قازاقستانداعى كونە قولجازبالاردىڭ ساقتالۋى تەك تالقىلاۋدى عانا ەمەس، شەشىم قابىلداۋدى دا كۇتىپ جاتقان ىرگەلى ماسەلەنىڭ ءبىرى. بۇل تەك عالىمداردىڭ زەرتتەۋى نەمەسە سيپاتتاۋىمەن شەكتەلىپ قالمايدى. وعان رەستاۆراتوردان باستاپ، سيرەك قورداعى كىتاپحاناشىعا دەيىن ات سالىسادى. مۇنداي كەشەندى شارۋانى رەتتەۋدىڭ وزىندىك جولدارى بار.
جۋىردا نۇر-مۇباراك ەگيپەت يسلام مادەنيەتى ۋنيۆەرسيتەتى مەن يسلام تاريحى، ونەرى مەن مادەنيەتىن زەرتتەۋ ورتالعى (يرسيكا) بىرلەسە وتىرىپ «قازاقستانداعى قولجازبا قورلارى: ساقتاۋ جانە زەرتتەۋ» اتتى حالىقارالىق سەمينار وتكىزدى.
سەمينارعا قازاقستان، قىرعىزستان، وزبەكستان، تۇركيا جانە يران ەلدەرىنىڭ قولجازبامەن تىكەلەي جۇمىس ىستەيتىن بىرقاتار زەرتتەۋشىلەرى قاتىسىپ قولجازبا سالاسىنا قاتىستى پىكىر الماسىپ، وزەكتى ماسەلەلەردى جان-جاقتى تالقىلاۋعا مۇمكىندىك تاپتى. ادەتتەگى سەمينارلار سوڭعى كەزدەرى اسىعىس جانە ەسەپ بەرۋ ءۇشىن وتەتىنى ەشكىمگە جاسىرىن ەمەس.
بىراق بۇل جولعى سەميناردىڭ ەرەكشەلىكتەرىنىڭ ءبىرى ءاربىر بايانداماشىنىڭ ءوز زەرتتەۋىمەن تولىق وي بولىسۋىنە ۋاقىت بەرىلدى. سونىمەن قاتار ءاربىر 3-4 بايانداماشىدان كەيىن سۇراق-جاۋاپپەن بىرگە پىكىر الماسۋعا قولايلى جاعداي جاسالدى. ياعني، ءاربىر قاتىسۋشى ءوز پىكىرىن ورتاعا ەمىن-ەركىن سالعان، سۇراقتارعا جان-جاقتى جاۋاپ بەرگەن ەرەكشە سەمينار بولدى دەپ ايتۋعا بولادى.
قازاقستانداعى، جالپى الەمدەگى قولجازبا قورلارىنىڭ جۇمىس ىستەۋ ءتارتىبى، قولجازبالاردىڭ ساقتالۋى، رەستاۆراتسيا جاسالۋى، زەرتتەلۋى مەن ناسيحاتتالۋى ءۇشىن تاجىريبە الماسۋدا مۇنداي جيىندار ءتيىمدى بولىپ تابىلادى.
قولجازبانىڭ جاۋى – قۋعىن-سۇرگىن
ءبىرىنشى كەزەكتە قولجازبالاردىڭ ءبارىن نەمەسە ۇلكەن بولىگىن بولشەۆيكتەر جويىپ جىبەردى دەگەن پىكىر جانە وعان سوڭعى كەزدەرى ايتىلىپ جۇرگەن قارسى پىكىر: جوق، بۇل ءسوزدىڭ ءبارى ميف، قولجازبالاردىڭ ءبارى جويىلىپ كەتتى دەپ ايتۋ ءبىر توپتاردىڭ مۇددەسى. سوندىقتان وسى ستەرەوتيپتەردەن باستاعانىمىز ءجون بولار.
ءبىرىنشى ستەرەوتيپكە قاتىستى ايتاتىن بولساق، بۇلاي دەپ ايتۋدىڭ دالەلى كوپ. بولشەۆيكتەردىڭ اراب جازۋىنداعى، ونىڭ ىشىندە ارابشا، پارسىشا، تۇرىكشە نەمەسە قازاقشا ەكەندىگىنە قاراماستان قولىنا تۇسكەننىڭ ءبارىن ورتەگەنى، جويعانى تۋرالى سول كەزدە ءومىر سۇرگەن زيالى قاۋىم وكىلدەرىنىڭ ماقالالارى مەن ەستەلىكتەرىنەن كوپتەپ كەزدەستىرۋگە بولادى.
