قازاقتىڭ كلاسسيك جازۋشىسى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى، قازاق ادەبيەتى مەن دراماتۋرگياسىن دۇنيەگە تانىتقان ءدۇلدۇلىمىز دۋلات يسابەكوۆتىڭ دە سوڭعى ساعاتى سوعىپتى.
ۇلتتىڭ ءسوزىن سويلەپ وتكەن ۇلى جازۋشىمىزبەن بىرگە ءبىر ءداۋىر كوشىپ بارادى. الىپتاردىڭ ءبىزدى تاستاپ كەتۋى جالعاسىپ جاتىر. قايران، ءبىتىمى بولەك، ءبىرتۋار تۇلعامىز دۋلات كوكەم-اي!
وتكەندە عانا كوڭىلىن سۇراپ بارعاندا ساۋ كۇنىندەگىدەي وتكىر ازىلىمەن كۇلدىرىپ وتىر ەدى. قارالى حاباردى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى يسلام ءابىش اعامىز ايتتى. ءوزى جاڭا عانا شىمكەنتتەن بەلگىلى جۋرناليست ومىرزاق اقجىگىتتتى سوڭعى ساپارعا شىعارىپ سالىپ كەلىپ، استاناداعى ۇيىنە كىرگەن بەتى ەكەن. قايتا جولعا جينالىپ، الماتىعا جەتتىك! جانازاسى جەكسەنبى كۇنگە بەلگىلەنىپتى.
دۋلات يسابەكوۆتىڭ قازاسىنا بايلانىستى قر پرەزيدەنتى ق.توقاەۆ كوڭىل ايتۋ جەدەلحاتىن جولدادى.
«قۋاتتى قالامىنان تۋعان سۇبەلى شىعارمالارى، درامالىق ەڭبەكتەرى الەم ساحنالارىن باعىندىرىپ، دۇنيە جۇزىنە كيەلى ءسوز ونەرىمىزدى دارىپتەدى. سوڭىنا ادەبي مول مۇرا قالدىرعان دۋلات يسابەكۇلىنىڭ جارقىن بەينەسى مەن ارداقتى ەسىمى حالقىمىزدىڭ جۇرەگىندە ماڭگى ساقتالادى»،— دەپ جازۋشى ەڭبەگىن جوعارى باعالادى مەملەكەت باسشىسى.
قر پارلامەنتى ءماجىلىسى توراعاسى ەرلان قوشانوۆ، قر پرەمەر-ءمينيسترى و. بەكتەنوۆتەر كوڭىل ايتۋ حاتىن جولدادى.
مەملەكەتتىك كەڭەسشى ەرلان قارين دە پاراقشاسىندا دۋلات يسابەكوۆ تۋرالى جۇرەكتەن شىققان كوڭىل ايتۋ جازباسىن جاريالادى. الماتى قالاسى اكىمى ەربولات دوساەۆ جازۋشى شاڭىراعىنا كىرىپ، كوڭىل ايتىپ، دۋلات اعاسىمەن كەزدەسۋلەرىندەگى قىزىقتى ساتتەردى اڭگىمەلەپ بەردى.
دۋلات يسابەكوۆتىڭ كىتابى كولىگىنەن تۇسپەيتىن، تەلەگرام كانالىندا “قازاق شەسپيرىنەن ايرىلدىق” دەپ جازبا جاريالاعان قر پارلامەنتى ءماجىلىسى دەپۋتاتى، “اق جول” پارتياسى توراعاسى ازات پەرۋاشەۆ ۇلى جازۋشىمەن قوشتاسۋ ءۇشىن استانادان تاڭەرتەڭ ارنايى ۇشىپ كەلىپ، ۇشىپ كەتتى! اللا جار بولسىن!
ادىلەتتى قازاقستاندا الدىڭعى قاتاردا «قازاقستاننىڭ ەڭبەك ەرى» اتاعى مەن «التىن جۇلدىزدى» العان اسا كورنەكتى جازۋشى-دراماتۋرگ، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى دۋلات يسابەكوۆ قازاقتىڭ اتى الەمگە ايگىلى ءدۇلدۇل قالامگەرى ەدى...
ۇلىبريتانياداعى لوردتار پالاتاسىندا سويلەگەن تۇڭعىش قازاق دۋلات يسابەكوۆ سونىمەن بىرگە لوندونداعى ورتالىق كىتاپحاناعا كىتابى قويىلعان تۇڭعىش قازاق جازۋشىسى.
