وتكەندە امەريكادا تۇراتىن دوسىممەن ءسوز بارىسىندا انانى - مىنانى سۇراسىپ ءبىراز اڭگىمەلەستىك.
امەريكا حالقىنىڭ مەنتاليتەتى تۋرالى ءسوز بولعاندا مۇحيتتىڭ ارعى جاعىنداعى دوسىم بىلاي دەدى;
"بۇلاردىڭ ءار سالادا مىقتى ماماندارى، قاسقىر تىرلىكپەن ءومىر سۇرەتىن قاسقىرلارى بار ارينە، ۇلى امەريكانى قۇراپ شىققان سولار عوي، بىراق بۇلاردىڭ بۇقارا قارا حالقى وتە قاراپايىم، كىشىپەيىل جانە تاربيەلى بولىپ كەلەدى. ءبىر عانا مىسال، سەن بۇلاردىڭ كوشەدە كەتىپ بارا جاتقان ادامىنان بىردەڭە سۇراساڭ، ول ساعان جىميا قاراپ جاۋاپ قاتادى. يىعىمەن قاعىپ كەتسە دە، كەشىرىم سۇراپ ىزەت ۇرىپ جاتادى. قاشان كورسەڭ دە كوزدەرى كۇلىمدەپ ەزۋلەرى جىميىپ تۇرادى. سوسىن قاشاندا ەلپ ەتىپ ساعان قامقورلىق جاساپ، قول ءۇشىن تيگىزۋگە دايار اقجارقىن بوپ كەلەدى، كەرەمەت ءتىپتى، بۇل امەريكاڭ ناعىز قايىرىمدىلىق ورداسى سياقتى. ال انا ءبىزدىڭ پوستسوۆەتتىك ەلدەردە بىرەۋ بىرەۋگە جىميا قاراسا، ونداعى ادامدار "بۇل ماعان كۇلىپ تۇر ما" دەپ ىڭعايسىزدانىپ، قورلانۋى مۇمكىن. بۇندايدى تۇسىنبەيدى. جالپى، ورىسقا قاتىستى ەلدەردەگى ادامداردىڭ قاباقتارى قاتۋلى، توڭق ەتە قالۋعا دايىن ىزالى، باقىتسىز بولادى اۋ دەيمىن، بۇل شاماسى ولارعا ورىستان جۇققان.
بىراق ءبىزدىڭ بابالارىمىز - باياعىنىڭ قازاعى تاپ وسى امەريكاندىقتار سياقتى اشىق، اقجارقىن، ىزەتتى بولعان، ءبىز دە بۇرىن وسىنداي بولعانبىز" دەپ كۇرسىنەدى دوسىم.
ونىڭ بۇل ءسوزىنىڭ جانى بار. راسىندا ءبىز - قازاقستاندىق قازاقتار سىرتتاي سالقىنقاندى، سۋىقتاۋ حالىقپىز عوي جالپى. بۇنى اسىرەسە ەلگە سىرتتا قايماعى بۇزىلماي قازاقشىلىعى ساقتالىپ اڭقىلداپ كەلىپ جاتاتىن ورالماندار جاقسى اڭعارادى. بىزدەن باياعى دارقاندىق، كەڭدىك، اشىقتىق دەگەن قاسيەتتەر كەتكەلى قاشان.
باياعىنىڭ قازاعىنىڭ ءجونى بولەك.
13 عاسىرداعى قازاق جەرىنە ات باسىن تىرەپ، باتۋدىڭ قابىلداۋىندا بولعان ريم پاپاسىنىڭ وكىلى پلانو كارپيني ءوز جازبالارىندا بىلاي دەيدى;
"بۇل حالىق ءوز بيلەۋشىلەرىنە، و دۇنيەلىك بولعان بابالارىنىڭ الدىندا، ەل بيلەگەن تۇلعالارىنا وتە ادال بولىپ كەلەدى، بۇلاردا جالعان سويلەپ، وتىرىك ايتۋ دەگەن جوق. بۇل حالىقتىڭ اراسىندا ءوزارا ايتىس - تارتىس دەگەن بولمايدى.ۇرلىق - قارلىق دەگەن نارسە بۇلاردا اتىمەن جوق، سوندىقتان بولار، بۇلاردىڭ ەسىكتەرىنە ءومىرى قۇلىپ سالىنبايدى. بۇلاردىڭ ءتىپتى مالى اداسىپ باسقا قوراعا كىرىپ كەتسە دە، ونىڭ يەسى اداسقان مالدى قايتا ايداپ كەلەدى. جالپى بۇلاردىڭ اۋىزبىرلىگى، ىنتىماعى وتە بەرىك جانە تاۋقىمەتكە شىدامدى، جولدا اشقۇرساق جۇرسە دە جۇزىنەن كۇلكىسى كەتپەيتىن دارقان، اقجارقىن حالىق" دەيدى.
