- الماتىدا قونىس تەپكەنىڭىزگە قانشا ۋاقىت بولدى؟
- ءبىر جىلدىڭ ار جاق، بەر جاعى…
- ءسىزدى ۇلكەن ساحنالاردان ۇنەمى كورىپ جۇرگەنىمىزگە قاراپ، وسىندا تۇرادى دەپ ويلاۋشى ەدىم…
- وسى ۋاقىتقا دەيىن قاراعاندى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىندە، كەزىندە ءوزىم قۇرعان «بوتا» ينتەلەكتۋالدىق ورتالىعىندا، كەيىن مەيىرحان اقداۋلەتوۆتىڭ شاقىرۋىمەن اقتوبەدەگى «التىن وردا» گازەتىندە، باسقا دا ءبىرقاتار مادەنيەت سالالارىندا جۇمىس ىستەدىم. ءبىراز جىلىم «قازاقستان» ۇلتتىق ارناسىنىڭ قاراعاندى وبلىستىق فيليالىندا ءوتتى. الىستا جۇرسەم دە، الماتىمەن بايلانىسىم بۇرىننان ۇزىلگەن ەمەس. دەرەكتى فيلمدەرگە ستسەناري جازىپ، كونتسەرتتەرگە ءجيى قاتىسىپ تۇراتىنمىن. بىلتىر «قازاقفيلم» كينوستۋدياسىنىڭ باس رەداكتورى ديدار امانتايدىڭ ۇسىنىسىمەن وسىندا كوشىپ كەلدىم.
- مۇنى سۇراپ وتىرعانىم، كەزىندە «قاراعاندىعا كەلىپ ءان ايتپاعان ادام جوق. ءتىپتى رەسەيدىڭ ارتيستەرى وسى جەردەن شيىرلاپ شىقپايدى. ال قايرات بايبوسىنوۆ 20 جىل بويى بىردە-ءبىر شىعارماشىلىق كەشىن وتكىزە الماي ءجۇر» دەپ رەسپۋبليكا كولەمىندە ماسەلە كوتەردىڭىز. ءناتيجەسىندە، شاحتەرلەر قالاسىندا حالىق ءارتيسىنىڭ ەكى كونتسەرتى ۇيىمداستىرىلدى. سول سياقتى الماتىدا دا كىمدەر ءان سالمادى؟! ءسىزدىڭ وسى ەكى قالانىڭ بىرىندە كونتسەرت قوياتىن ۋاقىتىڭىز كەلدى ەمەس پە؟
- ازىرگە تۋعان جەرىمدە اۋەلەتىپ ءان شىرقايتىنداي مۇمكىندىك بولماي وتىر. ونىڭ كوپ سەبەپتەرى بار. تارازىلاسام، قاراعاندىعا قاراعاندا، الماتىدا كوبىرەك ونەر كورسەتىپپىن. بىراق العاشقى شىعارماشىلىق كەشىمدى الماتىدا دا، قاراعاندىدا دا ەمەس، ليتۆادا ۇيىمداستىرىلعان دۇنيەجۇزىلىك مۋزىكا فەستيۆالى اياسىندا وتكىزدىم. سوندا قالا مەرى قابىلداپ، «قازاقستان مەن ليتۆا اراسىنداعى بىرنەشە جىلدا ورناتا الماعان مادەني بايلانىستى ءبىر اپتادا جۇزەگە اسىردىڭىز» دەپ ريزاشىلىعىن بىلدىرگەن. ەسىمنەن كەتپەيتىندەي ادەمى ءبىر كەش بولعان ەدى. اللا بۇيىرتسا، ەندى الماتىداعى كورەرمەنمەن قاۋىشىپ، ءوز تۋىندىلارىمدى، قازاقتىڭ كلاسسيكالىق اندەرىن ورىنداسام دەگەن وي بار.
