29 قىركۇيەك كۇنى الماتى وبلىسى كەگەن اۋدانىندا ءوڭىر ءتۋريزمىن دامىتۋ باعىتىندا اقپاراتتىق پرەسس-تۋر ۇيىمداستىرىلدى. نەگىزگى ماقسات – ايماقتىڭ تۋريزمدىك الەۋەتىن ارتتىرۋ، جاڭا سەرپىن بەرۋ. ءبىر توپ باق وكىلدەرىن كەگەن اۋدانىنىڭ جاڭا اكىمى نۇرباقىت تەڭىزباەۆ پەن اكىمدىك قىزمەتكەرلەرى قارسى الىپ، ءوڭىر تىرشىلىگىمەن تانىستىردى. بۇل شاراعا «ادىرنا» ءتىلشىسى دە قاتىستى.
ايتا كەتەيىك، نۇرباقىت تەڭىزباەۆ – گرەك-ريم كۇرەسىنىڭ پالۋانى، جاستار اراسىندا الەم چەمپيونى. كەگەن اۋدانىنىڭ اكىمى لاۋىزىمىنا بيىل تامىز ايىندا تاعايىندالعان. بۇعان دەيىن بۇل قىزمەتتە تالعات ەسكەندىرۇلى وتىردى.
تابيعاتىمەن تالايلاردى تامساندىرعان كەگەن اۋدانىندا شەشىلمەگەن ماسەلە جوق ەمەس. سايكەسىنشە، ەلى ءۇشىن قىزمەت ەتەم دەگەن پالۋان-اكىمنىڭ جوسپارى كوپ. ءبىر توپ باق وكىلدەرىن جيناپ، تۇيىتكىلدى ماسەلەلەرىنىنىڭ تۇيىنىمەن بىرتىندەپ ءبولىستى.
جاۋىر بولعان جول ماسەلەسى قاشان شەشىلەدى؟
سولاردىڭ العاشقىسى – ايتا-ايتا جاۋىر بولعان جول ماسەلەسى. كەگەندە ورنالاسقان قايىڭدى مەن كولساي كولىن كوزبەن كورۋ ءۇشىن كەلەتىن تۋريستەردىڭ سانى جىل سايىن ارتىپ كەلەدى. الايدا، مۇندا كەلۋشىلەر جەتەم دەگەنشە، جانىن شۇبەرەككە ءتۇيىپ وتىراتىندارىن جاسىرمايدى. بۇعان دەيىن جول جوندەگەن مەردىگەر كومپانيا جۇمىسىن ساپاسىز ورىنداپ، بولىنگەن اقشانى الىپ، جوق بولعان.
قازاۆتوجول مەكەمەسى الماتى وبلىستىق فيليالى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى جاسۇلان كەلىمبەتۇلىنىڭ ايتۋىنشا، قازىر جولدا ورتاشا جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. قىسقا دەيىن بۇلىنگەن جولدى جاماپ قويماق. ال كەلەسى كوكتەمنەن باستاپ، كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزەدى.
«جولدىڭ بارلىعىن جوندەۋ ءۇشىن بەلگىلى ءبىر ۋاقىت كەرەك. جەرگىلىكتى حالىقتان سۇرايتىنىم – شىدام. دەگەنمەن، جۇمىستا بارىنشا جەدەلدەتۋدەمىز»، - دەدى جاسۇلان كەلىمبەتۇلى.
ال بيىل بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن اۋدان اكىمى قانداي قادامدارعا بارماق؟
«اۋدانىمىزدا 775 شاقىرىمدىق جول بار. ول رەسپۋبليكالىق جانە اۋداندىق، وبلىستىق بولىپ بولىنەدى.
