Búgin QR Parlamenti Májilisiniń Jalpy otyrysynda QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty Qazybek Isa «Jaıly mektep» ulttyq jobasy boıynsha «Aq jol» frakııasynyń depýtattyq saýalyn jarııalady.
QR Premer-Mınıstri O.Bektenovke
QR Bas prokýrory B.Asylovqa
1.Memleket basshysynyń bastamasymen salynyp jatqan jańa formattaǵy 217 jaıly mekteptiń qurylysy bıyl, 2025 jyly bitýi tıis. Bul keremet ulttyq jobanyń basty maqsaty – apatty mektepterdi, úsh aýysymdy oqytýdy jáne oqýshy oryndary tapshylyǵyn joıý.
«Jaıly mektep» ulttyq jobasyna Ulttyq qordan 2023 – 2025 jyldar kezeńinde 1 trıllıon 493 mlrd teńge bólindi. (2023 jyly – 500 mlrd teńge, 2024 jyly – 646 mlrd teńge, 2025 jyly – 347 mlrd teńge).
Úılestirýshisi - Samruk-Kazyna Construction kompanııasy.
Basynda ulttyq joba aıasynda 2025 jylǵa deıin elimizde 842 myń oqýshyǵa arnalǵan 401 jańa mektep salý qarastyrylǵan edi. Jalpy bıýdjeti – 2,6 trln teńge bolǵan.
Keıin bıýdjet tapshylyǵyna baılanysty 2024-2025 jyldary barlyǵy 740 myń oqýshy ornyna arnalǵan 369 mektep salý josparlandy.
Alaıda, Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń 2024 jylǵy 19 jeltoqsandaǵy №1079 qaýlysymen, qarjylandyrý somasy 1 trln. 493 mlrd. teńgege deıin kemitilip, qurylatyn jańa oqýshy oryndary 460 400-ge deıin, 217 mektepke qysqartyldy.
Al, Joǵary aýdıtorlyq palata tekserýi boıynsha, «Jaıly mektep» jobasy aıasynda, tek 2023 jyl qorytyndysy boıynsha 311,9 mlrd. teńge somasynda bıýdjet qarajatyn tıimsiz josparlaý jáne paıdalaný faktileri anyqtaldy.
Osy «Jaıly mektep» jobasyn iske asyrý barysynda mektep qunyn naqty baǵadan birneshe ese asyryp kórsetýden «soıalıstik jarys» ótken sekildi... Mektepterdiń quny 9,6 mıllıard teńgeden asyp ketken...
2.Eınshteın degen danyshpannyń zańy boıynsha barlyǵy salystyrmaly túrde anyqtalady.
Bıyl 2025 jylǵy qańtar aıynda óńirlerge depýtattyq sapar barysynda kúshti jekemenshik mektepterdi kórip, jeke qurylys kompanııalarymen kezdeskende, «jaıly mektepter» quny jaısyz asyra esepteýden paıda bolǵandyǵyna kózimiz jetti.
Mysalǵa, Shymkent qalasynda «Zangar Bilim» JShS salǵan, óte joǵary deńgeıde ozyq jabdyqtalǵan, tórt qabatty, úsh qanatty, 1338 oqýshyǵa arnalǵan 10 200 sharshy metr paıdaly alańy bar jekemenshik «Auzhan KTL» mektebiniń quny 1,72 mlrd. teńge. Demek, 1 oqýshynyń orny – 1 285 500 teńgeni quraıdy.
Bul qarajatqa – jer ýchaskesi, komýnıkaııa tartý, utymdy joba-smetalyq qujattama, zamanaýı dızaın, 25 jyl kepildigi bar qymbat qasbet-fasad materıaldary, joǵary sapaly granıt, aıta bersek barlyǵy myqty, joǵary sapada salynǵan materıaldar jatady. Al mektep ishine keler bolsaq, keńeıtilgen laboratorııalar, kompıýter jáne ınteraktıvti taqtalar, joǵary sapadaǵy partalar men lokerler, oqý materıaldary, kórneki quraldar, tipten úıirmelerge qajet ınventarlarǵa deıin alynǵan. As ázirleýge, mýzyka, tigin tigýge, úı jumystaryn úırený, jalpy 30 túrli úıirme bar, bıznes-mektep, kompıýter jóndeý sheberhanasy bar. Bir sózben aıtqanda, jaıly mektepke qoıylatyn talaptardan da artyq, barlyq materıaldyq-tehnıkalyq baza artyǵymen jabdyqtalǵan. Bul elimizdegi eń myqty salynǵan jekemenshik mektep deýge bolady.