ەكىنشىدەن، ەگەر قولجازبالاردىڭ ۇلكەن بولىگىن جويۋعا دەگەن ۇلكەن قاۋىپ-قاتەر تونبەسە، نە ءۇشىن كوپتەگەن مۇسىلماندار اراب جازۋىنداعى قولجازبالارىن جەر-جەرلەرگە، زيراتقا جانە كەسەنەلەرگە اپارىپ جاسىردى جانە ساندىقتارعا سالىپ كيىزدەرگە وراپ جەرگە كومدى؟ تاۋ-تاۋدىڭ ۇڭگىرلەرىنە اپارىپ جاسىردى، ۇزاق جىلدار بويى، ياعني كەشەگى تاۋەلسىزدىك العان كۇنىمىزگە دەيىن ۇيىندە اتاسى نەمەسە اجەسىنەن قالعان كونە كىتاپ جايلى ايتۋدان قورىقتى دەگەن زاڭدى ساۋال تۋىندايدى. ارينە، قاۋىپ-قاتەر بولعاندىقتان وسىلاي ىستەگەنى تۇسىنىكتى. ونىڭ ۇستىنە كوللەكتيۆتەندىرۋ مەن قولدان جاسالعان اشارشىلىق جىلدارى، قۇعىن-سۇرگىن جىلدارى مال-مۇلىك، باسپانا جانە مىڭداعان ادامداردىڭ قۇربان بولعانىن ەشكىم دە جوققا شىعارا الماسا كەرەك.
قولجازبا تۇرماق باس قايعى بولعان زاماندا كوپتەگەن جازبا مۇرالاردىڭ قولدى بولعانى، جويىلعانى جانە جوعالعانى دا شىندىق. بۇل جەردە ايتا كەتەر تاعى ءبىر ماسەلە بار. ەشكىم ارنايى كوزىن قۇرتپاسا دا قولجازبا وتە نازىك دۇنيە.
«ەبەدەيسىز ادامدار» مەن وراشولاق ارەكەتتەر
فرانتسۋز قولجازباتانۋشىسى بەلگىلى عالىم، پروفەسسور فرانسيس ريشار ايتپاقشى، قولجازبانىڭ جاۋى وتە كوپ. ولار: كۇن، ىستىق اۋا-رايى، ىلعالدىق، شەكتەن تىس قۇرعاق اۋا، ەلەكتر جارىعىنىڭ تىكەلەي قولجازباعا ءتۇسىپ تۇرۋى، ءتۇرلى جاندىكتەر، باكتەريالار، سۋ، قار جانە ادامنىڭ كەز-كەلگەن وقىس قيمىلى قولجازبانى قۇرتاتىن فاكتورلار. عالىمنىڭ ايتۋىنشا وسى كۇنگە دەيىن عاسىرلار قويناۋىنان امان-ساۋ جەتكەن قولجازبانى كوپتەگەن «ەبەدەيسىز ادامدار» مەن وقىرماندار وقىس ارەكەتتەرىمەن ءبىر كۇننىڭ ىشىندە بىرنەشە جىلعا توزدىرىپ جىبەرەدى. سوندىقتان قولجازبانىڭ ەڭ باستى جاۋىنىڭ ءبىرى «ەبەدەيسىز ادام» دەگەن پىكىردى ۇسىنادى.
بۇل سوزبەن دە كەلىسپەۋگە بولماس. سەبەبى قولجازبانىڭ ءاربىر پاراعىن ايالاپ، اقىرىن اشىپ قاراۋ قاجەت، سۋلاماۋ، تۇشكىرمەۋ ت.ب. تولىپ جاتقان ەرەجەلەردى ەسكەرۋ قاجەت. ارينە بۇل ايتىلعان ماسەلەلەر باتىس ەلدەرىندەگى قولجازبا قورلارىندا شەشىلگەن دەۋگە بولادى. قولجازبالاردى ساندىق جۇيەگە ءتۇسىرۋ ارقىلى بۇل كۇندە كوپتەگەن قولجازبا قورلارى وقىرمانعا تەك قانا قولجازبانىڭ ەلەكتروندى نۇسقاسىن وقۋعا بەرەدى.
