بۇگىن قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ جالپى وتىرىسىندا قر پارلامەنتى ءماجىلىسىءنىڭ دەپۋتاتى قازىبەك يسا «جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسى بويىنشا «اق جول» فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىن جاريالادى.
قر پرەمەر-ءمينيسترى و.بەكتەنوۆكە
قر باس پروكۋرورى ب.اسىلوۆقا
1.مەملەكەت باسشىسىنىڭ باستاماسىمەن سالىنىپ جاتقان جاڭا فورماتتاعى 217 جايلى مەكتەپتىڭ قۇرىلىسى بيىل، 2025 جىلى ءبىتۋى ءتيىس. بۇل كەرەمەت ۇلتتىق جوبانىڭ باستى ماقساتى – اپاتتى مەكتەپتەردى، ءۇش اۋىسىمدى وقىتۋدى جانە وقۋشى ورىندارى تاپشىلىعىن جويۋ.
«جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسىنا ۇلتتىق قوردان 2023 – 2025 جىلدار كەزەڭىندە 1 تريلليون 493 ملرد تەڭگە ءبولىندى. (2023 جىلى – 500 ملرد تەڭگە، 2024 جىلى – 646 ملرد تەڭگە، 2025 جىلى – 347 ملرد تەڭگە).
ۇيلەستىرۋشىسى - Samruk-Kazyna Construction كومپانياسى.
باسىندا ۇلتتىق جوبا اياسىندا 2025 جىلعا دەيىن ەلىمىزدە 842 مىڭ وقۋشىعا ارنالعان 401 جاڭا مەكتەپ سالۋ قاراستىرىلعان ەدى. جالپى بيۋدجەتى – 2,6 ترلن تەڭگە بولعان.
كەيىن بيۋدجەت تاپشىلىعىنا بايلانىستى 2024-2025 جىلدارى بارلىعى 740 مىڭ وقۋشى ورنىنا ارنالعان 369 مەكتەپ سالۋ جوسپارلاندى.
الايدا، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2024 جىلعى 19 جەلتوقسانداعى №1079 قاۋلىسىمەن، قارجىلاندىرۋ سوماسى 1 ترلن. 493 ملرد. تەڭگەگە دەيىن كەمىتىلىپ، قۇرىلاتىن جاڭا وقۋشى ورىندارى 460 400-گە دەيىن، 217 مەكتەپكە قىسقارتىلدى.
ال، جوعارى اۋديتورلىق پالاتا تەكسەرۋى بويىنشا، «جايلى مەكتەپ» جوباسى اياسىندا، تەك 2023 جىل قورىتىندىسى بويىنشا 311,9 ملرد. تەڭگە سوماسىندا بيۋدجەت قاراجاتىن ءتيىمسىز جوسپارلاۋ جانە پايدالانۋ فاكتىلەرى انىقتالدى.
وسى «جايلى مەكتەپ» جوباسىن ىسكە اسىرۋ بارىسىندا مەكتەپ قۇنىن ناقتى باعادان بىرنەشە ەسە اسىرىپ كورسەتۋدەن «سوتسياليستىك جارىس» وتكەن سەكىلدى... مەكتەپتەردىڭ قۇنى 9,6 ميلليارد تەڭگەدەن اسىپ كەتكەن...
2.ەينشتەين دەگەن دانىشپاننىڭ زاڭى بويىنشا بارلىعى سالىستىرمالى تۇردە انىقتالادى.
بيىل 2025 جىلعى قاڭتار ايىندا وڭىرلەرگە دەپۋتاتتىق ساپار بارىسىندا كۇشتى جەكەمەنشىك مەكتەپتەردى كورىپ، جەكە قۇرىلىس كومپانيالارىمەن كەزدەسكەندە، «جايلى مەكتەپتەر» قۇنى جايسىز اسىرا ەسەپتەۋدەن پايدا بولعاندىعىنا كوزىمىز جەتتى.
