Bügın QR Parlamentı Mäjılısınıŋ Jalpy otyrysynda QR Parlamentı Mäjılısınıŋ deputaty Qazybek İsa «Jaily mektep» ūlttyq jobasy boiynşa «Aq jol» fraksiiasynyŋ deputattyq saualyn jariialady.
QR Premer-Ministrı O.Bektenovke
QR Bas prokurory B.Asylovqa
1.Memleket basşysynyŋ bastamasymen salynyp jatqan jaŋa formattaǧy 217 jaily mekteptıŋ qūrylysy biyl, 2025 jyly bıtuı tiıs. Būl keremet ūlttyq jobanyŋ basty maqsaty – apatty mektepterdı, üş auysymdy oqytudy jäne oquşy oryndary tapşylyǧyn joiu. «Jaily mektep» ūlttyq jobasyna Ūlttyq qordan 2023 – 2025 jyldar kezeŋınde 1 trillion 493 mlrd teŋge bölındı. (2023 jyly – 500 mlrd teŋge, 2024 jyly – 646 mlrd teŋge, 2025 jyly – 347 mlrd teŋge). Üilestıruşısı - Samruk-Kazyna Construction kompaniiasy. Basynda ūlttyq joba aiasynda 2025 jylǧa deiın elımızde 842 myŋ oquşyǧa arnalǧan 401 jaŋa mektep salu qarastyrylǧan edı. Jalpy biudjetı – 2,6 trln teŋge bolǧan. Keiın biudjet tapşylyǧyna bailanysty 2024-2025 jyldary barlyǧy 740 myŋ oquşy ornyna arnalǧan 369 mektep salu josparlandy. Alaida, Qazaqstan Respublikasy Ükımetınıŋ 2024 jylǧy 19 jeltoqsandaǧy №1079 qaulysymen, qarjylandyru somasy 1 trln. 493 mlrd. teŋgege deiın kemıtılıp, qūrylatyn jaŋa oquşy oryndary 460 400-ge deiın, 217 mektepke qysqartyldy. Al, Joǧary auditorlyq palata tekseruı boiynşa, «Jaily mektep» jobasy aiasynda, tek 2023 jyl qorytyndysy boiynşa 311,9 mlrd. teŋge somasynda biudjet qarajatyn tiımsız josparlau jäne paidalanu faktılerı anyqtaldy. Osy «Jaily mektep» jobasyn ıske asyru barysynda mektep qūnyn naqty baǧadan bırneşe ese asyryp körsetuden «sosialistık jarys» ötken sekıldı... Mektepterdıŋ qūny 9,6 milliard teŋgeden asyp ketken... 2.Einştein degen danyşpannyŋ zaŋy boiynşa barlyǧy salystyrmaly türde anyqtalady. Biyl 2025 jylǧy qaŋtar aiynda öŋırlerge deputattyq sapar barysynda küştı jekemenşık mektepterdı körıp, jeke qūrylys kompaniialarymen kezdeskende, «jaily mektepter» qūny jaisyz asyra esepteuden paida bolǧandyǧyna közımız jettı. Mysalǧa, Şymkent qalasynda «Zangar Bilim» JŞS salǧan, öte joǧary deŋgeide ozyq jabdyqtalǧan, tört qabatty, üş qanatty, 1338 oquşyǧa arnalǧan 10 200 şarşy metr paidaly alaŋy bar jekemenşık «Auzhan KTL» mektebınıŋ qūny 1,72 mlrd. teŋge. Demek, 1 oquşynyŋ orny – 1 285 500 teŋgenı qūraidy. Būl qarajatqa – jer uchaskesı, komunikasiia tartu, ūtymdy joba-smetalyq qūjattama, zamanaui dizain, 25 jyl kepıldıgı bar qymbat qasbet-fasad materialdary, joǧary sapaly granit, aita bersek barlyǧy myqty, joǧary sapada salynǧan materialdar jatady. Al mektep ışıne keler bolsaq, keŋeitılgen laboratoriialar, kompiuter jäne interaktivtı taqtalar, joǧary sapadaǧy partalar men lokerler, oqu materialdary, körnekı qūraldar, tıpten üiırmelerge