الايدا ءبىزدىڭ ەلىمىزدە جانە ت.ب. بىرقاتار ەلدەردە قولجازبالار ساندىق جۇيەگە ءالى تولىق تۇسپەگەندىكتەن كوبىنەسە تىكەلەي قولجازبانىڭ ءوزىن وقىرماننىڭ پايدالانۋىنا بەرەدى. قورداعى اۋا تەمپەراتۋراسى مەن وقىرمان زالىنداعى اۋا تەمپەراتۋراسىنىڭ ايىرماشىلىعىنا قاراي قولجازبالار بىرتە-بىرتە بۇلىنەدى. سەبەبى قورداعى اۋا تەمپەراتۋراسى بىرقالىپتى جانە +17-18 گرادۋستان اسپايدى. ال وقىرمان زالىنداعى اۋا تەمپەراتۋراسى +30 گرادۋستان دا اسىپ كەتەتىن كەزدەر بولادى. وسى ورايدا ءاربىر وقىرمان ءبىلۋى ءتيىس ەرەجەلەر كوپ. ول تۋرالى قولجازبا قورلارىندا وقىرماندارعا ارنايى نۇسقاۋلىقتار بار جانە قولجازبا قورىندا جۇمىس ىستەيتىن وقىرمان ارنايى حات اكەلۋى دە مىندەتتەلەدى.
قازاقستان قولجازبا قورلارىندا، ياعني ەلدەگى ەڭ ۇلكەن كىتاپحانا قورلارىنداعى قولجازبالاردىڭ سانى وزگە كورشىلەس ەلدەردىڭ قولجازبا قورلارىمەن سالىستىرعاندا از. از بولۋىنا ساي ءبىر كەزدەرى بارلىق قولجازبالار جويىلعان دەگەن پىكىر قالىپتاسسا كەرەك. ونىڭ دا سەبەپتەرى بار. سونىڭ ءبىر سەبەبى ەلىمىزدىڭ كولەمىنىڭ ۇلكەن بولۋىنا بايلانىستى، ياعني ءبىر جەردەن ەكىنشى اۋىلعا جەتە الماي حالىقتىڭ جولدا يت-قۇسقا جەم بولۋى، قولىنداعى زاتتارىنىڭ ناۋبەت جىلدارى جەر-جەرلەردە شاشىلىپ قالۋى، كوپتەگەن قىستاقتار مەن اۋىلداردىڭ قاراۋسىز قالۋى جانە ت.ب. سەبەپتەر.
ساندىق تۇبىندەگى سارى قاعازدار
سوڭعى جىلدارى ۇيىمدە اتا-بابامنان قالعان قولجازبا بار، سونى وقىپ بەرەسىزدەر مە دەگەن ادامدار ءجيى حابارلاساتىن بولعان. ولاردىڭ ءوزى بىرنەشە كاتەگورياعا بولىنەدى.
ءبىر توبى جاي عانا اتا-باباسىنىڭ كونە قولجازباسى نە تۋرالى ەكەنىن بىلگىسى كەلەدى جانە ونى ارى قاراي اتاسىنىڭ كوزى رەتىندە ساقتاۋدى كوزدەيدى. ەكىنشى ءبىر توپ اتا-بابادان قالعان قولجازبانىڭ تولىق عىلىمي سيپاتىن جازدىرىپ الىپ، ونى قارا بازاردا كوللەكتسيونەرلەرگە ساتقىلارى كەلەدى. بۇل توپقا جاتاتىن ادامدار ەلىمىزدە سوڭعى كەزدەرى كوبەيگەنىن ەرەكشە اتاپ كورسەتكەن ءجون. ولاردىڭ كوزدەگەنى بۇل قولجازبانى ساقتاۋ ەمەس، ساتۋ.
ەندى ءبىر توپ ادامدار اتا-باباسىنان قالعان قولجازبالاردىڭ زەرتتەلگەنىن قالايدى، بىراق ونى وزدەرى زەرتتەي المايتىندىقتان زەرتتەۋشىلەرگە جۇگىنەدى. بۇل توپتىڭ كوزدەگەنى ساتۋ ەمەس، ۇيىندە ءالى دە بولسا ساقتاي بەرۋ. بىراق مۇمكىن بولسا زەرتتەلىپ جارىققا شىققانىن قالايدى. بۇل توپقا جاتاتىن ادامداردىڭ دا سانى ءبىرشاما.