Al, kólemi osy mektepten 138 oryn az bolsa da, 1200 oryndyq jaıly mektep 6 mlrd 413 mln 748 myń teńgege salynýda, ıaǵnı bir orynnyń quny «Auzhan» mektebinen 4 eseden de (4,16) kóp!
Al oqýshy sany eki eseden de az, 600 oryndyq jaıly mektep 4 mlrd 600 mln 327 myń teńgege salynǵan, ıaǵnı bir orynnyń quny 6 ese artyq!
Al 2000 oryndyq jaıly mektepter 9 mlrd 630 mln-nan da asyp ketken!
3.Iaǵnı, sapalary birdeı bolsa da, jekemenshik mektep qunynan «jaıly mekteptiń» quny 4-5 esedeı kóp.
Bul úkilep saqtap otyrǵan Ulttyq qor qarjysynyń 4-5 esedeı shyǵyn bolǵany emes pe?.
Sonda bir mekteptiń ornyna 4-5 mektep salatyn qarjy qaıda ketip jatyr? Bul esepsiz mıllıardtardyń suraýy kimde? «Jaıly mektepterdi» maıly mektepterge aınaldyryp otyrǵandar kimder?
Qarapaıym qazaqsha esepten týatyn qarapaıym qazaqsha suraq - Bizge bir mekteptiń ornyna 4-5 mektep salýǵa, ıaǵnı 1,5 trıllıon qarjyǵa 217 mekteptiń ornyna 1000 mektep salýǵa kim kedergi bolyp otyr?
Prezıdentimiz «bıýdjet tapshylyǵynda kórpege qaraı kósilińder, orynsyz artyq shyǵyndardy doǵaryńdar!»- deıdi.
Al biz bir mekteptiń baǵasyn bes ese kóterip qoıyp, bolashaq urpaǵymyzǵa arnalsa da, búginde túbi kórinip qalǵan Ulttyq qorǵa qol salyp, qol salǵanda mol salyp, qarap otyrmyz?!.
Memlekettik saraptama bul quny birneshe ese asyryp kórsetilgen baǵalardy qalaı ótkizgen?
4.Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev “Ana tili” gazetindegi suhbatynda “Elimizdiń túkpir-túkpirinde júzdegen jańa mektep, balabaqsha jáne dene shynyqtyrý-saýyqtyrý ortalyqtary salyndy… Munyń bárin azamattardyń jasampazdyq áleýetin arttyrý úshin paıdaly ınvestıııa deýge bolady” dep, jergilikti kásipkerlerdiń eńbegine joǵary baǵa berdi.
Qazir boı kótergen myqty jekemenshik mektepterdiń jaqsy nátıjesin kórgen soń, ádiletsiz tender ótkizýdi toqtatyp, sheksiz esepsiz shyǵyndardy joıatyn ýaqyt jetti dep sanaımyz.
Ol úshin ınvestorlar ózderi joba daıarlap, olar ýaqytynda bektilip, jerdi rásimdeýge kedergiler bolmaı, amortızaııalyq shyǵyndardyń 3 jyldyq kólemi birden tólenip, qalǵan 5 jyly aı saıyn tólense, jeke kásipkerlerdiń úlken umtylystary paıda bolady.
Bul máseleni qozǵaý sebebimiz, el boıynsha 2026 jylǵa 1,1 mln oqýshy ornyna mektepterde defııt bolady dep otyr. Jaıly mektepter iske asqanymen de, ári qaraıǵy jaǵdaıǵa kóz salýymyz kerek.
