قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا وراي 1 ملرد تەڭگەگە اشىلعان «كونە تاراز» مۇراجايى 8 جىلدان بەرى جۇمىس ىستەمەي تۇر. ەكس-پرەزيدەنتتەن قالعان بۇل ماسەلەنى ەكس-دەپۋتات مەيرامبەك تولەپبەرگەن الەۋمەتتىك جەلىدە كوتەرگەن بولاتىن. الايدا ول اتالعان ىسكە ايىپتى ازاماتتاردى اتى-ءجونىن اشىق ايتا المادى. ال قوعام بەلسەندىسى يسلامبەك داستان بولسا، بۇل ىسكە كارىم كوكىرەكباەۆ پەن ارىستانبەك مۇحامەديۇلى ايىپتى دەپ سانايدى.
«نازارباەۆ اشقان مۇراجاي جابىلىپ قالدى»
ارداگەر جۋرناليست, بۇرىنعى دەپۋتات مەيرامبەك تولەپبەرگەنءنىڭ ايتۋىنشا, «كونە تاراز» مۇراجايى 8 جىلدا بىردە ءبىر كۇندە جۇمىس ىستەمەگەن. ول دەپۋتات كەزىندە دە بۇل ماسەلەنى كوتەرگەن. جەلىگە دە جازعان. سونداي جازباسىنىڭ بىرىندە بۇرىنعى دەپۋتات «مەملەكەت بۇل عيمارات قۇرىلىسىنا عانا 950 ملن تەڭگە قارجى جۇمساسا، مادەنيەت مينيسترلىگى مۋزەيلەندىرۋ جۇمىسىنا 300 ملن تەڭگە قارجى قاراستىرعان بولاتىن» دەپ سانداردى سويلەتەدى.
وكىنىشكە قاراي، 8 جىلدان بەرى بۇل ماسەلە ساعىزشا سوزىلىپ، مادەني-رۋحاني يگىلىككە اينالۋى ءتيىس مۋزەيدىڭ تاعدىرى تۇپكىلىكتى شەشىلمەي كەلەدى.
«كەزىندە اتالعان عيمارات اشىلعاندا مەملەكەت باسشىسى (ن.نازارباەۆ) مەن مادەنيەت ءمينيسترى (ا.مۇحامەديۇلى) كەلىپ، ماقتانىشپەن كورسەتكەن بولاتىن. ءبىر جاۋىن جاۋعاندا ونىڭ ءىشىن سۋ باسىپكەتىپ، كەيىن مۇراجايدىڭ ىشىندەگى ەكسپوناتتى باسقا جەرگە كوشىردى. كەزىندە اشىق اسپان استىنداعى مۇراجايدى اشۋ ءۇشىن قازبا جۇمىستارى جۇرگىزىلءدى. بىراق وعان قارجى كەتكەنىن ناقتى بىلمەيمىن. بىراق قازىر وعان دا ەشكىم بارىپ جاتقان جوق. ءماجىلىس دەپۋتاتى رەتىندە ماسەلە كوتەرىپ، ۇكىمەتتىڭ نازارىنا جەتكىزدىم. سول كەزدەگى ۆيتسە-پرەمەر ەرالى توعجانوۆتىڭ شەشىمى بويىنشا حاتتامالىق شەشىم جاسالعان. ياعني, 2022 جىلى جامبىل وبلىسى اكىمدىگى مەن قۇرىلىس باسقارماسى «عيماراتتى قايتا جوندەيمىز» دەگەن بولاتىن. مەن سول كەزدە «مۇنى قانداي قارجىعا جوندەيسىڭدەر? ونى بيۋدجەتتەن قارجى ءبولۋ ارقىلى جوندەۋدى زاڭ كوتەرمەيدى. ويتكەنى ءبىر كۇندە جۇمىس ىستەمەگەن عيمارات» دەپ ايتتىم. سول كەزدە قۇرىلىس باسقارماسىنىڭ باسشىسى بولعان ازامات «مۇراجايدىڭ قايتادان جوبالىق سمەتالىق قۇجاتىن 200 ملن تەڭگەگە جاساۋ كەرەك» دەپ ايتتى. ياعني عيماراتتى قايتا ىسكە قوسۋ ءۇشىن 200 ملن تەڭگە قارجى كەرەك بولدى. بىراق ول ءسوز كۇيىندە قالدى»، – دەيدى ول.