مىسالعا، شىمكەنت قالاسىندا «Zangar Bilim» جشس سالعان، وتە جوعارى دەڭگەيدە وزىق جابدىقتالعان، ءتورت قاباتتى، ءۇش قاناتتى، 1338 وقۋشىعا ارنالعان 10 200 شارشى مەتر پايدالى الاڭى بار جەكەمەنشىك «Auzhan KTL» مەكتەبىنىڭ قۇنى 1,72 ملرد. تەڭگە. دەمەك، 1 وقۋشىنىڭ ورنى – 1 285 500 تەڭگەنى قۇرايدى.
بۇل قاراجاتقا – جەر ۋچاسكەسى، كومۋنيكاتسيا تارتۋ، ۇتىمدى جوبا-سمەتالىق قۇجاتتاما، زاماناۋي ديزاين، 25 جىل كەپىلدىگى بار قىمبات قاسبەت-فاساد ماتەريالدارى، جوعارى ساپالى گرانيت، ايتا بەرسەك بارلىعى مىقتى، جوعارى ساپادا سالىنعان ماتەريالدار جاتادى. ال مەكتەپ ىشىنە كەلەر بولساق، كەڭەيتىلگەن لابوراتوريالار، كومپيۋتەر جانە ينتەراكتيۆتى تاقتالار، جوعارى ساپاداعى پارتالار مەن لوكەرلەر، وقۋ ماتەريالدارى، كورنەكى قۇرالدار، تىپتەن ۇيىرمەلەرگە قاجەت ينۆەنتارلارعا دەيىن الىنعان. اس ازىرلەۋگە، مۋزىكا، تىگىن تىگۋگە، ءۇي جۇمىستارىن ۇيرەنۋ، جالپى 30 ءتۇرلى ۇيىرمە بار، بيزنەس-مەكتەپ، كومپيۋتەر جوندەۋ شەبەرحاناسى بار. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، جايلى مەكتەپكە قويىلاتىن تالاپتاردان دا ارتىق، بارلىق ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازا ارتىعىمەن جابدىقتالعان. بۇل ەلىمىزدەگى ەڭ مىقتى سالىنعان جەكەمەنشىك مەكتەپ دەۋگە بولادى.
ال، كولەمى وسى مەكتەپتەن 138 ورىن از بولسا دا، 1200 ورىندىق جايلى مەكتەپ 6 ملرد 413 ملن 748 مىڭ تەڭگەگە سالىنۋدا، ياعني ءبىر ورىننىڭ قۇنى «Auzhan» مەكتەبىنەن 4 ەسەدەن دە (4,16) كوپ!
ال وقۋشى سانى ەكى ەسەدەن دە از، 600 ورىندىق جايلى مەكتەپ 4 ملرد 600 ملن 327 مىڭ تەڭگەگە سالىنعان، ياعني ءبىر ورىننىڭ قۇنى 6 ەسە ارتىق!
ال 2000 ورىندىق جايلى مەكتەپتەر 9 ملرد 630 ملن-نان دا اسىپ كەتكەن!
3.ياعني، ساپالارى بىردەي بولسا دا، جەكەمەنشىك مەكتەپ قۇنىنان «جايلى مەكتەپتىڭ» قۇنى 4-5 ەسەدەي كوپ.
بۇل ۇكىلەپ ساقتاپ وتىرعان ۇلتتىق قور قارجىسىنىڭ 4-5 ەسەدەي شىعىن بولعانى ەمەس پە؟.
سوندا ءبىر مەكتەپتىڭ ورنىنا 4-5 مەكتەپ سالاتىن قارجى قايدا كەتىپ جاتىر؟ بۇل ەسەپسىز ميللياردتاردىڭ سۇراۋى كىمدە؟ «جايلى مەكتەپتەردى» مايلى مەكتەپتەرگە اينالدىرىپ وتىرعاندار كىمدەر؟
قاراپايىم قازاقشا ەسەپتەن تۋاتىن قاراپايىم قازاقشا سۇراق - بىزگە ءبىر مەكتەپتىڭ ورنىنا 4-5 مەكتەپ سالۋعا، ياعني 1,5 تريلليون قارجىعا 217 مەكتەپتىڭ ورنىنا 1000 مەكتەپ سالۋعا كىم كەدەرگى بولىپ وتىر؟
پرەزيدەنتىمىز «بيۋدجەت تاپشىلىعىندا كورپەگە قاراي كوسىلىڭدەر، ورىنسىز ارتىق شىعىنداردى دوعارىڭدار!»- دەيدى.
