزيتتى «ءتيىمدى قارجى وپەراتسياسى» دەپ باعالاپ وتىرعان جوق. قازاقستاننىڭ كەز كەلگەن بانكىنە دەپوزيتكە ۇلكەن سومادا قاراجات سالساڭىز، ءبىر جىلدا وعان 10 پايىز عانا قوسىلادى. 1 ملن تەڭگە قارجى سالساڭىز ونىڭ ۇستىنە 90 مىڭ تەڭدەگەي عانا ۇستەمە قوسىلادى. ال دوللار دەپوزيتتەردىڭ جىلدىق ۇستەمەسى 4,5 – اق پايىز(!). ايىنا قوسىلاتىن ۇستەمە ءتىپتى ماردىمسىز. سوندىقتان بۇل ارادا ءوز باسىم «حالىقتىڭ سالىمىن جيناۋدىڭ جاڭاشا تەتىكتەرىن ەنگىزۋ كەرەك» دەگەن پىكىردى قولدايمىن. ولاي ەتپەسەك قازىر دوللاردىڭ قۇنى كوتەرىلىپ، تەڭگەنىڭ قۇنسىزدانىپ كەتكەن تۇسىندا حالىقتىڭ جيناقتاعان اقشاسى دا قوسا قۇنسىزدانىپ جاتىر. ەندەشە حالىقتىڭ ادال ەڭبەكپەن تاپقان قارجىسىنىڭ قۇنسىزدانباۋى ءۇشىن بۇل ارادا جاڭالىقتار ەنگىزۋ كەرەك»،-دەيدى ەكونوميست-ساراپشى.
ەكونوميكا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور جاڭاباي الدابەرگەنوۆتىڭ ايتۋىنشا، قازىر نارىقتى ابدەن زەرتتەپ ءبىلىپ العان حالىق قارجى جينامايدى. ولار قۇندى قاعاز جينايدى. بۇل رەتتە مامان اقش پەن قىتاي حالقىن مىسال ەتىپ وتىر.
«اقش حالقى قىتايدىڭ تۇرعىندارى قارجى جينامايدى. سەبەبى ولار الەمدىك ەكونوميكانىڭ قىر-سىرىن جاقسى ءتۇسىنىپ العان. سونداي-اق ول ەلدەردە قاراپايىم حالىقتىڭ قارجىسىن ءتۇرلى ادىسپەن ساقتاۋعا مۇمكىندىكتەر كوپ. بۇل ەردەردە قاراپايىم حالىق قۇندى قاعازدار نارىعىنا ەمىن-ەركىن كىرە الادى. بۇل جاعىنان ولار ابدەن ساۋاتتى. التىن قۇيمالاردى دا ساتىپ الۋعا مۇمكىندىك بار. قور بيرجاسى جونىندە دە ساۋاتتارى مول. ال بىزدە قولىندا قارجىسى بار حالىق تەك دەپوزيتتەر نارىعىن عانا بىلەدى. كورگەن-بىلگەنى بانك. بىردەن ويلانباستان بانككە بارىپ دەپوزيت اشىرادى دا قارجىسىن سوندا سالادى. ال ول دەپوزيتتەردىڭ ارتىنشا كەلەسى بىرەۋگە قىمبات پايىزعا نەسيەگە بەرىلەتىنىن حالىق بىلە بەرمەيدى. بىزدە تەڭگەدەي دەپوزيتتىڭ جىلدىق سىياقىسى تەڭگەمەن 10 پايىز بولسا، نەسيەنىڭ ۇستەمەسى 24-28 پايىز. ال ايىرماشىلىق بار ما بار؟! وسىدان-اق قازاقستانداعى دەپوزيتتىڭ حالىققا ءتيىمسىز ەكەنىن اڭعارۋعا بولادى ەمەس پە؟ ساقتاپ كوبەيتىپ بەر دەپ بانككە سالساڭ پايىزى از. نەسيە الساڭ پايىز كوپ. قازىر بىزدەگى بانكتەر دەپوزيتتەردەگى قارجىنى وسىلاي ۇستەمەنى ورىنسىز قوسىپ نەسيەگە بەرۋ ارقىلى پايدا تاۋىپ وتىر. مۇنى اشىپ ايتۋ كەرەك. سوندىقتان بانكتەر حالىقتىڭ جايىن ويلاسا دەپوزيتتەردىڭ ۇستەمە سالىعىن كوتەرۋ كەرەك»،-دەيدى عالىم جاڭاباي الدابەرگەنوۆ.
جالپى، مامانداردىڭ بايىپتاۋىنشا، قور جيناپ قويۋ، دەپوزيت اشۋعا اكتسيونەرلىككە بەيىمدەلۋ ءسىزدىڭ باي نە كەدەي بولۋىڭىزعا قارامايدى. بۇگىنگى زامان اعىمى، ۋاقىت تىنىسى قازاق بالاسىنا «قارجى قاۋىپسىزدىگى» دەگەن تەرميندى تەرەڭىرەك زەرتتەۋدى تالاپ ەتەدى. ءسىز وسى تۇرعىدان جاسسىز با، الدە قارتتىقتىڭ اۋىلىنا دەندەپ ەندىڭىز بە، وعان قاراماۋىڭىز كەرەك. ەڭ باستىسى، قالتاڭىز قارجىدان بوس تۇرماسىن. ەندەشە قارجى جيناۋعا قاتىستى زاڭدىلىقتاردى ءبىلۋ قارجىلىق ساۋاتىمىزدى اشا تۇسەدى. مۇنى ۇنەمى جادىمىزدا ۇستاۋعا ايتۋعا ءتيىسپىز...
قارلىعاش زارىقحانقىزى،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