قازاقتار سان عاسىر وسىلاي ءومىر سۇرگەن ەكەن، انا سوۆەت زامانىندا دا ەسىگىن قۇلىپتاۋدى بىلمەپتى.
ەندى بۇل، قۋلىق - سۇمدىق، مانساپقورلىق، ەكىجۇزدىلىك، قىلمىس، دۇنيەقوڭىزدىق، ت.ب باسقا جامان قاسيەتتەر ءبىزدىڭ بويىمىزعا قايدان دارىعان ەكەن؟
بولىس بولدىم مىنەكي،
بار مالىمدى شىعىنداپ.
تۇيەدە قوم، اتتا جال
قالمادى ەلگە تىعىنداپ.
سويتسە - داعى ەلىمدى
ۇستاي المادىم مىعىمداپ.
كۇشتىلەرىم ءسوز ايتسا،
باس يزەيمىن شىبىنداپ.
ءالسىزدىڭ ءسوزىن سالعىرتسىپ،
شالا ۇعامىن قىرىنداپ.
سىياز بار دەسە جۇرەگىم
ورنىقپايدى سۋىلداپ.
سىرتقىلارعا سىر بەرمەي،
قۇر كۇلەمىن جىمىڭداپ دەپ اباي 19 عاسىرداعى ورىس وتارشىلدارىنىڭ قازاقتان شىققان قىزمەتكەرلەرىن سۋرەتتەيدى.
20 عاسىردىڭ باسىندا جۇسىپبەك (ايماۋىت) بىلاي دەيدى;
كورشىمىز ورىستى الايىق. بۇلاردىڭ قارا حالقى نادان بولدى. وقىعانى ۇلت قامىن ويلاعان جوق، قىزىققا، شەنگە، دارەجەگە سالىنىپ، باس پايداسىنان وزگەنى ەسكەرگەن جوق. شەنەۋنىگى ءوزى قوجا، ءوزى تورە بولىپ، قارا حالىقتى مەنسىنبەدى، جان ەسەبىندە كورمەدى.
"ورىس شكولىنىڭ تاربيەسى دە وقىعانداردى ۇلتشىلدىق، كىشپەيىلدىلىك، تازا جۇرەكتى قىزمەتكەرلىككە ارتىق اسەر بەرمەيدى. ورىس بالالارى ۇلت دەگەندى كوپ ەسكەرمەيدى، كوبى ءوزىمشىل، ماقتانشاق، تاكاپپار كەلەدى. ولاردا جاقسى مىنەز شامالى، ال قىزمەتكە كىرگەلى كورگەنى – نيكولايدىڭ جاداعاي شەنەۋنىكتەرى. ولاردىڭ كورەتىن راحاتى: جاقسى كيىم، جاقسى تاماق، ترويكا ارعىماق، كاتايتسا، سەكەكتەتكەن «مادمازەل» (ايەل). ءماجىلىسى – اراق، قارتا، بيلليارد، سالتانات، ايبار: «تاقسىر-ەكە! گوسپودين!»، شۇلعىعان، شوقىنعان قارا جۇرت، ءمىنى، بۇلاردان العان تاربيەنىڭ ءتۇرى وسى سياقتى".....
P.S. وكىنىشكە وراي جاراتىلىسى وسىنداي ادامدار كەيىن بىزگە بولشەۆيكتىك قازاق سسر ءى دەگەن وتار مەملەكەت قۇرىپ بەردى، قىزىلدار حالىقتىڭ پسيحولوگياسىنا، سالت - ساناسىنا اسەر ەتە وتىرىپ بۇگىنگى ءدۇبارانى تۋدىردى، ءبىز ءالى كۇنگە شەيىن وسى قالىپتا سول وتارشىلدار مەملەكەتىنىڭ رۋھاني، يدەولوگيالىق، تابيعي ءىزباسارىمىز
ولجاس ءابىل
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