ال ءبىز ءبىر مەكتەپتىڭ باعاسىن بەس ەسە كوتەرىپ قويىپ، بولاشاق ۇرپاعىمىزعا ارنالسا دا، بۇگىندە ءتۇبى كورىنىپ قالعان ۇلتتىق قورعا قول سالىپ، قول سالعاندا مول سالىپ، قاراپ وتىرمىز؟!.
مەملەكەتتىك ساراپتاما بۇل قۇنى بىرنەشە ەسە اسىرىپ كورسەتىلگەن باعالاردى قالاي وتكىزگەن؟
4.مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ “Ana tili” گازەتىندەگى سۇحباتىندا “ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە جۇزدەگەن جاڭا مەكتەپ، بالاباقشا جانە دەنە شىنىقتىرۋ-ساۋىقتىرۋ ورتالىقتارى سالىندى… مۇنىڭ ءبارىن ازاماتتاردىڭ جاسامپازدىق الەۋەتىن ارتتىرۋ ءۇشىن پايدالى ينۆەستيتسيا دەۋگە بولادى” دەپ، جەرگىلىكتى كاسىپكەرلەردىڭ ەڭبەگىنە جوعارى باعا بەردى.
قازىر بوي كوتەرگەن مىقتى جەكەمەنشىك مەكتەپتەردىڭ جاقسى ناتيجەسىن كورگەن سوڭ، ادىلەتسىز تەندەر وتكىزۋدى توقتاتىپ، شەكسىز ەسەپسىز شىعىنداردى جوياتىن ۋاقىت جەتتى دەپ سانايمىز.
ول ءۇشىن ينۆەستورلار وزدەرى جوبا دايارلاپ، ولار ۋاقىتىندا بەكتىلىپ، جەردى راسىمدەۋگە كەدەرگىلەر بولماي، امورتيزاتسيالىق شىعىنداردىڭ 3 جىلدىق كولەمى بىردەن تولەنىپ، قالعان 5 جىلى اي سايىن تولەنسە، جەكە كاسىپكەرلەردىڭ ۇلكەن ۇمتىلىستارى پايدا بولادى.
بۇل ماسەلەنى قوزعاۋ سەبەبىمىز، ەل بويىنشا 2026 جىلعا 1,1 ملن وقۋشى ورنىنا مەكتەپتەردە دەفيتسيت بولادى دەپ وتىر. جايلى مەكتەپتەر ىسكە اسقانىمەن دە، ءارى قارايعى جاعدايعا كوز سالۋىمىز كەرەك.
دەمەك، جىلدىق ينفلياتسيا مەن اەك يندەكساتسياسىن ەسكەرگەننىڭ وزىندە مەكتەپتەر سالۋدى جەكە ينۆەستور-كاسىپكەرلەرگە بەرۋ ءتيىمدى ەكەنىن كورسەتىپ وتىر. سەبەبى، 9,6 ملرد. تەڭگەنى بولۋگە قاراعاندا، جىل سايىن وقۋشى ورنى سانىنا 96 اەك بەرىپ وتىرۋ الدەقايدا ءتيىمدى. ەڭ باستىسى، جەرگىلىكتى بيلىك جەر ۋچاسكەسى مەن كوممۋنيكاتسيا تارتىپ بەرسە، ءبىلىم باسقارماسىمەن قاجەت اۋماقتار ايتىلىپ وتىرسا، جەكە كاسىپكەرلەر بيۋدجەتكە سالماق تۇسىرمەي، تاپشى وقۋشى ورىندارىن شەشۋ ءۇشىن ۋاقىتىلى مەكتەپ سالۋ جۇيەسىن قولعا الا الادى.
بۇل جۇيە قولعا الىنسا جەكەمەنشىك ينۆەستورلار بىرقاتار ماسەلەلەردى شەشە الادى:
1.ەڭ باستىسى – كاسىپكەر مەملەكەتتىڭ ەمەس، ءوز قارجىسىن جۇمسايتىندىقتان، عيمارات قۇنىن قازىرگىدەي بىرنەشە ەسە جاساندى كوتەرۋگە جول بەرىلمەيدى.