ۇلىبريتانيادا 2014 جىلى جانە 2015 جىلى قاتارىنان دۋلات يسابەكوۆكە ارنالعان اپتالىق ءوتىپ، 2017 جىلدىڭ 1-7 قازان ارالىعىندا لوندون قالاسىندا جازۋشىنىڭ 75 جىلدىق مەرەيتويىنا وراي «قازاق ونەرىنىڭ فەستيۆالى» دەگەن اتپەن تەاتر فەستيۆالى ۇيىمداستىرىلدى. ياعني، ۇلىبريتانيا قازاق جازۋشىسىنا ارناپ 3 رەت اپتالىق فەستيۆال وتكىزدى. د.يسابەكوۆتىڭ «ەسكى ۇيدەگى ەكى كەزدەسۋ» اتتى قويىلىمىن تۇڭعىش رەت قازاق تىلىندە اعىلشىن كورەرمەنىنە كورسەتىلدى. 2017 جىلى 4 قازان كۇنى Pajarito تەاترى د.يسابەكوۆتىڭ «اققۋ-جىبەك» پەساسىن اعىلشىن تىلىندە ساحنالادى.
جالپى، 2014 جىلدان 2023 جىلعا دەيىن تەك ۇلىبريتانيادا، لوندوندا دۋلات يسابەكوۆتىڭ 7 رەت شىعارمالارى اعىلشىن تىلىندە باسىلىپ شىقتى. 2 رەت سپەكتاكلى قويىلدى. ياعني، ۇلىبريتانيا 9 جىلدا 9 رەت دۋلات يسابەكوۆتىڭ شىعارماسىن شىعارىپ، 3 رەت اپتالىق فەستيۆال وتكىزدى.
2023 جىلى تۇركيادا «ءبىز سوعىستى كورگەن جوقپىز» اتتى كىتابى تۇرىك تىلىندە شىعىپ، وعان 4 پوۆەست ەندى. تۇركيادا شىعاتىن تانىمال «Temrin» ادەبي جۋرنالىنىڭ ءبىر سانى تۇگەلدەي د.يسابەكوۆتىڭ شىعارماشىلىعىنا ارنالدى.
2020 جىلى شۆەتسيانىڭ استاناسى ستوكگولم قالاسىندا شۆەد تىلىندە «اپتاپتى كۇن، ۇسكىرىك جەل، ءدۇربىرلى دالا» دەگەن اتپەن تۇڭعىش رەت شىعارمالار جيناعى «Gun Förlag» باسپاسىنان جارىق كوردى.
جازۋشىنىڭ شىعارمالارىن تارجىمالاعان بەلگىلى شۆەدتىك اۋدارماشى بەنگت سامۋەلسون. ستوكگولمدەگى تۇساۋ كەسەرى 2021 جىلدىڭ مامىر ايىندا ءوتتى.
ال دۋلات يسابەكوۆتىڭ «بورتە» سپەكتاكلى اۆستراليادا دا قويىلدى. “بورتە” دراماسى - الەم نازارىن اۋدارىپ وتىرعان ۇزدىك دراما.
بۇل دراما قازىر بىرنەشە ەل ساحناسىنا دايىندالىپ جاتىر. كەزىندە جارتى الەمدى جاۋلاعان شىڭعىس حان قىلىشىمەن جەتپەگەن جەرگە دۋلات يسابەكتىڭ قالامىمەن بورتە جەتۋدە!
«گاۋحارتاس» پەساسى قويىلا سالىسىمەن ءبىر جارىم جىلدا 222 رەت قويىلدى، بارلىق قويىلىم انشلاگپەن ءوتتى. بۇنداي كورسەتكىش قازاقستان ءۇشىن رەكورد بولىپ سانالادى.
قازىرگى قازاق ادەبيەتىن شەت ەلدەر دۋلات يسابەكوۆ ەسىمى ارقىلى تانىپ كەلە جاتىر ەدى… دۋلات يسابەكوۆ شىعارماشىلىعىنا قىزىعۋشى ەلدەر جىل سايىن ارتىپ كەلەدى.
بىلتىر 2024 جىلى دا شۆەتسيا استاناسى ستوكگولم قالاسىندا «يسابەكوۆ الەمى» اتتى ادەبي كەش ءوتتى. بۇعان دەيىن ۇلىبريتانيا، اۆستراليا، كورەيا، تۇركيا، بولگاريا، گرۋزيا، رەسەي ەلدەرىن باۋراعان تۋىندىلار، ەندىگى جەردە سكانديناۆيا ەلدەرىندە دە ءوز باعاسىن الدى.
تاۋەلسىزدىك العان وسى جىلداردا الەمدىك نوبەل سىيلىعىنا 2016 جىلى ۇسىنىلعان قازاق ادەبيەتىنىڭ كلاسسيگى، كسرو مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى ءابدىجامىل نۇرپەيىسوۆتەن كەيىن بيىل دۋلات يسابەكوۆ ۇسىنىلىپ وتىر ەدى… قازاق ادەبيەتىنەن باسقا ەشكىم بولا قويعان جوق… ويتكەنى، 30 جىل بويى بيلىك ءبىر ادامنىڭ عانا نوبەل سىيلىعىن الۋى ءۇشىن جۇمىس ىستەگەنى بەلگىلى عوي...