جول ماسەلەسى كوپتەن تۋىنداپ كەلەدى. مۇنى مەن جاقسى بىلەمىن. كەلگەلى بەرى حالىقتىڭ ءار-بەرى قاتىناۋى ءۇشىن، ءتۋريزمدى دامىتۋ ماقساتىندا وسى جول ماسەلەسىن قولعا الىپ جاتىرمىز. قازىر وسى قازاۆتوجول مەكەمە باسشىلارىمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ، بولاشاقتا ساپالى جول ءۇشىن ارەكەت ەتۋدەمىز. قازىر ويىلعان، تەسىلگەن جولدارعا جوندەۋ جۇمىستارىن جاساپ جاتىر. سونىمەن قاتار، ءبىز قازىر قىستاعى مەرزىمدە جولدى اشىق ۇستاۋ ءۇشىن تالاپتى كۇشەيتتىا. ماماندار كەلىپ، ءوز جۇمىستارىن اتقارۋدا»، - دەدى اۋدان اكىمى نۇرباقىت تەڭىزباەۆ.
جۇمىسسىزدارعا جاڭا مۇمكىندىك
جول جوندەۋ جۇمىستارىمەن تانىس بولعاننان كەيىن، باق وكىلدەرى كەگەن اۋدانى تاساشى اۋىلىندا سالىنىپ جاتقان “كەگەن مياسپروم” جشس - ەت كومبيناتىمەن تانىستى. كومبيناتتىڭ قۇرىلىسى 2021 جىلى باستالعان. قازىرگى تاڭدا جۇمىستىڭ 85%-ى اياقتالدى. 2023 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا ىسكە قوسىلماق.
2,5 ملن. تەڭگەنى قۇرايتىن جوبا اياقتالۋعا تاياپ قالعانىمەن، كومبيناتقا قىزمەتكەرلەر تاپشى. بۇل تۋرالى بازيس كومپانياسىنىڭ ۆيتسە-پرەزيدەنتى توقتار بايمولداەۆ ايتىپ بەردى.
«كەگەن مياسپروم» جشس-دا تاۋلىگىنە 50 ءىرى قارا، 150 ۇساق مال، 10 جىلقى سويىلادى. جىلىنا 2500 توننادان استام ەت، 330 توننادان استام شۇجىق، 70 تونناعا جۋىق كونسەرۆى وندىرىلمەك. مۇندا مال بورداقىلاۋ، مال سويىلاتىن الاڭدار، كارىز-تازارتۋ جۇيەسى، سانيتارلىق ايماق بولادى. زاۋىت بيىل جەلتوقساندا قولدانىسقا بەرىلەدى دەپ جوسپارلانىپ وتىر.
جوبا جۇزەگە اسسا، 50 ادام تۇراقتى جۇمىسپەن قامتىلماق. بۇگىنگى كۇنى تەحنولوگ، مەدتەحنيك، مال بورداقىلاۋ مامانى، اگرانوم، وسى اۋىل شارۋاشىلىعىنا قاجەتتى ماماندار جوق. ءتىپتى، كومبيناتقا ديرەكتور قاجەت. ولاردى ارنايى وقىتامىز دەپ ويلاپ وتىرمىز. بۇل ماسەلەنى جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعى دا قاراۋدا. جۇمىس كەرەك دەگەنگە ەسىگىمىز اشىق”، - دەدى توقتار بايمولداەۆ.
جايىلىمدىق جەرى مول بۇل وڭىردە قوراسى قويعا، شاراسى مايعا تولى مال سويىپ، ەت اسۋمەن اينالىسىپ جۇرگەن شارۋاشىلىقتار كوپ. ەت كومبيناتى وسىنداي وڭىرگە جاقىن شارۋاشىلىقتاردىڭ ءىرىلى -ۇساقتى مالدارىن الماق. دەگەنمەن، تاۋلىگىنە 250-گە جۋىق مال سويۋدى جوسپارلاپ وتىرعان كومبيناتقا وتار-وتار قويىن، تابىن-تابىن سيىرىن بەرەتىندەر كۇندە قايدان تابىلسىن؟! قوستاناي مەن ارقالىقتاعى قاڭىراعان ەت كومبيناتىنىڭ كۇيىن كەشپەي مە؟
بۇل جونىندە توقتار بايمولداەۆتان سۇراعانىمىزدا، مۇنداي قاۋىپتىڭ بار ەكەنىن جاسىرمايدى. الايدا، پايدا ءۇشىن ەمەس، حالىققا كومەك رەتىندە سالىنىپ جاتقان جوبانىڭ بەرەرى مول بولماق دەيدى.