Demek, jyldyq ınflıaııa men AEK ındeksaııasyn eskergenniń ózinde mektepter salýdy jeke ınvestor-kásipkerlerge berý tıimdi ekenin kórsetip otyr. Sebebi, 9,6 mlrd. teńgeni bólýge qaraǵanda, jyl saıyn oqýshy orny sanyna 96 AEK berip otyrý áldeqaıda tıimdi. Eń bastysy, jergilikti bılik jer ýchaskesi men kommýnıkaııa tartyp berse, bilim basqarmasymen qajet aýmaqtar aıtylyp otyrsa, jeke kásipkerler bıýdjetke salmaq túsirmeı, tapshy oqýshy oryndaryn sheshý úshin ýaqytyly mektep salý júıesin qolǵa ala alady.
Bul júıe qolǵa alynsa jekemenshik ınvestorlar birqatar máselelerdi sheshe alady:
1.Eń bastysy – kásipker memlekettiń emes, óz qarjysyn jumsaıtyndyqtan, ǵımarat qunyn qazirgideı birneshe ese jasandy kóterýge jol berilmeıdi.
2.Qurylys júrgizý merzimi tym uzaq bolýyn shekteıdi.
3.Kadrlarmen ádiletti qamtamsyz etý.
4.Ustazdardy básekege qabiletti jalaqymen qamtamasyz etý.
5.Balalardy sapaly tamaqtandyrý jáne arnaıy tasymal qyzmeti.
6.Daryndy oqýshylarmen arnaıy jumys jáne olarǵa arnalǵan tolyq jaǵdaı jasaý.
7.Halyqaralyq bilim berý júıesin engizý (mysaly, bir Shymkent qalasynda 3 mektep IB jáne Cambridge baǵdarlamalaryna úmitker bolýda). Mysaly elimizde 14 IB mektep bar, olardyń barlyǵy jekemenshik mektepter. Birde-bir memlekettik mektep osy kúnge deıin bundaı halyqaralyq baǵdarlamalarǵa avtorızaııalyq ótinim bermegen.
8.Qyzmetkerlerge áleýmettik paket (shıpajaı, fıtnes, járdemaqy basqa da áleýmettik tólemder)
9.Oqýshylardy tolyǵymen oqýlyqtarmen qamtamasyz etý.
Osy negizdemelerdi senimdi aıtyp otyrǵan sebebimiz - az ýaqyt ishinde, birneshe ese tómen qarajatpen básekege qabiletti, joǵary sapaly mektep salýǵa bolatynyn jeke ınvestorlar salǵan kúshti mektepterimen dáleldep berdi. Elimizdiń erteńi dep senim artyp otyrǵan bolashaq urpaqtarymyz jaıly jerde, sapaly bilim alýy tıis. Balalarymyz mektep tapshylyǵyn sezinbeı, erkin ósýi úshin bar jaǵdaı jasalýy tıis!
Bizdiń usynystarymyz:
1.Memleket qarjysyn tıimdi ıgerý úshin mektep qurylystary kúmáni kóp tender tásilimen emes, jeke ınvestorlardyń aýqymdy jobalaryn qoldaý arqyly salyný kerek. Sonda óńirlerde básekege saı jekemenshik mektepter kóbeıedi.
2. Mektepter salý úshin jeke kásipkerlerge memleket tarapynan jer ýchaskeleri berilip, olarmen senimdi seriktestik qatynas ornatylýy kerek. Sonda standartqa saı, búgingi zaman talabyna laıyqty ǵımarattar óz merziminde, ári artyq shyǵynsyz salynady.
3. «Jaıly mektep» ulttyq jobasynda ár mekteptiń quny birneshe ese asyryp kórsetilgendikten, qatań tekserýjúrgizilýi tıis.
Qurmetpen,
«Aq jol» partııasy frakııasynyń depýtattary:
Qazybek Isa,
Azat Perýashev,
Danııa Espaeva,
Erlan Barlybaev,
Serik Erýbaev,
Erjan Beısenbaev.
Maqsat Tolyqbaı - “Amanat” frakııasy múshesi.
Gúldara Nurymova - bir mandatty depýtat.