دۋلات يسابەكوۆتى نوبەل سىيلىعىنا سول نوبەلدىڭ وتانى شۆەتسيادان باستاپ، كورەيا، تۇركيا، گرۋزيا، تۇركسوي جازۋشىلار وداعى سەكىلدى شەتەلدىك ۇيىمدار باستاپ، قازاقستان جازۋشىلار وداعى قوستاپ، 9 ۇيىم اتىنان ۇسىنىلعان ەدى...
دۋلات يسابەكوۆتىڭ درامالارىن وقىعان گرۋزيانىڭ ماچابەلي اتىنداعى تسچينۆالي كاسىبي مەمەلەكەتتىك دراما تەاترىنىڭ رەجيسسەرى گوچا كاپانادزە: «يسابەكوۆتىڭ تەك «اكتريسا» پەساسىنىڭ وزىنە عانا نوبەل سىيلىعىن بەرۋگە بولادى»،— دەپ جازدى.
ەندى، مىنە، قازاق جازۋشىسى الەمدىك نوبەل سىيلىعىن الىپ، دۇنيەنى دۇبىرگە بولەپ جاتسا، ەڭ الدىمەن ەل مەن ەردىڭ مەرەيى بولادى ەمەس پە دەپ قازاق حالقى تاقىمىن قىسىپ جۇرگەن ەدى، اجالعا امال جوق، ءۇمىتىمىزدى ءۇزىپ كەتتى…
ۇلتتىق مۇددەمىزدىڭ قورعانى بولعان دۋلات يسابەكوۆ قاي كەزدە دە اقيقاتتى ايتا ءبىلدى. حالىق ءسوزىن سويلەدى. ەلىمىزدى، جەرىمىزدى، ءتىلىمىزدى، ءدىلىمىزدى قورعادى.
2011 جىلى جاڭاوزەن قىرعىنىندا ەڭ العاشقى بولىپ، ەلدىڭ ءسوزىن ايتتى…
“ايلىعىن سۇراعان جۇمىسشىنى اتۋ دەگەن قايدان شىققان؟!” — دەپ ايقاي سالدى…
مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ زاڭدى قاقىن تالاپ ەتتى!
اناۋ ءبىر جىلى موڭعوليادان كەلگەن قانداستارىمىز ەلدەن پانا تاپپاي قايتا كوشپەك بولعاندا دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى قۇرىلتايىندا سول كەزدەگى پرەزيدەنتكە “ەلىم دەپ كەلگەن قانداستارىمىز ەلىنەن پانا تاپپاي، وسىلاي قايتا بەرە مە؟ بۇعان كىنالىلەر قاتاڭ جاۋاپ بەرۋى ءتيىس!”-دەپ ادىلەتتىلىكتى تالاپ ەتتى. قازاق كوشىنە قايتا قارقىن بىتە باستادى سودان سوڭ…
وتكەندە كوڭىلىن سۇراي بارعاندا، ساۋمال ءىشىپ، باسىن كوتەرىپ، ءتاۋىر بوپ قالعان ەكەن. مەنەن كەيىن كىرگەن بەلگىلى قالامگەرلەر، ءوزى باسقارعان “مادەنيەت” جۋرنالىندا تالاي جىل ورىنباسارى بولعان مىرزان كەنجەباي ءىنىسى مەن نۇرلىبەك ساماتۇلى ۇشەۋمىزگە بۇرىنعىداي قالجىڭداپ، ءتيىسىپ وتىردى. “باسقا كەلسە دە، سەن كەلمەيتىن شىعارسىڭ” دەپ ەدىم”-دەپ مىرزەكەڭە قالجىڭدادى. ءبارىمىز شۇيىركەلەسىپ اڭگىمەلەسىپ قالعانىمىزدى ءبىر ءىنىمىز سۋرەتكە تۇسىرە قويىپ ەدى، ء“تۇسىپ قالىڭدار، ەرتەڭ ءتىرى كۇنىندە تۇسكەن ەدىك” دەپ جۇرەسىڭدەر” دەپ ءبىر كۇلدىردى. قوشتاسىپ كەتىپ بارا جاتقاندا، “ەرتەڭ “دۋلات يسابەكوۆ قايتىس بولدى”-دەگەندى گازەتتەن وقىماي، ءجيى حابارلاسىپ تۇرىڭدار ۇيگە، شولپانعا تەلەفون سوعىپ…”-دەدى تاعى دا ءازىل-شىنىن ارالاستىرىپ… بۇل ءفاني دۇنيەدەگى سوڭعى كۇندەر مەن سوڭعى ساعاتتاردىڭ سۋىق سىرتىلى جاقىنداپ كەلە جاتقانىن سەزىپ تۇرسا دا، اجالدىڭ وزىمەن ويناپ وتىرعان قايران ءور رۋحتى، ەر كوكەم-اي” دەپ، ىشتەي كۇرسىنىپ تۇرسام دا، كۇلىمسىرەپ قوشتاسقان ەدىك. سول سوڭعى كورۋىمىز ەكەن قازاق ادەبيەتىنىڭ قارا نارىن…
دۋلات يسابەكوۆپەن قوشتاسۋ ەرتەڭ 23 اقپاندا ساعات 10-دا قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا وتەدى دەپ جوسپارلانۋدا. اسى تۇستە قابىلداۋ ۇيىندە (قۇرمانعازى كوشەسى 44) بولادى.
