پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتى التىنبەك نۋحۇلى ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى التاي سەيدىرۇلىنا دەپۋتاتتىق ساۋال جولداپ، قولجازبا مۇرا مەن سيرەك كىتاپتاردى مەملەكەتتىك دەڭگەيدە قامقورلىققا الۋ ماسەلەسىن كوتەردى، دەپ حابارلايدى «ادىرنا» ءتىلشىسى.
ايتۋىنشا، دامىعان ەلدەر كونە جازبا دەرەكتەر باسا نازار اۋدارادى.
«وركەنيەتتىڭ قوزعاۋشى كۇشى – كونە قولجازبالاردان باستاۋ الىپ، تاريح قويناۋىنا تەرەڭدەگەن سايىن قۇنى ارتىپ، ۇلتتىق قۇندىلىقتىڭ اسىل وزەگىنە اينالا بەرەتىندىگى بەلگىلى. عاسىرلار قويناۋىنان جەتكەن كونە مۇرالاردى بابالارىمىز بۇگىنگى بىزدەرگە امانات ەتكەنى دە اقيقات. دامىعان ەلدەر كونە جازبا دەرەكتەردى كوزىنىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ، ۇلتتىق رۋحاني قۇندىلىق رەتىندە مەملەكەتتىك دەڭگەيدە قامقورلىققا العان.
الىستاعى امەريكا، انگلياداعى عاسىرلار بويى جيناقتالعان قورلار، باتىس ەۋروپاداعى ريم، ۆاتيكان، پاريج، بەرلين سياقتى ءىرى قالالارداعى قولجازبالاردىڭ ساقتالۋى مەن جۇيەلەنۋى، عىلىمي تۇرعىدان زەرتتەلۋ دەڭگەيى - وزىق ونەگەنىڭ ۇلگىسى. يران، مىسىر سياقتى شىعىس ەلدەرى دە وركەنيەتتەن قالعان قولجازبالار قورىمەن، ءوزىنىڭ باي مادەنيەتىمەن ەرەكشەلەنەدى. سول سياقتى قىتاي، جاپون ەلدەرىنىڭ قولجازبا ساقتاۋ ءداستۇرى دە ونەگە.
بۇل سالادا تۇركى تىلدەس ەلدەردىڭ الدىڭعى قاتارىندا تۇرعان تۇركيانىڭ كونە قولجازبالار مەن كىتاپتارعا دەگەن ىقىلاسى ەرەكشە. ءوزىمىزدىڭ ىرگەمىزدە وتىرعان تۋىسقان وزبەك ەلىندەگى جاعداي دا بىزدەن كوش ىلگەرى. تاشكەنتتەگى شىعىستانۋ ينستيتۋتى سيرەك كىتاپتار مەن كونە قولجازبالار قورىن قايتا جاساقتاۋ جولىندا جاڭا ءزاۋلىم عيمارات سالىپ، ءىشى الەمنىڭ ەڭ وزىق تەحنولوگيالىق قۇرالدارىمەن جابدىقتالعان. كونە مۇراعا اۋەستىك تانىتقان شەتەلدىك عالىمدار قازىر تاشكەنتكە اعىلۋدا»،—دەدى ول.
دەپۋتات بۇل ەلدەردە مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن قىرۋار قاراجات بولىنەتىنىن اتاپ ءوتتى.
«بارلىعىندا قولجازبالاردىڭ مەملەكەتتىك تۇرعىداعى ءتىزىمى (رەەسترى) جاسالعان جانە ولار تاريحي-مادەني ەسكەرتكىش رەتىندە قورعالادى، ءتىپتى ءبىرازى يۋنەسكو تىزىمىنە ەنگىزىلىپ، حالىقارالىق رۋحاني مۇراعا اينالعان»،—دەپ ءسوزىن تولىقتىردى التىنبەك نۋحۇلى.
ول دەپۋتاتتىق ساۋالىندا ەلىمىزدە ەسكى قولجازبالاردى ساقتاۋ مەن زەرتتەۋگە بايلانىستى قوردالانعان ماسەلەلەردىڭ شاش ەتەكتەن ەكەنىن جەتكىزدى.
«ءبىزدىڭ ەلىمىزدە تۇپنۇسقالىق قولجازبالاردىڭ نەگىزگى دەنى - م.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى مەن ورتالىق عىلىمي كىتاپحانادا، جالپى كولەمى - 3650-دەي بۋمادا قازاق، شىعىس تىلدەرىندەگى (اراب، پارسى، شاعاتاي، تاتار، ت.ب.) ەسكى قولجازبالار جيناقتالعان، ولاردىڭ ەڭ كونەلەرىنە 700-800 جىل بولعان. سيرەك كىتاپتار قورى – 150 مىڭعا جۋىق. الايدا، ولاردى ساقتاۋ مەن زەرتتەۋگە بايلانىستى قوردالانعان ماسەلەلەر شاش ەتەكتەن.
