40 كۇن بۇرىنعى قوبالجۋ. وكىلەتى اياقتالماعان ميرزيوەۆتىڭ سايلاۋعا ءتۇسۋ سەبەبى نەدە؟

2205
Adyrna.kz Telegram

وزبەكستان كەزەكتەن تىس وتەتىن پرەزيدەنت سايلاۋىنا دايىندالىپ جاتىر. سايلاۋعا قازىرگى پرەزيدەنت شاۆكات ميرزيوەۆ تە تۇسپەك. قۇزىرەتى اياقتالماعان ول نەگە اسىقتى؟ ميرزيوەۆتىڭ سايلاۋدى جەدەلدەتۋ سەبەبى نەدە؟ كورشى ەلدەگى سايلاۋدىڭ بەلگىلەنۋىنە بەرگەن قازاقستاندىق ساراپشىلاردىڭ باعاسى تومەندەگىدەي.

وزبەكستان پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيوەۆ تۇركياداعى پرەزيدەنت سايلاۋىندا داۋىس تولىق سانالماي جاتىپ، رەجەب تايىپ ەردوعاندى العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ قۇتتىقتادى. ەندى 40 كۇننەن كەيىن، ياعني 9 شىلدەدە ميرزيوەۆتىڭ ءوزى دە پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا قاتىسپاق. ەرتەڭ، 1 ماۋسىمدا وسى سايلاۋعا كانديدات تىركەۋ اياقتالادى. ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى ازىرگە سايلاۋعا تۇسەدى دەگەن 4 ادامدى كانديداتتىققا تىركەگەن.

«شۇعىل وزگەرىستەر مەن رەفورمالار»

30 ساۋىردە وتكەن كونستيتۋتسيالىق رەفەرەندۋمنان كەيىن وزبەكستاندا نەگىزگى زاڭنىڭ جاڭا رەداكتسياسى قابىلداندى. بۇل وزگەرىستەرگە ساي  پرەزيدەنتتىڭ بۇرىنعى وكىلەتى جارامسىزعا سانالىپ وتىر. پرەزيدەنت ميرزيوەۆ وسى رەفەرەندۋم ارقىلى قايتادان 7 جىلدىق سايلاۋعا ءتۇسۋدى زاڭداستىرىپ الدى. وزبەكستاندا ءبىر ادام پرەزيدەنت بولىپ 7 جىلدىق ەكى مەرزىمگە سايلانا الادى.

«وزدەرىڭىز كورىپ وتىرسىزدار، ءبىزدىڭ نەگىزگى زاڭىمىزعا سايكەس، بىرىنشىدەن، بارلىق بيلىك تارماقتارى رەفورمالانىپ، ولاردىڭ اراسىنداعى قارىم-قاتىناس پەن تەپە-تەڭدىك تۇبەگەيلى وزگەرۋدە»، - دەگەن وزبەكستان باسشىسى شاۆكات ميرزيوەۆ.

پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، جاڭارتىلعان كونستيتۋتسيادا پرەزيدەنت، پارلامەنت، ۇكىمەت، مينيسترلەر، اكىمدەر الدىنا كەزەك كۇتتىرمەيتىن جاڭا ساياسي، الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق مىندەتتەر قويىلعان.

 «حالقىمىز بىزدەن بارلىق سالادا اسا ماڭىزدى جانە شۇعىل وزگەرىستەر مەن رەفورمالار كۇتەدى»، - دەگەن ول.

قازاقستاندىق ساياساتتانۋشىلار وزبەكستانداعى سايلاۋ ورتالىق ازيا ەلدەرى ساياساتىنا ەشقانداي اسەر بەرمەيدى جانە سايلاۋدا باسەكەلەستىك بولمايدى دەپ سانايدى.