اللا الدىنان جارىلقاعاي!
قالىڭ قازاققا كوڭىل ايتامىز…
وتباسىنا، ۇلى ەستيار باۋىرىمىز بەن قىزدارى شولپان مەن ايمانعا، بالالارىنا، تۋعان-تۋىستارىنا كوڭىل ايتامىز…
پەيىشتە رۋحى شالقىسىن.
يسابەكوۆ الەمى
«تىرشىلىك» مىناۋ، تىرىدە بىتپەس ولەڭى،
«قارعىن» بوپ ءومىر قارقىنىن تابا بەرەدى.
شىندىقتى ايتقان شىعارمالارىڭ شىنايى،
«دەرمەنە» شوپتەي دەمەۋ بوپ ەلگە كەلەدى…
اقتارىلعاندا اق شۋلان تولقىن اق تەڭىز،
جاۋھارلى الەم – جانىڭمەن تاۋىپ جاتتى ەگىز…
دانانى كوردىم بالاداي كوڭىلى بوساعان،
انانىڭ ورنىن باسادى اسىل «اپكەڭىز»
وزىڭە قاراپ تۇزەيدى بويىن كىل وسكىن،
كوككە بويلاعان كوكەمە مەن دە جىر ەستىم.
كيەپان شالداي سۇيەگىن ۋمەن سۇيرەگەن
كەسەلدى قوعام كەسىرىمەنەن كۇرەستىڭ.
ۇرىسى مىقتى، بولادى كىلەڭ يەڭ مەرت،
ۇلىسى ءتىپتى ۇمتىلار قولعا سۇيەم دەپ…
«بوناپارت» ەمەس … كەش بولسا داعى… كەستىرەر،
سۇندەتتەن كەتىپ... سۇيەككە جەتتى سۇيەل دەرت…
«سوعىستى ءبىز دە كورمەدىك»، ەندى نە دەيىك،
سوعىستان بەتەر سويقاندى دەپ پە ەك كورەيىك…
ساحنادا ەمەس… ساياساتىڭدا جاتىر عوي،
مۇرادان جۇرداي «مۇراگەرلەر» دە كوبەيىپ…
تاۋەلسىز ەلدىڭ بولسا دەپ بەرىك تۇعىرى،
شىرىمىن بۇزدىڭ ، شىداتپاي جاننىڭ شىرىلى…
ەسكەرتسەڭ داعى ەس كەتكەن مىناۋ قوعامعا،
«ەسكەرتكىش» سالعىش ءبىر كۇندىك عانا عۇمىرى…
تۋمىسى بولەك تۋىپسىڭ كوكە، كۇزدە سەن،
تۋىندىلارىڭ ءىز سالار جانعا ىزگى اسەم.
بارىنە قولدى ءبىر سىلتەپ كەتىپ قالار ەڭ،
«گاۋھارتاستى» ايتىپ، سالتانات ءومىر ىزدەسەڭ…
ءسابيدى جانسىز تۇرسا دا كۇتىپ كارى جەر،
تاڭىردەن ۇكىم بولماسا، ولمەس ءتارىزى ەر...
جەرلەمەس بۇرىن...
كورەم دەپ سەنى سوڭعى رەت،
كوردەن اپ قالعان.. كورشى كەمپىرگە قارىز ەل...
مىڭداردىڭ ءبارى مىڭسايرام بولعان مىنا شاق،
اۋقىمى تارلار اۋزىمەن عانا ءجۇر اساپ…
اقىرى ءبىز دە ارمانعا ءبىر كۇن جەتەرمىز،
«اقىراماشتان ناۋرىزعا دەيىن» شىداساق…
بويىڭنان كوردى ەل بيىكتىك پەنەن تەرەڭدى،
مىقتى ەمەس سىزدەن العاندار اناۋ نوبەلدى.
ارىستا تۋىپ، الىسقا شاپقان تارلانىم،
قالامىڭمەنەن شارلاي بەر بۇكىل الەمدى!