2.قۇرىلىس جۇرگىزۋ مەرزىمى تىم ۇزاق بولۋىن شەكتەيدى.
3.كادرلارمەن ادىلەتتى قامتامسىز ەتۋ.
4.ۇستازداردى باسەكەگە قابىلەتتى جالاقىمەن قامتاماسىز ەتۋ.
5.بالالاردى ساپالى تاماقتاندىرۋ جانە ارنايى تاسىمال قىزمەتى.
6.دارىندى وقۋشىلارمەن ارنايى جۇمىس جانە ولارعا ارنالعان تولىق جاعداي جاساۋ.
7.حالىقارالىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ (مىسالى، ءبىر شىمكەنت قالاسىندا 3 مەكتەپ IB جانە Cambridge باعدارلامالارىنا ۇمىتكەر بولۋدا). مىسالى ەلىمىزدە 14 IB مەكتەپ بار، ولاردىڭ بارلىعى جەكەمەنشىك مەكتەپتەر. بىردە-ءبىر مەملەكەتتىك مەكتەپ وسى كۇنگە دەيىن بۇنداي حالىقارالىق باعدارلامالارعا اۆتوريزاتسيالىق ءوتىنىم بەرمەگەن.
8.قىزمەتكەرلەرگە الەۋمەتتىك پاكەت (شيپاجاي، فيتنەس، جاردەماقى باسقا دا الەۋمەتتىك تولەمدەر)
9.وقۋشىلاردى تولىعىمەن وقۋلىقتارمەن قامتاماسىز ەتۋ.
وسى نەگىزدەمەلەردى سەنىمدى ايتىپ وتىرعان سەبەبىمىز - از ۋاقىت ىشىندە، بىرنەشە ەسە تومەن قاراجاتپەن باسەكەگە قابىلەتتى، جوعارى ساپالى مەكتەپ سالۋعا بولاتىنىن جەكە ينۆەستورلار سالعان كۇشتى مەكتەپتەرىمەن دالەلدەپ بەردى. ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى دەپ سەنىم ارتىپ وتىرعان بولاشاق ۇرپاقتارىمىز جايلى جەردە، ساپالى ءبىلىم الۋى ءتيىس. بالالارىمىز مەكتەپ تاپشىلىعىن سەزىنبەي، ەركىن ءوسۋى ءۇشىن بار جاعداي جاسالۋى ءتيىس!
ءبىزدىڭ ۇسىنىستارىمىز:
1.مەملەكەت قارجىسىن ءتيىمدى يگەرۋ ءۇشىن مەكتەپ قۇرىلىستارى كۇمانى كوپ تەندەر تاسىلىمەن ەمەس، جەكە ينۆەستورلاردىڭ اۋقىمدى جوبالارىن قولداۋ ارقىلى سالىنۋ كەرەك. سوندا وڭىرلەردە باسەكەگە ساي جەكەمەنشىك مەكتەپتەر كوبەيەدى.
2. مەكتەپتەر سالۋ ءۇشىن جەكە كاسىپكەرلەرگە مەملەكەت تاراپىنان جەر ۋچاسكەلەرى بەرىلىپ، ولارمەن سەنىمدى سەرىكتەستىك قاتىناس ورناتىلۋى كەرەك. سوندا ستاندارتقا ساي، بۇگىنگى زامان تالابىنا لايىقتى عيماراتتار ءوز مەرزىمىندە، ءارى ارتىق شىعىنسىز سالىنادى.
3. «جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسىندا ءار مەكتەپتىڭ قۇنى بىرنەشە ەسە اسىرىپ كورسەتىلگەندىكتەن، قاتاڭ تەكسەرۋجۇرگىزىلۋى ءتيىس.
قۇرمەتپەن،
«اق جول» پارتياسى فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتارى:
قازىبەك يسا،
ازات پەرۋاشەۆ،
دانيا ەسپاەۆا،
ەرلان بارلىباەۆ،
سەرىك ەرۋباەۆ،
ەرجان بەيسەنباەۆ.
ماقسات تولىقباي - “Amanat” فراكتسياسى مۇشەءسى.
گۇلدارا نۇرىموۆا - ءبىر مانداتتى دەپۋتات.