قولجازبالار مەن سيرەك كىتاپتاردى ساقتاۋ مەن قاستەرلەۋدىڭ الەمدىك تاجىريبەسىن ەسكەرە كەلىپ، تۇركى مەملەكەتتەرى ۇيىمىنىڭ "تسيفرلىق كىتاپحاناسىن" قۇرۋ تۋرالى پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ۇسىنىسىن ورىنداۋ جولىندا شۇعىل شارالار قابىلداۋ قاجەت دەپ سانايمىز»،—دەدى حالىق قالاۋلىسى.
سەنات دەپۋتاتى ماسەلەنى شەشۋدىڭ بىرنەشە جولىن ۇسىندى.
«ءبىرىنشى. ەلىمىزدەگى عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم، مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىكتەرىنە قاراستى بىرنەشە ۇيىمدار مەن مەكەمەلەردە ساقتالعان قولجازبا مۇرانىڭ مەملەكەتتىك ءتىزىمىن، ياعني رەەسترىن جاساپ، ولاردىڭ بىرەگەي ەلەكتروندى بازاسىن قۇرىپ، ورتاق جۇيە جاساۋ; تولىقتاي تسيفرلىق جۇيەگە كوشىرۋ، كاتالوگتارىن شىعارۋ، تيپولوگيالىق زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ ارقىلى عىلىمي جولعا قويۋ قاجەت;
ەكىنشى. اتالعان قورلاردا دۇنيە جۇزىندە جوق قۇندى جادىگەرلەر بار ەكەنىن ەسكەرە وتىرىپ، ولاردى الدىمەن كيريلل قارپىندەگى قازاق تىلىنە، سوسىن ورىس جانە اعىلشىن تىلدەرىنە اۋدارىپ، الەمدىك عىلىمي اينالىسقا ءتۇسىرۋ كەرەك. كونە تۇركى، شاعاتاي، اراپ ءالىپبيى (قادىم، ءجاديت، توتە) جازۋلارىنداعى تاڭبالاردى ەركىن وقيتىن، ولاردى كوديكولوگيالىق تۇرعىدان زەردەلەي الاتىن عالىم-ماماندار دايىنداۋدى ۇلتتىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتتەرىنە جۇكتەگەن دۇرىس. بۇل جازۋ-گرافيكالارىن بىلەتىن ەلگە ورالعان عالىم-قانداستاردى وسى ىسكە تارتۋدى دا ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. بار مامانداردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن تۇركيا، يران، قىتاي سياقتى قولجازباتانۋ سالاسى دامىعان ەلدەرگە تالىمگەرلىككە جىبەرۋ قاجەت;
ءۇشىنشى. قولجازبالار مەن كونە كىتاپتاردىڭ قورىن تولىقتىرۋ ءۇشىن الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى ءبىزدىڭ ەجەلگى تاريحىمىزعا قاتىستى دەرەكتەردى ەلگە بارىنشا جيناقتاۋدى قولعا الۋ، ارنايى ەكسپەديتسيالار ۇيىمداستىرۋدى قايتادان جانداندىرۋ قاجەت. سونىمەن بىرگە، جەكە ازاماتتاردىڭ ساندىقتارىندا جاتقان كىتاپتار مەن قولجازبالاردى ساتىپ الۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋ كەرەك;
ءتورتىنشى. قولجازبالاردىڭ قۇندىلىعىن انىقتايتىن ساراپتامالىق كەڭەس قۇرىپ، ونىڭ زاڭدىلىق مارتەبەسىن بەكىتۋ، قولجازبا يەسىنىڭ اۆتورلىق قۇقىعى مەن يەلىك قۇقىعىن رەتتەيتىن زاڭنامالىق ەرەجەلەردى دە بەكىتۋ جولدارىن قاراستىرۋ قاجەت.
جالپى، ۇلتتىق قۇندىلىق دەڭگەيىندەگى وزەكتى ماسەلە بولعاندىقتان، مەملەكەتتىك كوميسسيا قۇرىپ، ارنايى باعدارلاما قابىلدانىپ، اتالعان ۇيىمداردىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق جاعدايىن زاماناۋي وزىق قۇرال-جابدىقتارمەن قامتاماسىز ەتىپ، ءتيىستى قاراجات ءبولىنۋىن قاراستىرۋ كەرەك،—دەپ تۇيىندەدى ول.
