استانادا «بايتاق» پارتياسىنىڭ ۇيىمداستىرۋمەن «اۋىز سۋ جانە سۋ رەسۋرستارى» دەگەن تاقىرىپتا دوڭگەلەك ۇستەل ءوتتى. جيىندا جەرگىلىكتى جانە حالىقارالىق ساراپشىلار سۋ ماسەلەسىنە قاتىستى پىكىر ءبىلدىرىپ، ءوز ويىن ورتاعا سالدى. ساراپشىلار سۋ ماسەلەسىن شەشۋدىڭ قانداي جولىن ۇسىندى؟
جابىلعان سۋ مينيسترلىگىن قايتا قۇرۋ قاجەت پە؟
جامبىل وبلىسىنىڭ شارۋالارى قىرعىز ەلى سۋ بەرۋدى توقتاتقان سوڭ ەگىنىن سۋعارا الماي وتىر. سۋ سالاسى بويىنشا حالىقارالىق ساراپشى ەرلان باداشەۆ كورشىمەن اراداعى سۋ ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن جاۋاپتى سالا باسشىلارى «اعىلشىنشا سويلەسەتىنىن» ايتادى.
«قازاق ايتاتىن «جەر داۋى، جەسىر داۋىنان» كەيىن ەڭ وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى سۋ داۋى دەپ بىلەمىن. جەر بەلگىلى، مەملەكەت بولعاننان كەيىن شەكارامىز بەلگىلەنگەن، ال سۋدا شەكارا جوق. سۋ بارلىعىمىزعا ورتاق، اللا تاعالا ءبولىپ ءىشسىن دەپ ادامدارعا سۋدى بەردى. بيىل بولىپ جاتقان سۋ تاپشىلىعى تاريحتا بولماعان ەكەن. بۇل سالادا قىرىق جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتىرمىن. سوۆەت ۇكىمەتى كەزىندە تالاستىڭ 50 پايىز سۋى بىزدىكى، قالعان 50 پايىزى قىرعىزداردىكى، شۋدىڭ 80 پايىزى بىزدىكى، قالعان 20 پايىزى قىرعىزدارعا قارايدى دەپ كەلىسىلگەن. ال كيروۆ سۋ قويماسىنىڭ 80 پايىزىن ءبىزدىڭ شارۋالار پايدالاناتىن. قازىر ءبىز سۋ ماسەلەسى بويىنشا كەلىسسوز جۇرگىزۋ ءۇشىن وزبەكپەن وزبەكشە، قىرعىزبەن قىرعىزشا، تاجىكپەن تاجىكشە سويلەسۋىمىز كەرەك. ال ءبىز ولارمەن سوۆەت ۇكىمەتىندەگىدەي ورىسشا سويلەسە المايمىز. ءبىر قىزىعى ءبىزدىڭ ماماندار ولارمەن «اعىلشىنشا سويلەسەدى». بارلىق ماسەلە وسىندا جاتىر. مەن سىزگە وبرازدى تۇردە ايتىپ جاتىرمىن. سۋشى سياقتى سويلەسپەيدى. جۋىردا تۋعان جەرىم قازالى اۋدانىنا بارعاندا يمام «اللا تاعالا بىزگە سىرداريا مەن ارالدى كورشىلەس اعايىندارمەن «ءبولىپ ءىشسىن» دەپ بەردى. ءبىزدىڭ ماماندار كورشىلەرمەن كەلىسىپ، سۋ ماسەلەسىن شەشۋگە بولادى عوي» دەپ ايتتى. ەل مۇنى جاقسى ءتۇسىنىپ وتىر. وكىنىشكە قاراي ونى جوعارى جاقتاعىلار دۇرىس تۇسىنبەيتىن سياقتى»، – دەيدى ول.
جيىندا «بايتاق» پارتياسىنىڭ باسشىسى ازاماتحان ءامىرتاي سۋ رەسۋرستارى كوميتەتىن پرەزيدەنتكە باعىناتىن اگەنتتىك رەتىندە قۇرۋدى ۇسىندى. ال ەرلان باداشەۆ بولسا، سۋ مينيسترلىگىن قۇرۋ تۋرالى ۇسىنىسقا قارسى ەكەنىن جەتكىزدى.
«اڭگىمە سۋ مينيسترلىگىندە تۇرعان جوق. ماسەلەن، شەت ەلدە باقىت مينيسترلىگى دەگەن بار. قازىر ءبىز باقىت مينيسترلىگىن قۇرساق، باقىتتى بولىپ كەتەمىز بە؟ سۋ مينيسترلىگىن قۇرعانمەن ماسەلە وزدىگىنەن شەشىلىپ كەتپەيدى. بۇل جەردە ەڭ باستى ماسەلە مامانداردى دايىنداپ، قازىر جازىلىپ جاتقان سۋ كودەكسى تۋرالى زاڭدى دۇرىستاپ بەكىتۋ كەرەك. سونداي-اق سۋدى پايدالانۋ ستراتەگياسى قابىلدانۋ كەرەك. ءالى كۇنگە دەيىن سۋدى پايدالانۋ ستراتەگياسى قابىلدانعان جوق» – دەدى ول.