تاعى ءبىر توپ ادامدار بار، ولار قولجازبالارىن كىتاپحانا قورلارىنا اپارىپ وتكىزگىلەرى كەلەدى. سەبەبى جىلدان جىلعا توزىپ بارا جاتقان قولجازبانى ساقتاۋعا شاماسى جوق ءارى اقىلى رەستاۆراتسيا جاسايتىن ورتالىقتار دا جوقتىڭ قاسى. سوندىقتان ءبىرجولاتا جويىلىپ كەتكەنشە قولجازبانى ارنايى ساقتايتىن ورىنعا وتكىزۋدى كوزدەيدى. بىلايشا ايتقاندا قولجازبانىڭ وبالىنان قورقادى. بۇل توپقا جاتاتىن ادامداردىڭ سانى از دەسەك تە، بار ەكەنىنىڭ ءوزى قۋانتادى.
جوعارىدا ايتىلعانداردى قورىتىندىلاي كەلە، ەلدىڭ ىشىندە ساقتالعان قولجازبالاردىڭ نەمەسە كونە كىتاپتاردىڭ كوپ ەكەنىنە كوز جەتكىزەمىز. مىسالى ءبىر وتباسىندا 1-2 قولجازبا ساقتالعان بولسا، ەندى ءبىر وتباسىدا 400-گە جۋىق قولجازبا مەن كونە كىتاپ ساقتالعانىنا كۋا بولامىز.
ەگەر بۇكىل قازاقستان بويىنشا جەكە كوللەكتسيالاردا ساقتالعان قولجازبالاردى ەسەپتەيتىن بولساق، رەسمي كىتاپحانالاردا ساقتالعان قولجازبالاردان بىرنەشە ەسە كوپ قولجازبانىڭ بار ەكەنىن كورەمىز. ياعني، قازاقستانداعى رەسمي قولجازبا قورلارىندا ساقتالعان كونە كىتاپتار مەن قولجازبالار از بولعانىمەن ەلدىڭ ىشىندە، جەكە كوللەكتسيونەرلەردە جانە ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە قولجازبالار كوپ.
ساقتاۋشىلار كىمدەر؟
الدىمەن اتا-باباسىنان قالعان جازبا مۇرانى قيىن-قىستاۋ زاماننان قالاي امان-ەسەن ساقتاپ قالدى جانە قولجازبالاردى ساقتاپ وتىرعاندار كىمدەر دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەيمىز. بۇل ادامداردىڭ وزدەرى بىرنەشە توپقا بولىنەدى.
الدىمەن، مولدا، احۋند، ۇستاز بولعان، بىرنەشە ءتىلدى بىلگەن ادامداردىڭ وتباسىلارى ويعا ورالادى. بۇل جەردە بولشەۆيكتەر كەلگەنگە دەيىن قازاقتار ساۋاتسىز بولعان دەگەن ستەرەوتيپتى جوققا شىعاراتىن دالەل جاتىر. بىرنەشە ءتىلدى بىلگەن (اراب، پارسى جانە تۇرىك) ادامداردى تەك قانا ورىس ءتىلىن بىلمەگەنى ءۇشىن ساۋاتسىزداردىڭ قاتارىنا جاتقىزۋ قانشالىقتى ادىلەتتى؟
ال شامامەن وسىدان ءبىر عاسىر بۇرىن ءومىر سۇرگەن اتا-بابالارىمىز ءۇش ءتىلدى بولعانىن وسى كونە جادىگەرلەر بىزگە دالەلدەپ وتىر. كوپتەگەن وقىعان ازاماتتار ءۇش ءتىلدى بىلگەن، ءۇش تىلدە جازىلعان كىتاپتار مەن قولجازبالاردى وقىعان جانە سونى ءوز ۇرپاقتارىنا مۇراعا قالدىرعان. ساقتالعان قولجازبالاردىڭ ءبىرازى مەدرەسەلەردە وقىعان شىعارمالار بولسا، ءبىرازى وزدەرى جازعان قولجازبالار.
نۇر-مۇباراك ەگيپەت يسلام مادەنيەتى ۋنيۆەرسيتەتىندە وتكەن ەكى كۇندىك عىلىمي سەمينار اياسىندا سىر ءوڭىرىنىڭ تۋماسى ايقوجا يشان تەمىرۇلى (1773-1858) جانە ونىڭ ۇرپاقتارىنان قالعان جادەگەرلىكتەر، سيرەك كىتاپتار مەن قولجازبالاردىڭ كورمەسى ءوتتى.