qajet inventarlarǧa deiın alynǧan. As äzırleuge, muzyka, tıgın tıguge, üi jūmystaryn üirenu, jalpy 30 türlı üiırme bar, biznes-mektep, kompiuter jöndeu şeberhanasy bar. Bır sözben aitqanda, jaily mektepke qoiylatyn talaptardan da artyq, barlyq materialdyq-tehnikalyq baza artyǧymen jabdyqtalǧan. Būl elımızdegı eŋ myqty salynǧan jekemenşık mektep deuge bolady. Al, kölemı osy mektepten 138 oryn az bolsa da, 1200 oryndyq jaily mektep 6 mlrd 413 mln 748 myŋ teŋgege salynuda, iaǧni bır orynnyŋ qūny «Auzhan» mektebınen 4 eseden de (4,16) köp! Al oquşy sany ekı eseden de az, 600 oryndyq jaily mektep 4 mlrd 600 mln 327 myŋ teŋgege salynǧan, iaǧni bır orynnyŋ qūny 6 ese artyq! Al 2000 oryndyq jaily mektepter 9 mlrd 630 mln-nan da asyp ketken! 3.Iаǧni, sapalary bırdei bolsa da, jekemenşık mektep qūnynan «jaily mekteptıŋ» qūny 4-5 esedei köp. Būl ükılep saqtap otyrǧan Ūlttyq qor qarjysynyŋ 4-5 esedei şyǧyn bolǧany emes pe?. Sonda bır mekteptıŋ ornyna 4-5 mektep salatyn qarjy qaida ketıp jatyr? Būl esepsız milliardtardyŋ sūrauy kımde? «Jaily mektepterdı» maily mektepterge ainaldyryp otyrǧandar kımder? Qarapaiym qazaqşa esepten tuatyn qarapaiym qazaqşa sūraq - Bızge bır mekteptıŋ ornyna 4-5 mektep saluǧa, iaǧni 1,5 trillion qarjyǧa 217 mekteptıŋ ornyna 1000 mektep saluǧa kım kedergı bolyp otyr? Prezidentımız «biudjet tapşylyǧynda körpege qarai kösılıŋder, orynsyz artyq şyǧyndardy doǧaryŋdar!»- deidı. Al bız bır mekteptıŋ baǧasyn bes ese köterıp qoiyp, bolaşaq ūrpaǧymyzǧa arnalsa da, bügınde tübı körınıp qalǧan Ūlttyq qorǧa qol salyp, qol salǧanda mol salyp, qarap otyrmyz?!. Memlekettık saraptama būl qūny bırneşe ese asyryp körsetılgen baǧalardy qalai ötkızgen? 4.Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev “Ana tili” gazetındegı sūhbatynda “Elımızdıŋ tükpır-tükpırınde jüzdegen jaŋa mektep, balabaqşa jäne dene şynyqtyru-sauyqtyru ortalyqtary salyndy… Mūnyŋ bärın azamattardyŋ jasampazdyq äleuetın arttyru üşın paidaly investisiia deuge bolady” dep, jergılıktı käsıpkerlerdıŋ eŋbegıne joǧary baǧa berdı. Qazır boi kötergen myqty jekemenşık mektepterdıŋ jaqsy nätijesın körgen soŋ, ädıletsız tender ötkızudı toqtatyp, şeksız esepsız şyǧyndardy joiatyn uaqyt jettı dep sanaimyz. Ol üşın investorlar özderı joba daiarlap, olar uaqytynda bektılıp, jerdı räsımdeuge kedergıler bolmai, amortizasiialyq şyǧyndardyŋ 3 jyldyq kölemı bırden tölenıp, qalǧan 5 jyly ai saiyn tölense, jeke käsıpkerlerdıŋ ülken ūmtylystary paida bolady. Būl mäselenı qozǧau sebebımız, el boiynşa 2026 jylǧa 1,1 mln oquşy ornyna mektepterde defisit bolady dep otyr. Jaily mektepter ıske asqanymen de, ärı qaraiǧy jaǧdaiǧa köz saluymyz kerek. Demek, jyldyq infliasiia men AEK indeksasiiasyn