«جاۋاپتى ادامنىڭ ءبارى قىزمەت اۋىستىرىپ كەتتى»
ەكس-دەپۋتات بۇل ماسەلەنى مادەنيەت جانە سپورت مينيسnءرى اسحات ورالوۆقا جەتكىزگەنىن ايتادى. الايدا ودان ماردىمدى شەشىم بولماعانىن ەسكەرتتى.
«جۋىردا اسحات ورالوۆ جامبىل وبلىسىنا جۇمىس ساپارمەن بارار كەزدە بۇل ماسەلەنى قايتا كوتەردىم. مينيستر مۇراجايدى كورگەن كەزدە جەرگىلىكتى اكىمشىلىكتىڭ وكىلدەرى «عيماراتتىڭ جوبالىق سمەتالىق قۇجاتىن دايىنداپ جاتىرمىز» دەپ، بۇل ءىستى قۇرعاق ۋادەمەن اياقسىز قالدىردى. ۇزىن ءسوزدىڭ قىسقاسى 8 جىلدان بەرى اتالعان عيمارات قاراۋسىز تۇر. بۇل دەگەن بارىپ تۇرعان ۇياتسىزدىق. اتالعان عيماراتتى سالۋعا جاۋاپتى ازاماتتاردىڭ ءبارىن زاڭ بويىنشا جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ كەرەك. ال اكىمشىلىك قىزمەتكەرلەرى «سول كەزدەگى قۇرىلىسقا جاۋاپتى ادامداردىڭ ءبارى قىزمەت اۋىستىرىپ كەتتى. ولارعا شارا قولدانا المايمىز» دەپ وتىر. نەگىزى بۇلاي بولماۋ كەرەك. قازىر قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى «ادىلەتتى قازاقستان» قۇرامىز دەپ، بۇرىن ءىشىپ جەپ قويعانداردىڭ جەلكەسىنەن شىعارىپ جاتىر. ءدال وسى ماسەلەنى دە سولاي شەشۋ كەرەك. ياعني بۇل ماسەلەنى قۇقىقتىق تۇرعىدان شەشۋ كەرەك»، – دەدى ول.
ەكس-دەپۋتات نەگە ساقتاندى؟
مەيرامبەك تولەپبەرگەن «ايىپتىلار زاڭ بويىنشا جازاسىن الۋ كەرەك» دەپ ايتقانىمەن، بۇل ىسكە قاتىستى ادامداردىڭ اتى-ءجونىن ايتۋدان قاشقاقتادى. سوندىقتان دا «ءار نارسەنى ءوز اتىمەن اتايىقشى. مىسالى, 2015 جىلى جامبىل وبلىسىن قازىر ءىستى بولىپ جاتقان كارىم كوكىرەكباەۆ باسقاردى. ايماقتىڭ بۇرىنعى باسشىسى جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلۋ كەرەك پە؟» دەپ سۇرادىق. اتالعان سۇراققا ول «ماسەلەگە «عيماراتتى كىم قابىلداپ الدى?» دەپ قاراۋىمىز كەرەك. زاڭ بويىنشا بيۋدجەتتىڭ اقشاسىن اكىمشىلىك قاداعالاۋ كەرەك. «قۇرىلىس جۇمىستارى اياقتالدى» دەپ كىم ونى ءوز بالانسىنا قابىلداپ الدى؟ بۇل ارينە وبلىستىق قۇرىلىس باسقارماسى مەن اتالعان مەكەمەنى باقىلاعان وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى دەپ بىلەمىن. سوندىقتان ساپاسىز عيماراتتى كىم قابىلداپ العانى ەكجەي-تەكجەي قارالۋى كەرەك. بەلگىلى ءبىر فاميليانى ايتقانشا بۇعان زاڭ ۇستەمدىگى تۇرعىسىنان جاۋاپ ىزدەۋىمىز كەرەك»، – دەپ سىرعىتا جاۋاپ بەردى بۇرىنعى دەپۋتات.
