پولشادا اەس قۇرىلىسىن قولدايتىندار اتوم ەنەرگياسىنى تىعىرىقتان شىعۋدىڭ جولى رەتىندە اتاسا، بۇل جوباعا قارسىلار قاۋىپىسزدىك ماسەلەسىنە الاڭدايدى. ەلدە يادرولىق قالدىقتاردى ساقتاۋ جايى دا شەشىلمەگەن. سوعان قاراماستان پولشا بيلىگى الداعى 10-20 جىلدا اەس قۇرىلىسى بىتىرۋگە نيەتتەنىپ وتىر.
ەۋروپا وداعى 2050 جىلعا قاراي الەمدەگى العاشقى كليماتتىق بەيتاراپ ايماق بولۋدى ماقسات ەتىپ وتىر. بۇل ماقساتقا جەتۋ ءۇشىن قازبا وتىندارىنىڭ، اتاپ ايتقاندا، كومىر، مۇناي مەن گازدىڭ قولدانىلۋىن ازايتۋ قاجەت. الايدا بۇل وڭاي شارۋا ەمەس. مىسالى، رەسەي 2024 جىلى سانكتسيالارعا قاراماستان، ەۋروپا وداعىنداعى بىرقاتار ەلدەرگە مۇناي مەن گازدى 22 ميلليارد ەۋروعا ساتقان.
بيلىكتىڭ شەشىمى
ەۋروپادا جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىن پايدالانۋ دا ارتىپ كەلەدى. گەرمانيادا جەل مەن كۇن ەنەرگياسىنىڭ ۇلەسى پايىزعا دەيىن وسكەن. ال پولشادا بۇل جاعداي قيىن. ەل كومىر ونەركاسىبىنە تىم تاۋەلدى.
الايدا، پولشا دا زياندى قالدىقتاردى ازايتۋ جولىندا بەلسەندى قادامدار جاساماق. بۇل رەتتە، جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرىمەن قاتار، اتوم ەنەرگياسىن دامىتۋعا دا نازار اۋدارۋدا.
پولشا بيلىگى ەل العاشقى اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالۋدى جوسپارلاپ وتىر. بۇل باستامانى ەۋروپا وداعىنىڭ كەيبىر ەلدەرى قولدامادى. سونداي-اق، ەكولوگيالىق ۇيىمدار دا اتوم ەنەرگياسىنا قارسى پىكىر بىلدىرۋدە. ولار اتوم ەنەرگياسىن پايدالانۋدى دۇرىس ەمەس باعىت دەپ سانايدى.
اەس سالۋ جوسپارلانعان ورىن بالتىق تەڭىزىنىڭ جاعالاۋىندا، ورمان مەن قۇمداۋىت توبەلەردىڭ اراسىندا ورنالاسقان. پولشا بۇل ءىستى وتە بايىپپەن قولعا الىپ، قۇرىلىس ورنىن الدىن الا دايىنداپ، جۇمىستاردى باستاپ تا كەتتى.
«ءبىز بۇل شەشىمنىڭ دۇرىستىعىنا سەنەمىز» - دەيدى ونەركاسىپ مينيسترلىگى وكىلى ۆويتسەح ۆروحنا.
ال بالتىق تەڭىزى SOS ۇيىمىنىڭ وكىلى توماش تريبۋشەۆيچ اتوم ەنەرگياسىنا دەگەن ۇمتىلىستاردى تولىق اقىماقتىق دەپ اتاپ ءوتتى. ەكولوگتار بۇل جوبانى سىنعا الۋدا.
«اتوم ەنەرگەتيكاسى – ەسكىرگەن تەحنولوگيا»
مۇندا اتوم ەنەرگياسىن ءوندىرۋ 10 جىلدان كەيىن، ياعني رەكوردتىق مەرزىمدە باستالۋى ءتيىس. جوبانىڭ قۇنى رەسمي دەرەكتەر بويىنشا شامامەن 45 ميلليارد ەۋرو. جەرگىلىكتى ازاماتتىق بەلسەندىلەر 3 جىل بۇرىن اەس سالۋ جوسپارلارى بەلگىلى بولعان كەزدە دەرەۋ قارسى شىققان.
«مەنىڭشە، اتوم ەنەرگەتيكاسى – ەسكىرگەن تەحنولوگيا. قازىر جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى سياقتى باسقا دا زاماناۋي ادىستەر بار. سونداي-اق، بۇل باعىتتا ۇلكەن پروگرەسس بايقالۋدا» - دەيدى بالتىق تەڭىزى SOS ۇيىمىنىڭ وكىلى حاننا تريبۋشەۆيچ.
بالتىق تەڭىزى SOS ۇيىمىنىڭ وكىلدەرىنىڭ ايتۋىنشا قازىر اەس قۇرىلىسى ءۇشىن اۋقىمدى ورمان القابى بولشەكتەلىپ، جويىلۋدا.