- ءداستۇرلى ءان كەشى عوي…
- جالپى، مەن قازاق مۋزىكا ونەرىندە ەكى دۇنيەگە قارسىمىن. ونىڭ ءبىرىنشىسى — ماعان «ءداستۇرلى ءان» دەگەن ءسوز ۇنامايدى. بۇل جولدان قوسىلعان تىركەس. ورىس تىلىنە اۋدارساق، «تراديتسيوننايا پەسنيا»، ياعني تۇرمىس-سالت جىرلارى، ادەت-عۇرىپ اندەرى دەگەن ماعىنا بەرەدى. توقسانىنشى جىلدارعا دەيىن بارلىق مۋزىكا زەرتتەۋشى، ونەرتانۋشىلار، مادەنيەت مينيسترلىگىن باسقارعان مارقاسقالار «قازاقتىڭ كلاسسيكالىق اندەرى» نەمەسە «حالىق كومپوزيتورلارىنىڭ اندەرى» دەپ سويلەيتىن. كەيىن كەلە «ءداستۇرلى ءان» دەگەن اتاۋ پايدا بولىپ، قالىپتاسىپ، سانامىزعا ءسىڭىپ كەتتى. ءوز باسىم مۇنى قولدامايمىن. مۇلدە قارسىمىن. ەكىنشىدەن، قارنىمنىڭ اشاتىنى، قازىر شاماسى كەلسە، داۋسىنىڭ بار-جوعىنا قاراماي ەڭبەكتەگەن بالادان، ەڭكەيگەن قارتقا دەيىن، اكىمقارالار، شەندى مەن شەكپەندىلەر دە، قالتاسىنا مينيديسك سالىپ جۇرەتىن بولدى. فونوگرامما باس اۋرۋىمىزعا اينالدى. اتاقتى انشىلەرىمىزدىڭ ءوزى ءولى داۋىسپەن ءان ايتۋدان ۇيالمايتىن بولدى. باسقا ەلدە اۋىز جىبىرلاتىپ، حالىقتى الداۋ — قىلمىس دەپ سانالسا، بىزدە سانگە اينالعان. كەزىندە نۇرعيسا تىلەنديەۆ اعامىز «جوعارى دارەجەلى كۇيشى بولۋ ءۇشىن كۇنىنە التى ساعات دومبىرا تارتۋ كەرەك» دەگەن ەدى. ءانشى بولۋ ءۇشىن دە سولاي. انشىلىك، اسىرەسە، جاس كەزىڭدە كۇردەلى ىزدەنىستى، تاباندى ەڭبەكتى تالاپ ەتەدى. جاس انشىلەر الدەن تەحنيكاعا سۇيەنىپ السا، كۇن سايىن داۋىستارىن شىنىقتىرماسا، بولاشاعىنان ءۇمىت كۇتىپ، ەرتەڭ ولار ماقپال، روزا، ناعيما شىققان بيىككە شىعا الادى دەپ سەنۋ قيىن. الەمدەگى ۇلكەن ەلدەردىڭ بارلىعى، ءتىپتى كورشى مەملەكەتتەرگە دەيىن فونوگرامماعا الدەقاشان تىيىم سالسا دا، بىزدىكىلەر وسىعان نەگە ءۇنسىز وتىرعانىن تۇسىنە الماي-اق كەلەمىن!
- ءوزىڭىز ەسترادالىق ءاندەردى قالاي ورىندايسىز؟
- مەن ەسترادالىق ءان ايتپايمىن.