ودان باسقا سەمينار بارىسىندا قىزىلوردالىق دۇيسەنبەك قابىلبايۇلىنىڭ جەكە كىتاپحاناسىندا ساقتالعان 400-دەن استام كونە كىتاپتار مەن قولجازبالاردى ۇرپاقتارى ءال-فارابي كىتاپحاناسىنا زەرتتەۋگە تاپسىرعانى تۋرالى ايتىلدى. بۇدان باسقا ءتۇرلى وتباسىلاردا جۇزدەن استام قولجازبا ساقتاپ وتىرعان ازاماتتار تۋرالى ءسوز بولدى. بۇنداي وتباسىلار تۋرالى قانشالىقتى كوبىرەك ايتىلسا، سونشالىقتى جاقسى. سەبەبى بۇنداي وتباسىلار وزگە دا ۇيلەرىندە قولجازبا ساقتاپ وتىرعان وتباسىلارعا ۇلگى بولارى انىق. جەكە كوللەكتسيادا ساقتاۋ ەكولوگيالىق احۋال ناشارلاعان بۇگىنگى تاڭدا ءتيىمدى ەمەس ەكەنىن تۇسىنەتىن جانە وسى جازبا مۇرالاردى حالىقتىڭ ورتاق پايدالانۋىنا بەرۋ قاجەت ەكەنىن سەزىنەتىن وتباسىلاردىڭ بار ەكەندىگى ەرەكشە قۋانتادى.
كەز-كەلگەن كىتاپحانا قولجازباعا مەكەن بولا الا ما؟
جەكە كوللەكتسيالاردا ساقتالعان قولجازبالاردى قايدا ساقتاۋ كەرەك دەگەن ماسەلە دە وزەكتى جانە سەمينار بارىسىندا قىزۋ تالقىلاندى. قازىرگى تاڭدا ءبىر قىزىلوردالىق وتباسى ءال-فارابي كىتاپحاناسىنا قولجازبالارىن تاپسىرىپ وتىر. بىراق اتالمىش كىتاپحانادا قولجازبا ساقتايتىن ورىن جوق ەكەنى جانە قاراپايىم كىتاپتار سەكىلدى ساقتالاتىنى قىنجىلتادى.
ەگەر قولجازبا يەلەرى بۇنداي كوللەكتسيالارىن قر ۇلتتىق كىتاپحاناسى نەمەسە استاناداعى قر ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانا قورىنا وزكىزسە، ول جەردە بۇل قولجازبالاردى تازالاپ، رەستاۆراتسيادان وتكىزىپ قولايلى جەردە ساقتاعان بولار ەدى. ونىڭ ۇستىنە ءىرى كىتاپحانالارعا باراتىن وقىرماندار دا كوپ ەكەنىن ەسكەرگەن ءجون.
ۇلكەن احۋند نەمەسە مولدا بولماعانمەن مەدرەسەدە ءبىلىم العان ازاماتتاردان دا قالعان قولجازبالار بار. سانى كوپ بولماسا دا بۇل توپقا جاتاتىن ادامداردىڭ كوللەكتسياسىندا قۇران كارىم، «سيار ءشارىپ»، پايعامبار (س.ا.س.) ءومىربايانىنا ارنالعان قيسسالار مەن اراب جانە پارسى ءتىلىنىڭ گرامماتيكاسىنا ارنالعان ەڭبەكتەر جانە «مۇحتاسار» ءجيى كەزدەسەدى.
بۇنداي ادامداردىڭ كەيبىرىنىڭ ۇرپاقتارى شىعىستانۋ فاكۋلتەتىنە وقۋعا ءتۇسىپ، اتا-بابا جولىن قۋىپ اراب، پارسى جانە تۇرىك تىلدەرىن مەڭگەرىپ بۇل كۇندە شىعىستانۋ عىلىمىنا قىزمەت ەتۋدە. ال قالعان ءبىرازى اتا-بابا مۇراسىن ۇيدە ساقتاپ وتىر.
ارينە، ورتالىقتاندىرىلعان قولجازبا ساقتايتىن ارنايى ورىن بولسا، قولجازبالارىن بەرۋگە دايىندارى دا بار.
ءبىر كەزدەرى باسشىلىق قىزمەتتە بولعان جانە قولىنداعى بيلىكتى پايدالانىپ ەلدىڭ قولىنداعى قولجازبالاردى جيناپ العان ادامدار دا كەزدەسەدى. بۇنداي ادامداردىڭ ۇرپاقتارى ادەتتە قولجازبانى ساقتاعىلارى كەلمەيدى، مۇمكىن بولسا ساتقىلارى كەلەدى. بۇل كۇندە نەگىزىنەن قارا بازاردا قولجازبا ساتۋعا بەيىمدەر – وسى توپتىڭ ادامدارى.
