اەس سالۋدى قولداۋ جونىندەگى حالىقتىق شتاب مۇشەلەرى ماڭعىستاۋ وبلىسىندا بولدى. مۇندا ولار مۇنايشىلارمەن، ءوڭىر جۇرتشىلىعى وكىلدەرىمەن بىرقاتار كەزدەسۋ وتكىزىپ، سەنەك اۋىلىنىڭ تۇرعىندارىمەن اتوم ەنەرگەتيكاسىنىڭ وڭىرگە جانە تۇتاس ەلىمىزگە جول اشاتىن پەرسپەكتيۆالاردى تالقىلادى.
اقتاۋدا حالىقتىق شتاب مۇشەلەرى «ماڭعىستاۋمۇنايگاز» اق قىزمەتكەرلەرىمەن جۇزدەستى. ءىس-شاراعا 150-دەن استام ادام قاتىستى. اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا مەملەكەت باسشىسى ەڭبەك ادامىنا ايرىقشا باسىمدىق بەرەتىنى، ولاردىڭ اراسىندا ەل دامۋىنا ولشەۋسىز ۇلەس قوسىپ كەلە جاتقان مۇناي-گاز سالاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى ويىپ تۇرىپ ورىن الاتىنى ەرەكشە اتاپ ءوتىلدى. سونىمەن قاتار، شتاب مۇشەلەرى پرەزيدەنت باستاماسىمەن كونستيتۋتسياعا تۇزەتۋلەر ەنگىزىلگەنىن، سوعان سايكەس جەر مەن ونىڭ قويناۋىنداعى قازبا بايلىق حالىققا تيەسىلى ەكەنىن ەسكە سالدى. پارلامەنت دەپۋتاتتارى جەر قويناۋىن پايدالانۋ تۋرالى جاڭا زاڭ قابىلدادى. ەندى ەلىمىزدە جاڭادان اشىلعان بارلىق ءىرى كەن ورىندارى ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ 50% جانە ودان جوعارى ۇلەسىمەن يگەرىلۋگە ءتيىس. سونداي-اق، جەر قويناۋىن پايدالانۋشى بارلىق كومپانيا ەندى قازبا بايلىعى ازايىپ بارا جاتقان كەن ورىندارىندا جۇمىس جۇرگىزۋدى جالعاستىرۋعا نەمەسە ورنالاسقان ايماقتى دامىتۋعا قاراجات قۇيۋعا مىندەتتى. سونىڭ ناتيجەسىندە، «وزەنمۇنايگاز» جانە «ماڭعىستاۋمۇنايگاز» كومپانيالارىندا مىڭداعان جۇمىس ورنى ساقتالادى.
«ءبارىمىز دە قۋاتتى، تاۋەلسىز مەملەكەتتە ءومىر سۇرگىمىز كەلەدى. بالالارىمىزدىڭ دا وسىنداي ەلدە ءومىر سۇرگەنىن قالايمىز. سوندىقتان، قازىر نەمقۇرايلىق تانىتىپ، سىنشىلاردىڭ سوزىنە ەرۋگە، الىپ-قاشپا اڭگىمەلەرگە ارقا سۇيەۋگە بولمايدى. سىندارلى كوزقاراس تانىتىپ، ەل يگىلىگى جولىندا باتىل شەشىم قابىلداۋىمىز كەرەك. اەس – ءبىز ايتىپ وتىرعان باتىل شەشىم. بارشاڭىزدى 6 قازاندا رەفەرەندۋمعا كەلىپ، اەس قۇرىلىسىنا داۋىس بەرۋگە شاقىرامىن»، – دەدى ءماجىلىس سپيكەرى، «AMANAT» پارتياسىنىڭ توراعاسى ەرلان قوشانوۆ.
سونىمەن قاتار، شتاب مۇشەلەرى ايماقتاعى ەڭ وزەكتى ماسەلەنىڭ بىرىنە – اۋىز سۋ تاپشىلىعىنا توقتالدى. ماسەلەن، بيىل فورت-شەۆچەنكوداعى سۋ تازارتۋ قۇبىرى ستانتسياسىنىڭ قۇرىلىسىن اياقتاۋعا 2,5 ملرد تەڭگە ءبولىندى. سونداي-اق، 2025 جىلعا قاراي «كەندىرلى» كۋرورتتىق ايماعىندا جاڭا سۋ تۇششىتۋ زاۋىتى سالىنادى. «كاسپي» سۋ تۇششىتۋ زاۋىتىن كەڭەيتۋ جۇمىسى جالعاسۋدا. الايدا، سەنىمدى قۋات كوزى بولمايىنشا، بۇل ماڭىزدى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ وتە قيىن.