- بىراق ەسترادالىق ءان جازاسىز، سولاي ما؟
- ءوز شىعارمالارىمدى ەسترادالىق اندەر قاتارىنا دا جاتقىزبايمىن. دومبىرانىڭ تابيعاتىنا جاقىن، ليريكالىق قوڭىر اندەر دەر ەدىم. ازىرگە اندەرىمدى ماقپال ءجۇنىسوۆا، مەرۋەرت تۇسىپباەۆا، ەربول ايتباەۆ، ەركىن شۇكىمانوۆ، سەيىل اياعانوۆتار شىرقاپ ءجۇر. ەكى يىقتى جۇلىپ جەپ، القىن-جۇلقىن بيلەيتىندەي ەمەس، كوڭىل-كۇيگە بايلانىستى تۋعان تۋىندىلار. مۇڭدىلاۋ بولىپ كەلەدى. سەكىرەتىن اندەرگە سانالى تۇردە بارا المايمىن. جان-دۇنيەم وعان قارسى، بولمىسىما، مىنەز-قۇلقىما ساي ەمەس. جالپى، مەن قوڭىر كۇيدىڭ ادامىمىن. اسا جارقىلداعان دۇنيەنى ۇناتپايمىن. كەيدە تويعا بارساڭ دا، «كوڭىلدى ءان ايتشى» دەيتىن ادەت قالىپتاسقان. ءان ءوزى قاتتى قۋانعاندا، نە بولماسا شەر تولقىتقاندا شىعادى. ارزان كوڭىلدەن، توق، كۇيلى ومىردەن تۋعان، شوۋعا جاقىن دۇنيەلەر تەز ۇمىتىلادى دا عۇمىرى الىسقا بارمايدى. ال قازاق اندەرىندە حالقىمىزدىڭ ونەر شەجىرەسى، ءدۇنيەتانىمى، كورگەن ازابى، تارتقان بەينەتى، مۇڭ-شەرى جاتىر. ونى قالاي كوڭىلدى قىلىپ ايتاسىڭ؟! قازىر ونسىزدا سىرتى جىلتىراعان دۇنيەلەر، سانىن جالاڭاشتاعان قىزدار مەن الەكەي-شۇلەكەي تاققان قىز داۋىستى جىگىت انشىلەر كوبەيىپ كەتتى. ساۋداگەرلەر تاۋارىن وتكىزۋ ءۇشىن سىرتقى ءتۇرىن كەلىستىرىپ وراپ قويادى عوي، ءىشىن اشساڭ دىم جوق، تۋرا سول سياقتى. بەتتەرىن بوياپ، شاشتارىن ساندەپ، كورەرمەنگە كەلبەتىمەن ۇناعىسى كەلەدى. قازىرگى ونەرپازدار جان دۇنيەسىن بايىتقاننان گورى، ماتەريالدىق يگىلىككە بولەنۋگە جانتالاسادى نەمەسە ازىلگە بۇرىپ ايتار بولساق، ولارعا جۇرەگىن تازا ۇستاعاننان گورى، شەتەلدىك كولىگىن ايناداي جارقىراتىپ مىنگەن ماڭىزدىراق. كوپ جاعدايدا سولاردان قازاق ونەرىنە قىزمەت جاسايىن دەگەن نيەت كورمەيسىڭ…
- قوڭىر كۇيدىڭ ادامدارى سىرت كوزگە سالى سۋعا كەتىپ، ومىردەن ءتۇڭىلىپ جۇرگەندەي كورىنەتىن سياقتى…
- نە بولسا دا اركىمنىڭ ءوز ىشىندە عوي. مەنى تانىعىسى كەلگەندەر اندەرىمدى تىڭداپ كورسىن. داۋسىما قۇلاق ءتۇرسىن.
قولىنا دومبىرا ۇستاعان ءانشىلەر ءوز دەڭگەيiمىزدى ءبىلگەندىكتەن، ءوزىمىزدى-ءوزىمىز جارنامالاعاندى ۇناتپايمىز. سوسىن قوڭىر تۇرمىس كەشەمىز، قوڭىر كۇيدە جۇرەمىز، قوڭىر ءان ايتامىز.
مىنا قوعام ماعان سۋىق كورىنەدى. مەنىڭ جانىم، مەنىڭ كوڭىلىم، مەنىڭ اڭسارىم ءحىح عاسىرعا اۋادى دا تۇرادى. ول قازاق ونەرىنىڭ شارىقتاعان كەزەڭى، اسىرەسە، ۇلتتىق مۋزىكامىز ءۇشىن التىن عاسىر بولعان زامان ەدى. بىرەۋدىڭ وتىرىك ماقتاپ، وتىرىك كۇلىپ، الداپ، ءبوسىپ تۇرعانىن كورگەنشە، وزىممەن-ءوزىم وڭاشا، جالعىز قالعاندى دۇرىس سانايمىن.
كوپ اداممەن ارالاسا بەرمەيمىن.
- سال-سەرىلەردىڭ قاسىندا توپ-توبىمەن ونەرپازدار ءجۇرمەۋشى مە ەدى، جالعىزدىققا قاشقانىڭىز قالاي؟
- سال-سەرىلەر زامانى قازاقتىڭ باسىنان الدەقاشان ءوتىپ كەتتى؟ ادىلەتسىزدىككە ءتوزبەۋ، كۇشتى مەن جۋاندى حالىققا جىعىپ بەرۋ، ەلدىڭ اياۋلى ادامىن دارىپتەۋ، سۇلۋلىقتى ارداقتاۋ، ەڭ باستىسى، بويىنداعى جارقىن ونەرىن قاراپايىم جۇرتقا پاش ەتۋ — سال-سەرiلەردىڭ ونەرپازدىق ۇستانىمى، سەرتى ەدى.