پولشا كومىردى قولدانۋدان اەس قۇرىلىسىن سالۋ ارقىلى باس تارتۋدى ماقسات ەتىپ وتىر. 2024 جىلى پولشاداعى ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ جارتىسىنان كوبى كومىر ەلەكتر ستانتسيالارىندا وندىرىلگەن. بۇل كليمات پەن قورشاعان ورتاعا تەرىس اسەر ەتۋدە.
«بىزدەگى زەرتتەۋلەر كورسەتىپ وتىرعانداي، قازىرگى پولشا ەنەرگەتيكالىق بالانسىنا اتوم ەنەرگياسى قاجەت. سەبەبى بۇل ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك بەرەدى» - دەيدى ونەركاسىپ مينيسترلىگى وكىلى ۆويتسەح ۆروحنا.
«اتوم ەنەرگياسى – دارا جول»
پولشاداعى اەس ماسەلەسى ساياسي سيپاتقا دا يە. ءۇش جىل بۇرىنعى ۇكىمەت اەس قۇرىلىسىن جوسپارلاۋدى باستاسا، ال قازىرگى ۇكىمەت بۇل جوبانى قولداۋدان باس تارتىپ، ونىڭ سالىناتىن جەرىنە انتيادرودىق پلاكاتتار ىلگەن.
سۋ جاعاسىنداعى شاعىن حوچەۆا قالاسىندا پىكىر ەكىگە بولىنگەن. بىرەۋلەر اتوم ەنەرگياسىن قولدايدى، ال كەيبىرەۋلەر قارسى شىعۋدا.
پولشا ءبىر كەزدەرى كەڭەستىك ۇلگىدەگى اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالۋدى باستادى. بىراق 1990 جىلدارداعى ەلدەگى نارازىلىقتار مەن كەڭەس وداعىنىڭ قۇلاۋى سالدارىنان بۇل جوبا توقتاتىلدى. قازىرگى ۋاقىتتا جوبانىڭ ورنىندا سونىڭ قالقيعان قيراندىلارىن كورۋگە بولادى.
بۇگىندە كوپتەگەن ەۋروپالىق ەلدەر اتوم ەنەرگەتيكاسىنان باس تارتتى، مىسالى، گەرمانيا مەن يسپانيا. ال يتاليا 30 جىلدىق ۇزىلىستەن كەيىن اتوم ەنەرگياسىنا قايتا ورالۋدى جوسپارلاۋدا. پولشا مەن تۇركيا وسى سالادا ەۋروپالىق جاڭاشىلدار رەتىندە اتوم ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋعا نيەتتى.
العاشىندا اەس قۇرىلىسىن قولداماعان جەرگىلىكتى فەرمەرلەردىڭ قازىر كوزقاراسى وزگەرگەن. ولار اتوم ەنەرگياسىن جالعىز بالاما رەتىندە قاراستىرىپ وتىر.
«كومىر مەن گازدى قولدانۋعا بولمايدى، اتوم ەنەرگياسى – ونى قولدانباۋدىڭ دارا جولى» - دەيدى فەرمەر يوزەف كوشيروگ.
وتىن قالدىعى جانە اەس قۇنى
جۇرگىزىلگەن ساۋالناماعا قاراعاندا پولياكتاردىڭ 90 پايىزدان استامى اەس قۇرىلىسىن قولدايدى دەلىنەدى. دەگەنمەن، بۇل ماسەلەگە قاتىستى بىرنەشە سۇراقتار بار. مىسالى، راديواكتيۆتى قالدىقتاردى قايدا ساقتاۋ كەرەك ەكەنى ءالى شەشىلگەن جوق.
«ۇزاق مەرزىمدى ساقتاۋدى قاجەت ەتەتىن يادرولىق قالدىقتاردىڭ سانى وتە از جانە بۇل الەمدىك ماسشتابتا ماڭىزدى ەمەس. مەن بۇل قالدىقتاردى قاۋىپسىز ساقتاۋ ءۇشىن تەرەڭ قويمالاردى تابامىز دەپ سەنەمىن»، - دەيدى ونەركاسىپ مينيسترلىگىنىڭ وكىلى ۆويتسەح ۆروحنا.
جوسپار وتە اۋقىمدى، بىراق پولشادا اتوم ەنەرگەتيكاسىمەن جۇمىس ىستەۋ تاجىريبەسى جوق. جەرگىلىكتى بەلسەندىلەر جوبانىڭ قيىندىقتارى جەتكىلىكتى تۇردە ەسكەرىلمەگەن دەپ كۇدىكتەنەدى.
«بۇل اتوم ەلەكتر ستانتسياسى ايتىلعاننان الدەقايدا قىمباتقا تۇسەدى دەپ بولجاپ وتىرمىز. قۇرىلىسى 10 جىل ەمەس، مۇمكىن 20 جىلعا سوزىلادى، ال ەڭ جامان جاعدايدا ودان دا ۇزاق ۋاقىت الۋى مۇمكىن»، - دەيدى بالتىق تەڭىزى SOS ۇيىمىنىڭ وكىلى اگنەشكە ولشەۆسكا-گرەن.