«باسەكەلەستىك بولمايدى»

“بۇل سايلاۋ دا قازاقستانداعى سايلاۋلار سياقتى وتەتىنى انىق. ءبىز ءالى كۇنگە دەيىن دەموكراتيالىق قۇرىلىم جاساعان جوقپىز. سوندىقتان ولاردىكى دە، ءدال بىزدىكى سياقتى بەلگىلەنگەن تارتىپپەن وتەدى” دەيدى ساياساتتانۋشى دوس كوشىم.

- 1990-91 جىلداردا ولاردان “ەرىك”، “بىرلىك” دەگەن حالىق اراسىنان پارتيالار شىققان. بىراق كوپ ۇزاماي قىسىمعا ۇشىراپ، قۋدالاۋعا ۇشىراعان. ونىڭ باسشىلارى باس ساۋعالاپ ەلدەن قاشىپ شىعۋعا ءماجبۇر بولدى. ءسويتىپ كوبى قازاقستان ارقىلى قاشتى. مەن ۇمىتپاسام، ەكى پارتيانىڭ ەكى باسشىسىن 1994-97 ءشى جىلدارى ءابدىماناپ بولاتوۆتى – ۆاشينگتوندا، ابدراحمان بۋلاتوۆتى يزميردە كەزدەستىردىم. قازىرگى جاعدايدا ولاردا  ساياسي كۇش بار دەپ ايتا المايمىن. بارىنىڭ ءبارىنىڭ تالقانىن شىعاردى. ولاردا مۇمكىنشىلىك بولمادى. سوندىقتان ساياسي باعىتتا باسەكەلەستىك بولمايدى. قولدان ۇيىمداستىرىلعان باسەكەلەستىك بولاتىنى ايدان انىق جانە وعان كوڭىل ءبولۋدىڭ قاجەتى جوق، - دەيدى ساياساتكەر دوس كوشىم.

«قورقىنىش پەن تۇراقسىزدىق نىشانى»

ال تاعى ءبىر ساياساتتانۋشى سەرىك بەلگىباي مىرزانىڭ ايتۋىنشا، وزبەكستان باسشىسى بولاشاقتا وزىنە دەگەن كوزقاراس وزگەرەدى دەپ قاۋىپتەنەتىن سياقتى.

 - بۇل قاجەتسىز سايلاۋ جانە بولاشاق ءۇشىن قورقىنىشتىڭ تىكەلەي سالدارى بولىپ تابىلادى، - دەيدى ول.

ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل سايلاۋ – وزبەكستاننىڭ ساياسي جانە ەكونوميكالىق تۇراقسىزدىعىنىڭ دالەلى.

- ميرزيوەۆ تاعى ەكى مەرزىمگە سايلانۋى مۇمكىن. كونستيتۋتسيانىڭ جاڭا رەداكتسياسى بويىنشا پرەزيدەنتتىڭ وكىلەتتىك مەرزىمى 5 جىلدان 7 جىلعا دەيىن ۇزارتىلادى. بىراق، پرەزيدەنتتىڭ ەكىنشى مەرزىمى رەفەرەندۋمعا دەيىنگى كونستيتۋتسيا بويىنشا 2021 جىلدىڭ قازان ايىندا باستالدى. جاڭا كونستيتۋتسيا ەرەجەلەرى بويىنشا جاڭا مەرزىمىنەن بۇرىن سايلاۋ جاريالاعاننان كەيىن ول ءۇش جىلىن جوعالتادى! نەلىكتەن سايلاۋ كەيىنىرەك، ۋاقىتىندا وتكىزىلمەيدى؟ نەلىكتەن وسى جىلداردى جوعالتۋ كەرەك؟ سوندىقتان مەرزىمىنەن بۇرىن سايلاۋ وتكىزۋ – تۇراقسىزدىقتىڭ نىشانى. جانە بۇل وزبەك بيلىگىنىڭ، ناقتى ايتقاندا، ميرزيوەۆتىڭ وزىنە دەگەن سەنىمسىزدىگىن كورسەتەدى، - دەيدى ساياساتتانۋشى سەرىك بەلگىباي.

ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل سايلاۋدان رەسەيدىڭ ۋكرايناداعى سوعىسىنىڭ تەرىس اسەرى دە بايقالادى. رەسەي ەكونوميكاسى قۇلدىراپ، ونداعى وزبەك ميگرانتتارى ەلگە ورالۋى مۇمكىن. ولار ەلگە كەلگەندە، دايىن تۇرعان جۇمىس ورنى تاعى جوق. بۇل، ارينە، الەۋمەتتىك شيەلەنىس تۋدىرادى. سوندىقتان وزبەك بيلىگى قازىرگى سالىستىرمالى تىنىشتىق كەزىندە سايلاۋ وتكىزىپ العاندى دۇرىس سانايدى.

 - قاراقالپاقستانداعى بىلتىرعى نارازىلىق وقيعالارى دا ميرزيوەۆتى تەزىرەك سايلاۋ وتكىزۋگە يتەرمەلەدى. ول نوكىس وقيعاسى كەزىندە ورتالىق بيلىككە قارسى بۇلىكتىڭ نە ەكەنىن جانە ونىڭ بيلىككە قالاي قاۋىپ توندىرەتىنىن ءوز كوزىمەن كوردى، - دەيدى سەرىك بەلگىباي

وسى وقيعا كونستيتۋتسياعا ەنگىزىلمەك قاراقالپاقستاننىڭ جاڭا مارتەبەسىنە نارازىلىقتان تۋىنداعان. نارازىلىقتى كۇشپەن باسقان وزبەكستان بيلىگى سوڭىنان نەگىزگى زاڭداعى قاراقالپاقستان مارتەبەسىن وزگەرىسسىز قالدىرۋعا ءماجبۇر بولعان.

«ەلەكتورادتىڭ تانيتىنى – جالعىز ميرزيوەۆ»

تاعى ءبىر ساياساتتانۋشى عازيز ابىشەۆتىڭ پىكىرىنشە، وزبەكستانداعى سايلاۋدا اكىمشىلىك رەسۋرستىڭ سىرتىندا ەلەكتوراد تەك قانا ميرزيوەۆتى تانيدى.

- ميرزيوەۆتىڭ جەڭىسى بارىنە انىق. سوندىقتان ميرزيوەۆ كەم دەگەندە 70-80 پايىز داۋىسپەن «جەڭىپ» شىعادى. ال قازاقستانعا بۇل سايلاۋدىڭ ەشقانداي اسەرى بولمايدى،- دەيدى عازيز ابىشەۆ.

ەسكە سالا كەتسەك، وزبەكستاندا 9 شىلدەدە وتەتىن كەزەكتەن تىس پرەزيدەنت سايلاۋىنا كانديدات ۇسىنۋ 17 مامىر مەن 1 ماۋسىم ارالىعىن قامتيدى.

قازىرگى ۋاقىتتا وزبەكستاندا بەس پارتيا تىركەلگەن: وزبەكستان حالىقتىق دەموكراتيالىق پارتياسى، «ميللي تيكلانيش» (ۇلتتىق جاڭعىرۋ) پارتياسى، «ادولات» (ادىلەت) سوتسيال-دەموكراتيالىق پارتياسى، ليبەرالدى-دەموكراتيالىق پارتيا جانە ەكولوگيالىق پارتيا.

شاۆكات ميرزيوەۆ بۇل سايلاۋعا ليبەرال-دەموكراتتار اتىنان ءتۇسىپ وتىر. سايلاۋعا بۇدان باسقا ەكولوگيالىق پارتيا، حالىقتىق-دەموكراتيالىق پارتيا جانە «ادولات» پارتياسىنان كانديداتتار ۇسىنىلعان.

بۇرىنعى پرەمەر-منيستر شاۆكات ميرزيوەۆ 2016 جىلى كۇزدە بۇرىنعى پرەزيدەنت يسلام كاريموۆ قايتىس بولعاننان كەيىن جوعارى بيلىككە كەلگەن.

مارجان  ەلۋجانقىزى

"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى

 

 

پىكىرلەر