اتاقتى قۇلتۋما دەگەن سەرىنىڭ: «الىسىپ بي-بولىسپەن كۇنىم ءوتتى، بولعان سوڭ، ءوزىم سەرى كونبەدىم دە» دەگەن ولەڭى بار. ويتكەنى ول زاماندا سەرىنىڭ ءسوزىن سويلەيتىن، وعان ارا ءتۇسەتىن حالقى بولدى. سەرى مەن حالىق ول زاماندا ءبىر-بىرىنە ءسۇيەندى. بۇل عاسىرلار بويى قالىپتاسقان ۇلكەن ەلدىكتىڭ ءبىر نىشانى ەدى. اتاقتى «ءبىرجان سال» فيلمىندە پوشتابايدان تاياق جەپ، قۇسالانىپ قورلانعان ءبىرجان سالدىڭ «قازاق قارتايدى» دەپ ناليتىن ءسوزى بار. كينونىڭ وسى جەرىندە كوزىمە جاس كەلدى. ماعان قازاق قارتايماق تۇگىلى، الجىعان سياقتى كورىنەدى وسى كۇنى. قازاقتى قازىر كىم كورىنگەن، ونىڭ ىشىندە ءوز بالاسى قورلايدى، ونىڭ ءتىلىن مەنسىنبەي، ونەرىن مازاقتايدى. وسىنىڭ ءبارىن قازاق سەزبەيدى، سەزسە دە قايرات كورسەتە المايتىن پەش تۇبىندەگى الجىعان قاريا سىندى بوپ قالدى. سوندىقتان جالعىزدىققا قاشپاعاندا، قايدا قاشاسىڭ؟ اينالاداعى بولىپ جاتقان سۇمدىقتارعا قاراپ، كوزىڭنىڭ جاسىن جۇتىپ، ىشتەن تىنعاننان باسقا دارمەن جوق. كەيدە جازۋشى، مادەنيەتتانۋشى تالاسبەك اسەمقۇلوۆ اعامىز ەكەۋمىز باس قوسقاندا تاڭدى-تاڭعا ۇرىپ، باياعى سال-سەرىلەر زامانىن اڭگىمە قىلىپ، سول ءداۋىردىڭ ىشىنە ءتۇسىپ كەتەتىن ءساتتەرىمىز بولادى. ءتىپتى بەرى قاراي شىققىڭ كەلمەي قالادى. ول كۇي تارتىپ، مەن ايتىپ، ءبىر جاساپ قالامىز. وكىنىشتىسى، ول ءداۋىردى بىلەتىن، تۇسىنەتىن، اڭسايتىن تالاسبەك سياقتى ۇلكەن ونەرپازداردىڭ مىنا قوعامدا باعاسى جوقتىعى قىنجىلتادى.
سوندىقتان سال-سەرىلەر ءداۋرەنى كەلمەسكە كەتتى دەپ ويلايمىن.
كەيدە جيىن- تويلاردا دومبىرامەن ءان ايتقان ساتتەرىمدە، كورەرمەندەرگە ادەيى سىناپ قارايمىن. كەيبىرەۋلەرى «بۇلار ءالى ءتىرى ءجۇر مە؟» دەگەندەي، ءبىرتۇرلى كوزبەن قاراپ وتىرادى…
- نەگە ولاي ويلايسىز؟
- ءوز مادەنيەتىنەن جەرىنىپ، باتىسقا ەلىكتەپ جۇرگەندەر عوي. وعان تاڭعالمايمىز. ءبىز كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ وتارلاۋىنان قۇتىلعانىمىزبەن، قازىر سانامىز الەمدىك وتارلاۋعا تۇتىلىپ وتىر. بىرەۋدىڭ قاڭسىعىن تاڭسىق كورەمىز. شەتەلدەن كەلگەن انشىلەردىڭ كونتسەرتىنە اقشا شاشىپ جاتاتىنداردى ءتۇسىنبەيمىن. استانا مەرەكەسى قارساڭىندا ستينگتىڭ كونتسەرتىنە بيلەتتەر 100 مىڭ تەڭگەگە دەيىن ساتىلىپتى. سول دۇنيەجۇزىنە تانىمال بريتاندىق ءانشىڭىزدى قايرات بايبوسىنوۆتىڭ ءبىر تىرناعىنا تاتىرماس ەدىم. الەمدىك مۋزىكانى جوققا شىعارمايمىن، بىراق مەن ءۇشىن ونىڭ ونەرى جات ونەر. فونوگراممامەن ءان ايتاتىنداردىڭ كونتسەرتىنە اياعىمدى باسپايمىن. سانالى تۇردە باس تارتامىن. مەن دومبىرانى ەشقانداي قۇندىلىققا ايىرباستامايمىن. وزگەنىڭ مادەنيەتىنە، ونىڭ ىشىندە توبىرلىق مادەنيەتكە باس يۋ جاقسىلىق اكەلمەيدى. وكىنىشتىسى، ءبىزدىڭ قوعام ازىرگە وسىنى ۇقپاي وتىر.