eskergennıŋ özınde mektepter saludy jeke investor-käsıpkerlerge beru tiımdı ekenın körsetıp otyr. Sebebı, 9,6 mlrd. teŋgenı böluge qaraǧanda, jyl saiyn oquşy orny sanyna 96 AEK berıp otyru äldeqaida tiımdı. Eŋ bastysy, jergılıktı bilık jer uchaskesı men kommunikasiia tartyp berse, bılım basqarmasymen qajet aumaqtar aitylyp otyrsa, jeke käsıpkerler biudjetke salmaq tüsırmei, tapşy oquşy oryndaryn şeşu üşın uaqytyly mektep salu jüiesın qolǧa ala alady. Būl jüie qolǧa alynsa jekemenşık investorlar bırqatar mäselelerdı şeşe alady: 1.Eŋ bastysy – käsıpker memlekettıŋ emes, öz qarjysyn jūmsaityndyqtan, ǧimarat qūnyn qazırgıdei bırneşe ese jasandy köteruge jol berılmeidı. 2.Qūrylys jürgızu merzımı tym ūzaq boluyn şekteidı. 3.Kadrlarmen ädılettı qamtamsyz etu. 4.Ūstazdardy bäsekege qabılettı jalaqymen qamtamasyz etu. 5.Balalardy sapaly tamaqtandyru jäne arnaiy tasymal qyzmetı. 6.Daryndy oquşylarmen arnaiy jūmys jäne olarǧa arnalǧan tolyq jaǧdai jasau. 7.Halyqaralyq bılım beru jüiesın engızu (mysaly, bır Şymkent qalasynda 3 mektep IB jäne Cambridge baǧdarlamalaryna ümıtker boluda). Mysaly elımızde 14 IB mektep bar, olardyŋ barlyǧy jekemenşık mektepter. Bırde-bır memlekettık mektep osy künge deiın būndai halyqaralyq baǧdarlamalarǧa avtorizasiialyq ötınım bermegen. 8.Qyzmetkerlerge äleumettık paket (şipajai, fitnes, järdemaqy basqa da äleumettık tölemder) 9.Oquşylardy tolyǧymen oqulyqtarmen qamtamasyz etu. Osy negızdemelerdı senımdı aityp otyrǧan sebebımız - az uaqyt ışınde, bırneşe ese tömen qarajatpen bäsekege qabılettı, joǧary sapaly mektep saluǧa bolatynyn jeke investorlar salǧan küştı mektepterımen däleldep berdı. Elımızdıŋ erteŋı dep senım artyp otyrǧan bolaşaq ūrpaqtarymyz jaily jerde, sapaly bılım aluy tiıs. Balalarymyz mektep tapşylyǧyn sezınbei, erkın ösuı üşın bar jaǧdai jasaluy tiıs! Bızdıŋ ūsynystarymyz: 1.Memleket qarjysyn tiımdı igeru üşın mektep qūrylystary kümänı köp tender täsılımen emes, jeke investorlardyŋ auqymdy jobalaryn qoldau arqyly salynu kerek. Sonda öŋırlerde bäsekege sai jekemenşık mektepter köbeiedı. 2. Mektepter salu üşın jeke käsıpkerlerge memleket tarapynan jer uchaskelerı berılıp, olarmen senımdı serıktestık qatynas ornatyluy kerek. Sonda standartqa sai, bügıngı zaman talabyna laiyqty ǧimarattar öz merzımınde, ärı artyq şyǧynsyz salynady. 3. «Jaily mektep» ūlttyq jobasynda är mekteptıŋ qūny bırneşe ese asyryp körsetılgendıkten, qataŋ tekserujürgızıluı tiıs. Qūrmetpen, «Aq jol» partiiasy fraksiiasynyŋ deputattary: Qazybek İsa, Azat Peruaşev, Daniia Espaeva, Erlan Barlybaev, Serık Erubaev, Erjan Beisenbaev. Maqsat Tolyqbai - “Amanat” fraksiiasy müşesı. Güldara Nūrymova - bır mandatty deputat.Ūqsas jaŋalyqtar