كەگەن اۋدانىنداعى تاعى ءبىر ءوندىرىس ورنى - 2017 جىلى قۇرىلعان «تالاس» وندىرىستىك كووپەراتيۆى. مۇندا كۇنىنە 1 توننا ءسۇت وندىرىلەدى. كومپانيا وكىلى ايبول بولاتۇلى ءوندىرىستىڭ باس-اياعىمەن تانىستىرىپ ءوتتى.
“بۇل جەردە 117 باس سيىر بار. 1 سيىر كۇنىنە 20 ل ءسۇت بەرەدى. ال بارلىعى كۇنىنە 1 توننا ءسۇت بەرەدى. 3 كۇندە مولوكوۆوز كەلىپ، 3 توننا ءسۇتتى الىپ كەتەدى. چەحيادان اسىل تۇقىمدى «سەمەنتال» ءسۇتتى سيىرىنىڭ 80 باسىن اكەلدىك. 2022 جىلى «الاتاۋ» ءسۇت باعىتىنداعى ءىرى قارا مالىن الىپ، سيىردىڭ جالپى سانىن 164-كە جەتتى. 400 باسقا دەيىن اكەلگىمىز كەلەدى، دەگەنمەن، ازىق بازاسى جەتپەيدى.
سيىردى ساۋاتىن تەحنيكالاردى تۇركيادان اكەلدىك. 18 ادامدى جۇمىسپەن قامتىپ وتىرمىز”، - دەدى ايبول بولاتۇلى.
قازاقستانداعى يسلانديا
باق قىزمەتكەرلەرى ارالاعان كەزەكتى مەكەن - بەستوبە سۋ قويماسى. تابيعاتىنىڭ سۇلۋلىعىنان كوز سۇرىنەتىن مەكەندە كەزەكتى جۇزەگە اسىپ جاتقان جوبا - "Great Steppe Heritage" فورەل شارۋاشىلىعى. ماقساتى – قازاقستانعا ەڭ العاشقى نورۆەگيا تەحنولوگياسىنا بەيىمدەگەن بالىق شارۋاشىلىعىن ءوندىرۋ كاسىبىن الىپ كەلۋ.
جوبانىڭ قۋاتتىلىعى جىلىنا 500 توننا فورەل وسىرۋگە جەتكىلىكتى بولادى دەپ جوسپارلانعان. شارۋاشىلىقتىڭ جەر كولەمى دە اۋقىمدى – 13 گەكتار. بۇگىندە قۇرىلىستىڭ 90%- ى اياقتالعان. بۇل جەر بالىق ءوندىرىپ قانا قويماي، تابيعاتى يسلانديادان اسىپ تۇزەتىن تۋريستىك ورىنعا دا اينالماق.
كەگەن اۋىلىندا 20 تۇرعىن ءۇيدىڭ قۇرىلىسى اياقتالدى. بۇل تۋرالى پرەسس-تۋر بارىسىندا بەلگىلى بولدى. تىلشىلەر كەگەن اۋىلىندا سالىنىپ جاتقان تۇرعىن ۇيلەردىڭ قۇرىلىس بارىسىمەن تانىستى. اۋداندىق قۇرىلىس ءبولىمىنىڭ باسشىسى دارحان ماۋسىمباەۆتىڭ ايتۋىنشا، اۋىلدا 2018 جىلدان بەرى بيىل 81-ءشى ءۇي سالىنىپ جاتىر. ونىڭ بىرقاتارى حالىق يگىلىگىنە بەرىلىپ، قازىرگى تاڭدا 20 ءۇيدىڭ قۇرىلىسى اياقتالعان.
«20 تۇرعىن ءۇيدىڭ قۇرىلىسىن اياقتاۋعا 265 ملن تەڭگە، ينجەنەرلىك-كوممۋنيكاتسيالىق جەلىلەرىن تارتۋعا 110 ملن تەڭگە بولىنگەن. قازان ايىندا پايدالانۋعا بەرۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز»، - دەدى دارحان ماۋسىمباەۆ.