ءوز كەزەگىندە، يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى سايابەك ساحيەۆ قازاقستاندا بەيبىت اتوم ەنەرگياسىن دامىتۋعا قاجەت جوعارى كادرلىق، رەسۋرستىق جانە عىلىمي الەۋەت بار ەكەنىن مالىمدەدى. سونداي-اق، ول الەمدە جوعارى قاۋىپسىزدىك تالاپتارىمەن ەرەكشەلەنەتىن III جانە III+ جاڭا بۋىن رەاكتورلارى سالىنىپ جاتقانىن ايتتى.
سەنەك اۋىلىندا شتاب مۇشەلەرى جەرگىلىكتى تۇرعىندارمەن وڭىردەگى وزەكتى ماسەلەلەردى تالقىلادى. ياعني، اۋىلدا جاڭا جۇمىس ورىندارىن قۇرۋ، نەسيە الۋ، جاڭا ءوندىرىس ورىندارىن اشۋ جانە تاعى باسقا. مەملەكەت «اۋىل اماناتى» باعدارلاماسى اياسىندا اۋىل تۇرعىندارىنا جەكە كاسىپ اشۋ ءۇشىن 2,5%-دىق قوماقتى قاراجات بولەدى. الايدا، جاڭا بيزنەستى جۇيەلى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن سەنىمدى ەلەكتر قۋاتى قاجەت. وسى ماسەلەلەردى اەس سالۋ ارقىلى شەشۋگە بولادى.
وسى كۇنى حالىقتىق شتاب مۇشەلەرى ماڭعىستاۋ وبلىسى جۇرتشىلىعىنىڭ وكىلدەرىمەن جانە وڭىردەگى بەلسەندى ازاماتتارمەن كەزدەستى. ولار ءوڭىر ەكونوميكاسىن ارتاراپتاندىرۋعا، ينۆەستيتسيا اعىنىن ۇلعايتۋعا جانە جاڭا جۇمىس ورىندارىن قۇرۋعا قابىلەتتى جوبا رەتىندە اەس قۇرىلىسىنىڭ ماڭىزىن تالقىلادى. شتاب مۇشەلەرى قازاقستان جىل سايىن ميللياردتاعان كۆت/ساع ەلەكتر ەنەرگيا يمپورتتايتىنىن ەسكە سالدى. جىل وتكەن سايىن بۇل كورسەتكىش ارتىپ كەلەدى. سونداي-اق ماڭعىستاۋ وبلىسى ەڭ جوعارى جۇكتەمە كەزىندە شەتەلدەن ەلەكتر ەنەرگيا ساتىپ الادى. ەنەرگيا تاپشىلىعىنا بايلانىستى كوپتەگەن پەرسپەكتيۆالى وندىرىستەر تەك قاعاز جۇزىندە قالۋدا. وسى ماسەلەلەردى اەس شەشەدى. بۇگىندە ماڭعىستاۋدى ەلىمىزدىڭ بىرىڭعاي ەنەرگيا جۇيەسىنە قوسۋ جۇمىسى جۇرگىزىلۋدە. ياعني بولاشاقتا باتىستاعى بارلىق وبلىس بەيبىت اتوم ەنەرگياسىنىڭ يگىلىگىن كورە الادى.
شتاب مۇشەلەرى اتوم ەنەرگەتيكاسى – جالپى الەمدىك ءۇردىس ەكەنىنە وبلىس تۇرعىندارىنىڭ نازارىن اۋداردى. بۇگىندە ءدال وسىنداي جولدى ەكونوميكاسى دامىعان ەلدەردىڭ باسىم كوپشىلىگى تاڭدادى. ولاردىڭ قاتارىندا اقش، فرانتسيا، قىتاي جانە وزگە دە مەملەكەتتەر بار. ماسەلەن، بەلگيا جاۋىپ تاستاۋدى جوسپارلاپ قويعان ەكى رەاكتوردىڭ قىزمەت ەتۋ مەرزىمىن 10 جىلعا ۇزارتۋدا. جۋىردا تۇركيادا اەس قۇرىلىسى اياقتالدى. بيىل وزبەكستان اتوم ستانتسياسىن سالۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى.
جالپى، ماڭعىستاۋلىقتار اتوم ەلەكتر ستانتسياسى قۇرىلىسىنا جوعارى قىزىعۋشىلىق تانىتىپ، مەملەكەت باسشىسىنىڭ رەفورمالارىن قولداۋعا دايىن ەكەنىن جەتكىزدى.