بەلسەندىنىڭ بولجامى
ال جامبىلدىق بەلسەندى يسلامبەك داستان مەيرامبەك تولەپبەرگەن سەكىلدى تارتىنشاقتاماي، بۇل ىسكە كىم جاۋاپتى ەكەنىن اشىق ايتتى.
«كونە تاراز» عيماراتى كارل بايپاقوۆتىڭ ۇسىنىسى بويىنشا سالىنعان بولاتىن. اتالعان ازامات سول كەزدەگى مادەنيەت ءمينيسترى ارىستانبەك مۇحامەديۇلى ارقىلى اقشا اۋدارتادى، ال ەكس-مينيستر كارىم كوكىرەكباەۆقا وسى جوبانى تاپسىرادى. بۇل عيماراتقا سول كەزدەگى قۇرىلىس باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى ادىلەت احاتاەۆ جاۋاپتى بولادى. كەيىن احاتاەۆ قۇرىلىس باسقارماسىنىڭ باسشىسى بولىپ كەتەدى. قازىر كارىم كوكىرەكباەۆ پەن ادىلەت احاتاەۆ جەمقورلىق ءىسى بويىنشا تەرگەلىپ جاتىر. ءاۋ باستا 900 ملن تەڭگە، كەيىن 300 ملن تەڭگەگە جۋىق جانە ءۇشىنشى رەت 120 ملن تەڭگە ءبولىندى. بىراق قانشا قارجى بولىنسە دە، بۇل مۇراجاي پايدالانۋعا بەرىلگەن جوق. سوندىقتان دا ونى وبلىستىق مادەنيەت باسقارماسى قابىلدامادى. ۇزىن ءسوزدىڭ قىسقاسى, اتالعان عيمارات اۋادا ,ياعني قۇرىلىس باسقارماسىنىڭ بالانسىندا تۇر. نەگىزى اتالعان مۇراجايدىڭ ىسكە قوسىلماعانىنا ادىلەت اقاتاەۆ پەن وعان جەتەكشىلىك جاساعان كارىم كوكىرەكباەۆ جانە ەكس-مينيستر ارىستانبەك مۇحامەديۇلى ايىپتى. مەنىڭويىمشا، بۇل ءوز قىزمەتىنە سالعىرت قاراۋ بولىپ سانالادى. ويتكەنى اتالعان ازاماتتار «مۇراجايدى حالىق يگىلىگىنە پايدالانامىز» دەپ, قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىندا نازارباەۆتى عيماراتتىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا اپارىپ، ماقتاندى. شىنداپ كەلگەندە بۇل جەردە سالعىرتتىق دەگەن جەڭىل جازا سەكىلدى. مىسالى, ەكس-مينيستر بەكتانوۆتى «دەر كەزىندە ارەكەت ەتپەدى» دەپ ايىپتاپ، سوتتادى عوي. سول سەكىلدى بۇل ماسەلەگە نازار اۋدارۋ كەرەك. سەبەبى سالىق تولەۋشىلەردىڭ اقشاسى جەلگە ۇشتى. ناقتىراق ايتساق,الدەكىمدەردىڭ قالتاسىن قالىڭداتتى»، – دەيدى ول.
يسلامبەك داستاننىڭ ايتۋىنشا، مۇراجايدى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان دا ول ونىءسۇرىپ تاستاپ، اشىق اسپان استىنداعى مۇراجاي ەتۋ كەرەك دەپ سانايدى.
وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا "قازسەلدەنقورعاۋ" مەملەكەتتىك مەكەمەسىنىڭ باسشىسى بولىپ جۇرگەن كەزىندە كارىم كوكىرەكباەۆ ءىرى كولەمدە پارا الدى دەگەن كۇدىكپەن ۇستالعان. ال يسلامبەك داستان “كونە تاراز” مۇراجايىنىڭ ماسەلەسىن ول ءىستى بولماس بۇرىن الەۋمەتتىك جەلىدە كوتەرگەنىن ايتادى. سول ءسات ەكس-اكىم وعان ادام سالىپ، ەسكەرتۋ جاساعانىن دا جاسىرا المايتىنىن ءبىلدىردى بەلسەندى.
سەرىك جولداسباي
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