ال حالىق اندەرىنىڭ كەشتەرىندە كوزى اشىق، قازاقتىڭ زيالى ءبىر توپ شوعىرى عانا كەلەدى. سەكسەنىنشى جىلدارى حالىق دومبىرا دەسە، ىشكەن اسىن جەرگە قويۋشى ەدى. قازىر ەشكىم تىڭدامايدى، جاتسىنىپ قالدى. ويتكەنى مەملەكەتتىڭ قامقورلىعىمەن دومبىرامەن ءان ايتاتىنداردىڭ بىردە-ءبىرىنىڭ ديسكىسى شىققان ەمەس. سوندا قازاق مادەنيەتىنە بولىنگەن قارجى قايدا؟
- «قازاقتىڭ ءداستۇرلى 1000 ءانى مەن 1000 كۇيى» جارىق كوردى ەمەس پە؟
- ول جەكەلەگەن ۇلت جاناشىرلارىنىڭ، مادەنيەت قايراتكەرلەرىنىڭ ەڭبەگىنىڭ ارقاسى. بارلىق مىندەتتى جەكەلەگەن ازاماتتاردىڭ، بولماسا ءبىر پروديۋسەرلىك ورتالىقتىڭ يىعىنا ارتىپ قويۋعا بولمايدى. قازىر ورتامىزدا جۇرگەن ساڭلاقتارعا، جاستارعا كوڭىل ءبولۋى قاجەت. سولاردىڭ ونەرى نەگە ناسيحاتتالمايدى؟ قولداۋ قاشان جاسالىنادى؟ مەملەكەت بۇعان ىنتالى بولۋى ءتيىس. جەكەمەنشىك راديولاردىڭ قايسىسى ۇلتتىق كلاسسيكالىق ءاندەردى بەرىپ جاتىر؟! سولاردى كۇنىنە ون ساعات ەفير تاراتساڭ، سونىڭ تىم بولماعاندا ءبىر-ەكى ساعاتىندا ۇلتتىق مۇرالاردى تاراتاسىڭ دەپ نەگە ءماجبۇرلەمەسكە؟!