بۇدان بولەك، ەلدى مەكەندە 30 ءۇيدىڭ قۇرىلىسى باستالدى. ول ءۇشىن 1 ملرد تەڭگەدەن استام قارجى قاراستىرىلعان. اتالعان 50 ءۇي الەۋمەتتىك وسال توپتان شىققان وتباسىلارعا بەرىلمەك.
«سونىمەن قاتار كەزەكتە تۇرعان ادامدارعا ءۇي سالۋ ءۇشىن 50 جەر ۋچاسكەسى ءبولىندى. قازىر ول جەرگە ينجەنەرلىك جەلىلەرى تارتىلىپ، اسفالت توسەلۋدە»، - دەدى ءبولىم باسشىسى.
ايتا كەتەيىك، اۋداندا ءۇي كەزەگىندە 482 ادام تۇر.
بولاشاق - ءبىلىمدى ۇرپاقتىڭ قولىندا. ال ولاردىڭ ءبىلىم الار مەكەنىنىڭ ءحالى قانداي؟ باق وكىلدەرى كەگەن اۋدانىنىڭ مەكتەپتەرىمەن دە تانىسىپ شىقتى. اۋدانداعى ءۇش مەكتەپتىڭ ەكەۋىنە جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. وقۋ جىلى باستالسا دا، جوندەپ جانتالاسقان مەكتەپتەر ەسكى بولعاندىقتان بيىل كۇردەلى جوندەۋدەن ءوتىپ، وقۋ جىلىنىڭ الداعى توقسانىندا ساقاداي ساي بولىپ دايىن تۇرماق. قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىنىڭ - 68 % -ى ورىندالعان.
سونداي-اق، كەگەن اۋدانى قارقارا اۋىلىنان سپورت زالىمەن بىرىكتىرىلگەن مادەنيەت ءۇيىنىڭ قۇرىلىسى دا اياقتالىپ قالدى.
جاستاردى ونەر مەن بىلىمگە تاربيەلەمەك ءوڭىردىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىمەن تانىسقان باق قىزمەتكەرلەرىنە اۋدان اكىمى نۇرباقىت تەڭىزباەۆ الدا ماسەلەلەردىڭ بارلىعىن بىرتىندەپ شەشىلەتىنىنە ۋادە بەرىپ، العىسىن ءبىلدىردى.
“كەگەن اۋدانىندا ۇلكەن ماسەلەلەر بار. ول سۋ ماسەلەسى، جەر ماسەلەسى، ينتەرنەت ماسەلەرى. بىزدە وبلىس اكىمىنىڭ قولداۋى وتە جوعارى، سوندىقتان كەزەڭ-كەزەڭىمەن شەشىلەدى دەپ جۇمىستاردى اتقارىپ جاتىرمىز. جوسپارلاعان جۇمىستارىمىز ساپالى بولۋىن قاداعالاۋدامىز. مەن كەگەن اۋدانى الماتى وبلىسىنىڭ ەكىنشى ورتالىعى بولعانىن قالايمىن
بۇگىن كەلگەن اۋدانىنا باق قىزمەتكەرلەرى جينالىپ، پرەسس-تۋر وتكىزىلدى. تاڭنان كەشكە دەيىن جاسالىپ جاتقان جوسپارداعى جۇمىستارمەن تانىسىپ، وسىنداي ۇلكەن ىس شاراعا ات سالىسىپ جاتىر. بۇل ءبىزدىڭ كەمشىلىگىمىز بەن الدا جاسالاتىن جۇمىستارعا ات سالىسىپ، قاراپايىم حالىققا جۇمىستارىمىزدى كەڭ كولەمدە جەتكىزۋ ماقساتىندا ۇيىمداستىرىلعان پرەسس-تۋر. كەلگەن باق قىزمەتكەرلەرىنە العىسىمىزدى بىلدىرەمىز”، دەپ قورىتىندىلادى اۋدان اكىمى نۇرباقىت تەڭىزباەۆ.
دانا نۇرمۇحانبەت
“ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