سوڭعى كەزدە جاريا تۇردە قولجازبا ساقتاپ وتىرعان جەكە كوللەكتسيونەرلەردىڭ سانىنىڭ كۇننەن كۇنگە ارتۋى جانە قارا بازاردا قولجازبانى ساتۋدىڭ جيىلەۋى بايقالعان. بۇل ماسەلەدە ءبارى قارا نەمەسە ءبارى اق دەپ قاراۋ ستەرەوتيپىنەن ارىلۋ كەرەكتىگىن ايتقىمىز كەلەدى. ياعني، بولشەۆيكتەر قولجازبا مۇرانى ماقساتتى تۇردە قانشاما جويۋعا تىرىسقانىمەن، ساندىق تۇبىندەگى قازىنانى تۇتاس قۇرتا المادى.
جازبا مۇرانى جانكەشتى ازاماتتار ءتۇرلى جولدارمەن ساقتاپ قالدى. ساحار تاۋىنىڭ ۇڭگىرىنە قولجازبالارى مەن كونە كىتاپتارىن جاسىرعان ورازماعامبەت تۇرماعانبەتۇلىنىڭ (1881-1942) دا اتىن وسى رەتتە ەرەكشە اتاپ كورسەتكەن ءجون. ءۇندىستاننىڭ بومبەي قالاسىنداعى ۋنيۆەرسيتەتتەن ينجەنەر-گەولوگ ماماندىعىن وقىعان ول كەڭەس وداعىنىڭ تەرىس نازارىنا ىلىگىپ يرانعا كوشۋگە ءماجبۇر بولادى. بىراق كەڭەس وداعى يرانمەن كەلىسىپ عالىمدى كەرى قايتارىپ 1942-جىلى ازاپتاپ ولتىرەدى. بۇنداي ازاماتتار ەل ىشىندە كوپ بولعان. ءبىز ونىڭ ءبىرىن بىلسەك، ءبىرىن ءالى بىلمەيمىز...
قورىتا كەلگەندە ەكى كۇنگە سوزىلعان «قازاقستانداعى قولجازبا قورلارى: ساقتاۋ جانە زەرتتەۋ ماسەلەلەرى» حالىقارالىق سەمينار كوپتەگەن ماسەلەلەردى تالقىلاۋعا مۇمكىندىك بەردى.
اتاپ ايتقاندا، قازاقستانداعى بارلىق رەسمي قولجازبا قورلارىنداعى قولجازبالار مەن كونە كىتاپتاردى جاڭا ادىستەردى قولدانا وتىرىپ زەرتتەۋ، ول ءۇشىن الدىمەن كاتالوگتارعا ەنگىزۋ، كەيىننەن ورتاق ەلەكتروندى ءتىزىمىن جاساپ شىعۋ. سونداي-اق جەكە كوللەكتسيالارداعى قولجازبالاردى ءبىر ورتالىققا جيناۋ ءۇشىن ارنايى باعدارلاما دايىنداۋ. سونىمەن قاتار، قولجازبالاردى ساندىق فورماتقا ءتۇسىرۋ جانە ودان ارى ساقتاۋ ماسەلەلەرى جان-جاقتى تالقىلاندى. الداعى ۋاقىتتا مۇنداي سەمينار بىشكەك قالاسىندا وتەتىنى ايتىلدى. دەسەك تە قولداعى قولجازبالاردى جيناپ العان كۇننىڭ وزىندە ءبىر كەزدەگى مىڭ-مىڭداعان قولجازبالاردىڭ ورنى تولادى دەپ ايتا المايمىز جانە كورشىلەس وزبەكستان مەن تاجىكستانداعى قولجازبا قورلارىنداعىداي بىرنەشە مىڭ قولجازبا قورى قۇرىلادى دەپ ايتۋ قيىن. بىراق باستىسى قولدا باردى جيناپ، ءتىزىمىن جاساپ ونى كاتالوگتارعا ەنگىزۋ مەن ارى قاراي زەرتتەۋگە جۇمىلا كىرىسۋ جانە وسىنداي ورتاق ىسكە نيەتتىڭ بار ەكەندىگى كوڭىلگە ءۇمىت ۇيالاتادى.
عاليا قامباربەكوۆا
شىعىستانۋشى
ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ
شىعىستانۋ فاكۋلتەتى
تاياۋ شىعىس جانە وڭتۇستىك ازيا كافەدراسى