- «دومبىرانى ەشكىم تىڭدامايدى» دەپ كەسىپ ايتۋعا دا بولماس…
- ەندى بار عوي، ءبىر-اق از. بۇرىنعى بالالار دومبىراعا قول سوزسا، قازىرگىلەردىڭ فونوگرامماعا كىندىكتەرى جابىسىپ قالعان. ءبىزدىڭ قاتارلاستارىمىز، بىزدەن كەيىنگى بۋىن جانىبەك كارمەنوۆ، قايرات بايبوسىنوۆ، ماقپال ءجۇنىسوۆا بەكبولات تىلەۋحانوۆ، جانار ايجانوۆا بولعىسى كەلەتىن. ويتكەنى ولاردىڭ كەزىندە ونەرگە كوڭىل بولىنەتىن. ولاردان كەيىن قانشاما ونەرپازدار شىقتى، بىراق قامقورشىسى جوق. قايرات بايبوسىنوۆ جارق ەتىپ شىققاندا ساپارعالي بەگالين، عابيت مۇسىرەپوۆ، عابيدەن مۇستافيندەر قاتتى قۋانىپ، جۇسىپبەك ەلەبەكوۆكە راقمەت ايتقان كورىنەدى. كەزىندە بەكبولات تىلەۋحانوۆ ەڭ العاش ساحناعا شىققاندا دا اقسەلەۋ سەيدىمبەكوۆ اعامىز قولىنان جەتەكتەپ شىعىپ، باعاسىن بەرىپ، جۇرتشىلىققا تانىستىرعانىن «قازاقستان» تەلەارناسى ارنايى كورسەتكەن ەدى. سونداي-اق باتاسىن بەرەتىن، ارقادان قاعاتىن دۋالى اۋىز اعالار قايدا؟ قولىنا دومبىرا ۇستاعان ءبىر قازاقتىڭ بالاسىن قامقورلىعىنا الىپ، ساحناعا سۇيرەلەپ جۇرگەن اعا بۋىن بار ما، قازىر؟ وسىنداي دۇنيەلەردى ويلاپ، جانىڭ قۇلازىپ، قوڭىر كۇيگە تۇسپەگەندە قايتەسىڭ…
- ال ءسىز ونەر زەرتتەۋشىسى رەتىندە ارقانىڭ ءان مەكتەبىن زەرتتەپ ءجۇرسىز بە، جوق پالۋانعا وڭ-سولى ءبىر مە؟
- قازاقتىڭ حالىق مۋزىكاسىنىڭ تاريحىن قولىمنان كەلگەنشە قاتتاپ، زەرتتەپ ءجۇرمىن. بۇل ءبىراز جىلدان بەرى اينالىسىپ كەلە جاتقان سۇيىكتى ءىسىم دەسەم بولادى. مەنىڭشە، قازاق ءانى ءبىرتۇتاس مەكتەپ دەپ ويلايمىن. كەيىن ءبولىپ-ءبولىپ العان ءوزىمىز. بۇرىن بۇكىل قازاق ارقانىڭ دا، جەتىسۋدىڭ دا ءانىن ءبولىپ-جارماي تىڭدايتىن. قازىر ءار ءوڭىردىڭ ءانى وزىنە عانا كەرەك سياقتى جىكتەلىپ قالدى. ارقايسىسى وزىنە قاراي تارتىپ، يەمدەنىپ الدى. بۇل — قاۋىپتى ءۇردىس. سوندىقتان مەن ۇشار باسىنان باستاپ زەرتتەپ كەلەمىن. بىزگە ەڭ ءبىرىنشى حVII عاسىردان جەتكەن ءبىر-اق ءان ول — «ەلىم-اي». ودان كەيىن قازاق ءانىنىڭ باسىندا ءبىرجان سال تۇرادى. سوسىن اقان سەرى، مۇحيت، ۇكىلى ىبىراي، بالۋان شولاق، جاياۋ مۇسا، ەستاي، اسەت، جارىلعاپبەردى، سارى، ءيمانجۇسىپ، شاشۋباي، ءمادي بولىپ كەتە بەرەدى. سوڭى كەنەنمەن تۇيىندەلەدى. بۇلاردان بولەك، ءبىر-ەكى انمەن تانىلىپ، اتاۋسىز قالعان انشىلەر بار. سولاردىڭ بارلىعىن قامتىعىم كەلەدى.
- قانداي دەرەكتەرگە ءسۇيەنەسىز؟
- بۇعان دەيىن جازىلعان دەرەكتەردىڭ بارلىعىنا ءسۇيەنەمىن. بارلىعىن سالىستىرامىن. ەلدىڭ اۋزىنان جينايمىن. قۇداي ماعان سونداي قابىلەت بەرگەن، ءان تىڭداعان كەزدە، كىمنىڭ ءانى ەكەنىن بىردەن بىلە الامىن. مىسالى، ۇكىلى ىبىرايدىكى ما، ءدال تابامىن. ءارتۇرلى سەبەپتەرمەن سەگىز سەرىگە ءبىراز اندەر تاڭىلىپ كەتكەن. ولاردىڭ ارا جىگىن اجىراتۋ قاجەت. باتىس وڭىرىندە تۋعان ءاندى سولتۇستىك وڭىرگە اپارىپ تەلۋ — قيانات. سوندىقتان كەرەك دەرەككە اباي بولعان دۇرىس.
اڭگىمەلەسكەن قانشايىم بايداۋلەت، «ايقىن».