ايتا كەتۋ كەرەك، سوۆەت وداعى كەزىندە جانە تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا قازاقستاندا سۋ شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى بولدى. ونى 10 جىلدان استام ەلدەگى سۋ شارۋشالىعىنىڭ بەلگىلى مامانى ناريمان قىپشاقباەۆ باسقارعان.
«وزەندەر قۇرعاپ جاتىر»
سۋ سالاسى بويىنشا حالىقارالىق ساراپشى ەرلان باداشەۆتىڭ ايتۋىنشا، كەز كەلگەن پروبلەمانىڭ شەشۋ جولى بار. ساراپشى ماسەلەنى شەشەتىن سول سالانىڭ ماماندارى ەكەنىن ەسكەرتتى.
«بيىل سۋ ماسەلەسى وتە وزەكتى بولىپ تۇر. وكىلەتتى ورگاننىڭ باسشىلارى ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە كليماتتى كىنالايدى. سۋ تاپشىلىعىنا كليمات ەمەس، ادام كىنالى. كليمات وزگەرسە وندا اقىرزامان بولادى. ادامدار كىنالى دەيتىنىمىن بىزدە سۋدى باسقارۋ جۇيەسى دۇرىس ەمەس. سۋدى ۇنەمدەۋ ءۇشىن سۋدى دۇرىس رەتتەمەي وتىرمىز. سۋعا جانىمىز اشىماعاننان كەيىن ونىڭ تاپشى بولۋىنا ادامدار ايىپتى. كىنالى ادام ءوزىنىڭ كىناسىن تۇزەۋگە بولادى. مەنىڭ ويىمشا ەڭ باي ەل – سۋعا باي ەل. ءبىز «مۇنايعا بايمىز، مەندەلەەۆ كەستەسىندەگى بارلىق بايلىق بار» دەپ ماقتانامىز. بىراق سونىڭ بارلىعىنا سۋسىز قول جەتكىزە المايسىز. سول سەبەپتى سۋدى دۇرىس پايدالانىپ، سۋ ءۇشىن ايتىسىپ، تارتىسىپ، قاجەت بولسا، كۇرەسۋ كەرەك. ماحامبەت باتىردىڭ «ەدىل ءۇشىن ەگەستىك، جايىق ءۇشىن جانداستىق، قيعاش ءۇشىن قىرىلدىق» دەگەن ءسوزى بار. سوندىقتان دا ءار ءبىر ازامات سۋ پروبلەماسىن شەشۋ ءۇشىن «جانداسۋدا»، «قىرىلىسۋدا» كەرەك. بىراق وسى ماسەلەمەن تىكەلەي اينالىساتىن ماماندار وكىلەتتى سالادا بولماي تۇر – دەيدى ساراپشى.
ەرلان باداشەۆ سۋ ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن جەر استى سۋىن پايدالانۋدى قولعا الۋ كەرەك ەكەنىن ەسكەرتتى. ايتسە دە ول جەر استى سۋىنىڭ قانشا ەكەنىنە ەسەپتەيتىن مامان جوق ەكەن ايتتى.
«جەر استى سۋىنىڭ 46 پايىزى باسقا ەلدەن كەلسە، 54 پايىزى ءوز ەلىمىزدىڭ سۋى. بىراق بۇل وسىدان 20 جىل بۇرىنعى دەرەكتەر. قازىر سۋدىڭ ولشەمى قانشا ەكەنىن ەشكىم بىلمەيدى. ءيا، شەت ەلدەن كەلەتىن سۋ 46 پايىز دەگەن سوزبەن كەلىسەمىن، بىراق ءوز ەلىمىزدەگى سۋ ولشەنبەيدى. تالاي وزەندەر قۇرعاپ قالىپ جاتىر. ايتسە دە ءبىز بۇرىنعى دەرەكتەردى پايدالانىپ وتىرمىز. سوندىقتان دا بىزگە ەڭ ءبىرىنشى سۋدىڭ ەسەبىن جۇرگىزۋىمىز كەرەك. قازىر نە باسقارىپ تۇرعانىمىز بەلگىسىز، سەبەبى سۋدىڭ ەسەبى جوق. ەسەپ بولماعان سوڭ ونى ەسەپتەيتىن مامان جوق. ەسەبىن بىلگەننەن كەيىن قازىرگى وزىق تەحنولوگيالاردى پايدالانىپ، ونى ۇنەمدەۋدىڭ جولىن قاراستىرۋعا بولادى. بىراق ول ءۇشىن حالىقتىڭ، جالپى قوعامنىڭ كوزقاراسى وزگەرۋى كەرەك»، – دەيدى ول.
سەرىك جولداسباي
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
